فعالان محیط زیست، پژوهشگران و مسوولان استان اصفهان بر ضرورت احیای زاینده‌رود و حفاظت از تالاب گاوخونی تأکید کردند و نجات این منابع را کلید حفظ حیات و هویت شهر و جلوگیری از مهاجرت نخبگان و نابودی سرمایه‌های انسانی و اقتصادی دانستند.
به گزارش هیچ یک – اصفهان در معرض بحران‌های جدی محیط‌زیستی قرار دارد و فعالان وتشکل‌های محیط زیست، پژوهشگران و کارشناسان شامگاه پنجشنبه در پانزدهمین همایش نکوداشت اصفهان که در اتاق بازرگانی اصفهان برگزار شد با تمرکز بر بحران‌های محیط‌زیستی، درباره خشکی زاینده‌رود، بحران تالاب گاوخونی، آلودگی هوا و تهدید میراث گیاهی شهر هشدار دادند و بر ضرورت احیای رودخانه، حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی اصفهان تأکید کردند و حفظ حیات، هویت و آینده پایدار شهر را در گرو نجات زاینده‌رود دانستند.
احیای تالاب‌ها کلید مقابله با گرد و غبار سمی است
رییس مرکز تحقیقات بیابان زدایی و مبارزه با گرد و غبار در این همایش نکوداشت با هشدار درباره افزایش گرد و غبار در کلان‌شهر اصفهان گفت: این موضوع سلامت مردم، محیط زیست و اقتصاد اصفهان را تهدید می‌کند و احیای تالاب‌ها و منابع آبی کلید مقابله با این بحران است.
پروفسور احمد جلالیان با ارائه گزارشی جامع از وضعیت گرد و غبار در اصفهان گفت: خشکسالی از سال ۱۳۸۷ آغاز و تخریب منابع طبیعی، جنگل‌ها و تالاب‌ها باعث گسترش بیابان‌زایی در استان و کشور شده است.
وی افزود: در حال حاضر ۲.۷ میلیون هکتار از استان اصفهان تحت تأثیر گرد و غبار قرار دارد که حدود ۵۵۰ هزار هکتار آن بحرانی و فوق بحرانی است.
جلالیان توضیح داد: این پدیده علاوه بر اثرات زیست‌محیطی، پیامدهای بهداشتی و اقتصادی شدیدی دارد.
وی گفت: ریزگردها ذرات بسیار ریزی هستند که وارد دستگاه تنفس شده و می‌توانند از طریق خون به اندام‌های حیاتی برسند، آن ها باعث اختلال در عملکرد کلیه‌ها، آنزیم‌ها و سیستم خونساز و حتی عقب‌ماندگی ذهنی شوند.
این استاد دانشگاه به نتایج تحقیقات دانشگاه آزاد اصفهان اشاره کرد و گفت: این تحقیقات نشان می‌دهد میزان سرب در نمونه‌های گرد و غبار جمع‌آوری شده از مناطق مسکونی اصفهان تا ۷۰ درصد بالاتر از حد استاندارد بوده است.
وی به مردم توصیه کرد: در روزهای آلوده پنجره‌ها را بسته نگه دارید و از قرار گرفتن در معرض مستقیم این ریزگردها خودداری کنید.
جلالیان افزود: ۶۰ درصد روزهای سال، اصفهان هوای آلوده دارد در حالی که این میزان در تهران حدود ۳۸ درصد است و افزایش روزهای آلوده ناشی از ترکیبی از بیابان‌زایی، خشکسالی و کاهش پوشش گیاهی بوده که روند آن طی سال‌های اخیر تشدید شده است.
وی با اشاره به اثرات اقتصادی این بحران گفت: برآوردها نشان می‌دهد هزینه اقتصادی آلودگی هوا در اصفهان حدود ۵۱ میلیون دلار است و مرگ و میر منتسب به آلودگی هوا در کلان‌شهر اصفهان در سال‌های اخیر افزایش یافته است.
وی مهمترین راه مقابله با گرد و غبار سمی را احیای تالاب‌ها و حفظ جریان حداقل آب پایدار دانست و گفت: با این اقدام پوشش گیاهی بازسازی و سلامت مردم، کشاورزی و محیط زیست اصفهان حفظ می‌شود.
توان محیط‌زیستی اصفهان دیگر ظرفیت خطا ندارد
پژوهشگر و معاون پژوهشی دانشگاه صنعتی اصفهان نیز در این آیین با هشدار نسبت به پیامدهای بحران‌های محیط‌زیستی، سوء‌مدیریت منابع آب، توسعه صنعتی غلط و کاهش سرمایه اجتماعی گفت: اگر امروز تصمیمات اساسی گرفته نشود، اصفهان ۱۰ تا ۲۰ سال آینده به شهری غیرقابل سکونت تبدیل می‌شود و سرمایه‌های انسانی، علمی و اقتصادی آن از بین خواهد رفت.
حمیدرضا صفوی حاضران در این نشست را به آینده‌نگری و توجه به هشدارهای محیط‌زیستی دعوت کرد و گفت: آینده اصفهان در گرو تصمیمات و اقدامات امروز ماست و باید با وظیفه‌ای که بر دوش داریم، بتوانیم آینده اصفهان را تضمین کنیم.
وی چالش‌هایی مانند آب و زاینده‌رود، آلودگی هوا، فرونشست زمین و کاهش سرمایه اجتماعی را از بحران‌های جدی اصفهان دانست و اقزود: این بحران‌ها چیزهایی نیستند که فقط درباره‌اش بخوانیم، ما با تمام وجود آن را لمس می‌کنیم.
