بازار خودرو ایران سالهاست از کالای مصرفی به دارایی سوداگرانه تبدیل شده و آرامش آن در گرو ابزارهای مطمئن برای حفظ ارزش پول است.
به گزارش هیچ یک و به نقل از دنده 6 / بازار خودرو در ایران سالهاست از کارکرد طبیعی خود فاصله گرفته و از یک کالای مصرفی و ابزاری برای حملونقل، به بستری برای حفظ ارزش دارایی، سرمایهگذاری و حتی کسب سود کوتاهمدت تبدیل شده است. این تغییر کارکرد اگرچه برای برخی افراد در مقاطع کوتاهمدت سود به همراه داشته، اما در سطح کلان پیامدهایی چون جهشهای پیدرپی قیمت، التهاب دائمی و دور شدن خودرو از نقش اصلی خود را رقم زده است. اکنون این پرسش مطرح میشود که چگونه میتوان خودرو را از جایگاه «دارایی سوداگرانه» خارج و به موقعیت طبیعی خود بازگرداند.
چرا خودرو به کالای سرمایهای تبدیل شد و مسیر اصلاح چیست؟
افزایش انتظارات تورمی و نبود ابزارهای مالی مطمئن برای حفظ ارزش پول تأکید میکند که مجموعهای از عوامل اقتصادی، خودرو را به پناهگاهی برای سرمایه تبدیل کرده است. در چنین وضعیتی مصرفکننده بهجای خرید براساس نیاز، خرید را با معیارهای سرمایهگذاری میسنجد و همین رفتار جمعی به نوسانات بیشتر و افزایش ارزش افزوده کاذب خودرو منجر میشود.
برای خروج از این چرخه، سیاستهای اقتصادی باید سمت عرضه را تقویت کند؛ از افزایش تولید و تنوع محصول گرفته تا گسترش واردات هدفمند. همزمان باید شفافیت اطلاعاتی افزایش یابد تا فضای سفتهبازی و شکلگیری انتظارات غلط کاهش پیدا کند. یکی دیگر از مسیرهای مهم، توسعه ابزارهای مالی جایگزین است؛ ابزارهایی که شهروندان بتوانند با اتکا به آنها ارزش دارایی خود را در بازاری غیر از خودرو حفظ کنند. تنها با فراهم شدن گزینههای کمریسک و مطمئن، انگیزه تبدیل خودرو به دارایی سوداگرانه کاهش مییابد و بازار به سمت ثبات حرکت میکند.
تغییر ذهنیت مصرفی و پیامدهای اجتماعی؛ بازاری که نیازمند بازگشت به منطق مصرف است
بخش مهم دیگری از این مسئله به ذهنیت عمومی و فرهنگ مصرف بازمیگردد؛ ذهنیتی که طی سالها تحریف شده و خودرو را از یک وسیله مصرفی به یک «سرمایه متحرک» تبدیل کرده است. وقتی مردم خودرو را با هدف حفظ ارزش پول خریداری میکنند، تولیدکننده نیز ناچار میشود به سمت محصولاتی برود که قابلیت نگهداری ارزش بالاتری دارند، نه الزاماً محصولاتی که پاسخگوی نیاز واقعی حملونقل جامعه باشند. این چرخه کیفیت و نوآوری را تضعیف میکند و بازار را از رقابت سازنده دور میسازد.
در سطح اجتماعی، تبدیل خودرو به کالای سرمایهای زمینهساز شکاف طبقاتی در دسترسی به حملونقل و ایجاد فشار روانی بر مصرفکنندگان واقعی است. در مقابل، بازگشت بازار به ثبات میتواند رفتارهای هیجانی را کاهش دهد، خرید را به سمت نیاز واقعی سوق دهد و امکان برنامهریزی بلندمدت را برای تولیدکنندگان فراهم کند. چنین بازاری رقابت را بر مبنای کیفیت و فناوری رقم میزند، نه بر مبنای ظرفیت سفتهبازی.
بازگشت خودرو به جایگاه طبیعی، شرط آرامش بازار
بازار خودرو تنها با مجموعهای همزمان از اصلاحات اقتصادی، فرهنگی و ساختاری میتواند از وضعیت فعلی خارج شود. خودرو زمانی به کالای مصرفی بازمیگردد که گزینههای مطمئن برای حفظ ارزش پول در دسترس باشد، عرضه تقویت شود، اطلاعات شفاف در بازار جریان پیدا کند و ذهنیت عمومی از نگاه سرمایهای فاصله بگیرد.
در چنین وضعیتی، نهتنها آینده بازار خودرو قابل پیشبینیتر خواهد شد، بلکه تولیدکنندگان نیز بهجای برنامهریزی برای پاسخ به تقاضای سوداگرانه، به بهبود کیفیت، توسعه فناوری و رقابت واقعی بازمیگردند. جامعهای که خودرو را بر اساس نیاز میخرد، نه برای معامله، جامعهای است که مسیرش به سمت آرامش اقتصادی و ثبات اجتماعی هموارتر خواهد بود.
