در دنیای امروز، فناوری‌های هوشمند هر روز بیشتر وارد زندگی ما می‌شوند و آموزش هم از این موج عقب نمانده است. اما استفاده از این ابزارها، با تمام مزایایی که دارند، همیشه ساده و بی‌دردسر نیست.
به گزارش هیچ یک ، هوش مصنوعی، دیگر فقط یک واژه علمی نیست؛ حالا به‌طور مستقیم با زندگی روزمره، آموزش، کار و حتی تفریح ما گره خورده است. یکی از جلوه‌های پیشرفته این فناوری، ابزارهایی مثل «چت‌جی‌پی‌تی» هستند؛ نرم‌افزارهایی که می‌توانند متن تولید کنند، سؤال‌ها را پاسخ دهند، خطاهای متنی یا برنامه‌نویسی را اصلاح کنند و حتی مقاله بنویسند. به همین دلیل، خیلی‌ها این ابزار را به‌عنوان دستیار هوشمند خود می‌شناسند. در حوزه آموزش، استفاده از چت‌جی‌پی‌تی سرعت زیادی گرفته و حالا دانشجویان، اساتید و مراکز آموزشی به‌طور جدی درگیر آن شده‌اند. اما پرسش اینجاست: آیا این ابزار، با وجود تمام توانایی‌هایش، برای محیط دانشگاهی مفید است یا چالش‌برانگیز؟
با توجه به فراگیری سریع هوش مصنوعی، نیاز است ابعاد مختلف آن از نظر آموزشی مورد بررسی قرار گیرد. چت‌بات‌هایی مثل چت‌جی‌پی‌تی با تقلید از گفت‌وگوهای انسانی، پاسخی شبیه به انسان به سؤالات کاربران می‌دهند و قابلیت‌هایی مثل تولید شعر، مقاله یا تحلیل متون را دارند. این مسئله باعث شده تا بسیاری از دانشگاه‌ها و دانشجویان از این ابزار برای کمک به یادگیری استفاده کنند. اما در کنار این کاربردها، نگرانی‌هایی نیز به‌وجود آمده: از درستی اطلاعات ارائه‌شده گرفته تا احتمال تقلب و سرقت علمی. به همین دلیل، شناخت فرصت‌ها و تهدیدهای احتمالی این فناوری برای آینده آموزش، کاملاً ضروری است.
در همین راستا، حامد میبودی و دو نفر از همکاران او در دانشگاه فرهنگیان مشهد، پژوهشی را با هدف بررسی دقیق چالش‌های استفاده از چت‌جی‌پی‌تی در آموزش عالی انجام داده‌اند. این پژوهش با تمرکز بر جنبه‌های مختلف کاربرد این ابزار در دانشگاه‌ها و بررسی موانع و مشکلات احتمالی آن طراحی شده است. محققان تلاش کرده‌اند تصویری واقعی از شرایط موجود ارائه دهند تا تصمیم‌گیری برای به‌کارگیری این فناوری در آموزش با شناخت بهتری انجام شود.
روش این پژوهش به این صورت بوده که ابتدا با مطالعه منابع علمی و تجربیات قبلی، فهرستی از چالش‌های موجود در استفاده از چت‌جی‌پی‌تی تهیه شده است. سپس از روشی به نام «مدل‌سازی ساختاری تفسیری» استفاده شده تا مشخص شود این چالش‌ها چگونه به یکدیگر وابسته‌اند و کدام‌ها پایه‌ای‌تر یا تأثیرگذارتر هستند. این مدل‌سازی کمک کرده تا ارتباط میان مشکلات بهتر درک شود و ترتیب اهمیت آن‌ها نیز مشخص گردد.
نتایج این تحقیق نشان می‌دهند که مهم‌ترین مانع برای استفاده مؤثر از چت‌جی‌پی‌تی در دانشگاه‌های ایران، کمبود زیرساخت است. تفاوت در دسترسی به تجهیزات رایانه‌ای و اینترنت پرسرعت، و نبود نرم‌افزارهای مناسب یا به‌روز، مهم‌ترین مشکل فعلی است. به‌علاوه، نبود آموزش کافی درباره نحوه استفاده از این ابزارها در میان اساتید و دانشجویان نیز یک مانع جدی محسوب می‌شود.
در مرحله دوم، چالش‌هایی مثل ارائه اطلاعات نادرست، سطح پایین اعتماد به پاسخ‌های چت‌جی‌پی‌تی و احتمال بالای وقوع سرقت ادبی، به‌ویژه در کارهای پژوهشی و نوشتاری، دیده می‌شود. این مسائل باعث می‌شوند اساتید نتوانند به‌راحتی از این ابزار در آموزش بهره ببرند و دانشجویان نیز بدون راهنمایی دقیق، در استفاده از آن دچار اشتباه شوند.
در سطح سوم، پژوهش به مشکلاتی مثل عدم کاربرد چت‌جی‌پی‌تی در برخی رشته‌ها، مثل علوم انسانی یا هنر، و همچنین نبود تعامل انسانی اشاره کرده است. ارتباط انسانی یکی از پایه‌های آموزش است و چت‌جی‌پی‌تی هنوز نمی‌تواند جای رابطه احساسی استاد و دانشجو را بگیرد. این مسئله به‌ویژه در کلاس‌های مباحثه‌محور یا نیازمند درک احساسات، نمود بیشتری دارد.
یافته‌های پژوهش فوق به نکته مهمی اشاره می‌کنند: برای ورود موفق هوش مصنوعی به دانشگاه‌ها، باید اول زیرساخت‌ها آماده شود؛ یعنی هم تجهیز فنی، هم آموزش و هم سیاست‌گذاری دقیق.
ایران در برخی جنبه‌ها مثل دانش فنی فاصله زیادی با کشورهای پیشرفته ندارد، اما در زمینه تجهیزات سخت‌افزاری مثل سیستم‌های رایانه‌ای، سرعت اینترنت و امکانات دیجیتال، فاصله زیادی وجود دارد که باید برای آن چاره‌ای اندیشید.
این پژوهش همچنین هشدار می‌دهد که چت‌جی‌پی‌تی جایگزین فکر و پژوهش انسانی نیست. باید از آن به‌عنوان یک ابزار کمکی یاد کرد، نه یک ابزار کامل. همچنین، اگر اساتید و دانشجویان نتوانند خود را با این فناوری هماهنگ کنند، احتمال دارد از جریان تحولات آموزشی جدید عقب بمانند. بنابراین آموزش و فرهنگ‌سازی در کنار توسعه زیرساخت‌ها، شرط ورود موفق هوش مصنوعی به محیط‌های آموزشی است.
گفتنی است مقاله علمی برگرفته از این تحقیق، در فصلنامه «پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات» منتشر شده که زیر نظر پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) فعالیت می‌کند. این نشریه به‌طور تخصصی به بررسی مسائل مربوط به فناوری، آموزش و مدیریت اطلاعات می‌پردازد.
