به گفته یک فوقتخصص ارتوپدی، حمل مداوم کیفهای سنگین توسط دانشآموزان میتواند به مرور زمان سبب تغییر فرم ستون فقرات، دردهای مزمن و حتی انحراف شانهها شود؛ آسیبی تدریجی که بسیاری از والدین متوجه آن نیستند.
به گزارش هیچ یک زندگی – هر روز، وقتی زنگ مدرسه طنین میاندازد، در کوچهها کودکانی را میبینیم که با کولههایی بزرگتر از جثهشان قدم برمیدارند؛ گاهی با شانههایی افتاده و گامی سنگین. آنها شاید فقط باری از کتاب و دفتر حمل میکنند، اما همین وزن اضافی میتواند بار سنگینی بر سلامت آیندهشان باشد. پشت لبخندهای کودکانه، دردهایی خاموش در حال شکلگیری است؛ دردهایی که اگر به موقع جدی گرفته نشوند، تا بزرگسالی همراهشان خواهد ماند.
برای فهم علمی این دغدغه پدر و مادرها، سراغ دکتر حمیدرضا ابوعلی، متخصص ارتوپدی و فوق تخصص ارتوپدی کودکان رفتیم. گفتوگو با او نشان میدهد پشت ظاهر ساده یک کیف مدرسه، دنیایی از بایدها و نبایدهای پزشکی نهفته است.
وزن مناسب کولهپشتی چقدر است؟
دکتر حمیدرضا ابوعلی، متخصص ارتوپدی و فوق تخصص ارتوپدی کودکان در آغاز گفتوگو تأکید میکند که نخستین گام در حفظ سلامت ستون فقرات دانشآموزان، انتخاب کولهپشتی استاندارد است:«عرض کولهپشتی نباید از عرض شانههای کودک بیشتر باشد و ارتفاع آن نیز باید از پایین گردن تا بالای خط کمر تجاوز نکند. در عین حال، وزن کلی کوله و وسایل داخلش نباید بیش از ۱۰ تا ۱۵ درصد وزن کودک باشد. یعنی برای کودکی با وزن ۳۰ کیلوگرم، وزن محتویات کوله نباید از ۳ تا ۴/۵ کیلوگرم بیشتر شود.»
وزن کلی کوله و وسایل داخلش نباید بیش از ۱۰ تا ۱۵ درصد وزن کودک باشد
او میافزاید که جنس کوله نیز اهمیت زیادی دارد:«کولهپشتیهای ساختهشده از مواد سبک مثل پلیاستر یا نایلون مناسبترند، چون وزن اولیه کمتری دارند و کودک بدون تحمیل فشار اضافی میتواند وسایل موردنیازش را حمل کند.»
سنگینی کوله و خطر انحراف ستون فقرات
ابوعلی هشدار میدهد که حمل طولانیمدت کولههای سنگین میتواند زمینهساز بروز قوز پشتی (کیفوز) و انحراف جانبی ستون فقرات (اسکولیوز) شود:«وقتی وزن کوله زیاد باشد، کودک برای حفظ تعادل بدن، ناچار است به جلو خم شود یا شانههایش را بالا بیاورد. این وضعیت اگر بهصورت مداوم تکرار شود، به مرور ساختار عضلانی و استخوانی بدن را تغییر میدهد و ممکن است به ناهنجاریهای ماندگار منجر شود.»
در سنین ۹ تا ۱۴ سالگی، که بدن در حال رشد و شکلگیری نهایی است، هرگونه فشار اضافی بر شانه یا کمر باید جدی گرفته شود.
نشانههای خطر را جدی بگیرید
این فوق تخصص ارتوپدی کودک میگوید والدین میتوانند با دقت به برخی علائم ساده، زودتر از بروز مشکلات جدی پیشگیری کنند:«اگر کودک پس از مدرسه از درد گردن، کمر یا شانه شکایت کند، یا اگر متوجه شدید در زمان راه رفتن یک شانه پایینتر از دیگری قرار دارد، اینها میتواند نشانه آغاز یک انحراف باشد. در این شرایط لازم است فوراً به پزشک مراجعه شود تا معاینه بالینی و در صورت نیاز تصویربرداری انجام گیرد.»
او میافزاید که برنامه غربالگری ستون فقرات در مدارس میتواند نقش مهمی در تشخیص زودهنگام این مشکلات داشته باشد.
ورزش؛ بهترین نسخه برای رشد سالم
ابوعلی با تأکید بر نقش ورزش در پیشگیری از ناهنجاریهای اسکلتی میگوید:«فعالیت بدنی منظم باعث تقویت عضلات پشت و شکم میشود که نگهدارنده طبیعی ستون فقراتاند. کودکانی که ورزش میکنند، معمولاً قامت صافتر و استحکام عضلانی بهتری دارند.»
ورزشهای کششی، شنا، ژیمناستیک و دوچرخهسواری از بهترین گزینهها برای رشد استخوانی و اصلاح وضعیت بدن کودکان هستند.
تأثیر زندگی کمتحرک و موبایل بر فرم بدن
او در ادامه به یکی از چالشهای مهم زندگی امروز اشاره میکند:«نشستن طولانیمدت پای موبایل یا تبلت باعث خم شدن مداوم گردن و شانهها میشود که در درازمدت به تغییر فرم بدن و حتی دردهای مزمن گردنی منجر میگردد. بدن کودک برای حرکت آفریده شده، نه برای نشستن طولانیمدت.»
او توصیه میکند والدین مدت استفاده از موبایل را محدود و فواصل منظم برای تحرک و نرمش در طول روز در نظر بگیرند.
وقتی درد، پیام خطر است
در پایان گفتوگو، ابوعلی به والدین توصیه میکند در صورت مشاهده درد یا خستگی غیرعادی در زانو یا کمر، آن را بیاهمیت تلقی نکنند:«گاهی دردها نشانه هشدار بدن هستند. ابتدا باید با استراحت، کاهش بار کوله و انجام نرمشهای سبک وضعیت بررسی شود. اگر درد تداوم داشت یا با قوز کردن همراه بود، حتماً باید به پزشک مراجعه شود.»
او تأکید میکند:«پیشگیری همیشه سادهتر و کمهزینهتر از درمان است. توجه والدین به همین نکات کوچک، میتواند از بروز ناهنجاریهای ماندگار در ستون فقرات کودکان جلوگیری کند.»