وی با اشاره به اسناد رسمی وزارت نیرو از رویکرد این وزارتخانه انتقاد کرد و گفت: اگر به برنامه‌های ۱۴۰۷ وزارت نیرو نگاه کنیم می‌بینیم که تصمیم گرفته‌اند میزان آب تخصیصی به استان را از ۸۱۰ میلیون متر مکعب به ۴۰۰ میلیون متر مکعب کاهش دهند در حالی که مصرف اصفهان اکنون حدود یک میلیون و۵۷۶ مترمکعب است و هیچ آب جدیدی قرار نیست به اصفهان داده شود.
وی افزود: در برنامه بودجه نیز چندین هزار میلیارد تومان اعتبار برای توسعه چهارمحال و بختیاری در نظر گرفته شده با اینکه من مخالف توسعه این استان نیستم اما مخالف این هستم که حق اصفهان نادیده گرفته شود.
صفوی ادامه داد: وقتی صحبت از انتقال آب حوزه زاینده‌رود به بالادست می‌شود، دولت هزینه می‌کند و این کار را بدون مانع پیش می‌برد اما وقتی نوبت به حقابه اصفهان و رهاسازی آب برای پایین‌دست می‌رسد، مساله حل نمی‌شود و نتیجه همین است که تالاب گاوخونی از سال ۷۲ تا ۱۴۰۳ هیچ آبی ندیده است.
وی هشدار داد: ریزگردهای ناشی از کف خشک رودخانه و تالاب اکنون تهدید مستقیمی برای سلامت مردم شده‌اند.
اصفهان زیر فشار توسعه غلط
صفوی با انتقاد از تحمیل صنایع آلاینده به اصفهان گفت: صنایعی که از غرب کشور به اصفهان آورده شده‌اند بیشتر از رده خارج هستند و راندمان اقتصادی و زیست‌محیطی ندارند.
وی از وجود ۵۶ کورۀ آجرپزی آلاینده، ۲ هزار و ۲۰۰ واحد سنگ‌بری در اطراف شهر و مصرف عظیم آب آنها انتقاد کرد و گفت: این‌ها واحده‌های آلاینده جز آلودگی هوا، تخریب خاک، افزایش ریزگرد و مصرف بی‌حد آب سودی برای اصفهان ندارند.
نیروگاه‌ها و ناباروری بارش در اصفهان
صفوی با ارائه تصویری از ورودی دانشگاه صنعتی گفت: دود و گرمای خروجی نیروگاه‌ها دمای ابرها را بالا می‌برد و باعث می‌شود بارش به‌جای مرکز اصفهان در شمال و شرق رخ دهد و این یکی از عوامل مهم کاهش بارندگی در قلب اصفهان است.
این پژوهشگر گفت: در شمال و شرق اصفهان، سطح آب زیرزمینی به‌شدت افت کرده و آبخوان‌ها کارکرد خود را از دست داده‌اند و مناطق وسیعی از خاک‌برهنه شده و مستعد ریزگرد هستند و این‌ها بحران‌های واقعی هستند که اصفهان را تهدید می‌کنند.
صفوی هشدار داد: اکنون زنگ خطر به صدا درآمده است و اگر همین روند ادامه یابد ۱۰ تا ۲۰ سال آینده اصفهان خالی از سکنه خواهد شد و سرمایه‌گذاران از شهر می‌روند، نخبگان مهاجرت می‌کنند و جای آنها جمعیت‌های حاشیه‌نشین خواهد نشست.
ضرورت تدوین و اجرای طرح جامع اصفهان ۱۴۲۰
صفوی با اشاره به تدوین «طرح جامع اصفهان ۱۴۲۰» گفت: پنج گروه تخصصی در حوزه‌هایی چون محیط‌زیست، اقتصاد و اجتماع در حال کار هستند اما این طرح باید از نفوذ سیاسی و گروه‌های ذی‌نفع دور بماند و این طرح جامع، بستر علمی آینده اصفهان است و نباید قربانی فشارها شود.
صفوی گفت: اگر ما به فکر اصفهان نباشیم، هیچ‌کس در سطح ملی یا جهانی برای آینده اصفهان تصمیم نخواهد گرفت و مدیران شهر و استان در نقطه‌ای بسیار حساس برای تصمیم‌گیری آینده شهر قرار دارند.
وی استفاده از ظرفیت علمی دانشگاه‌ها، مردم و سمن‌ها را ضروری دانست وگفت: توان محیط‌زیستی اصفهان دیگر ظرفیت خطا ندارد و دوران اشتباه گذشته است واصفهان باید از مسیر صنعتی‌سازی غلط به سمت دانش‌بنیانی و احیای محیط‌زیست حرکت کند.
وی گفت: اگر طرح جامع اصفهان بر پایه علم و به دور از فشارهای سیاسی پیش برود، می‌توانیم امید داشته باشیم که اصفهان ۱۴۲۰ شهری قابل‌سکونت و دارای آینده‌ای روشن‌تر باشد.
ثبت و احیای گل سرخ اصفهان، وظیفه‌ای که به تعویق افتاده است
یکی دیگر از پژوهشگران و میراث‌بان فرهنگ و پیشینه اصفهان نیز با هشدار نسبت به بی‌توجهی‌های گسترده به میراث گیاهی شهر، به‌ویژه گل سرخ اصفهان گفت: چهار سال است هیچ اقدام مؤثری برای ثبت و معرفی جهانی این گل انجام نشده و در همین زمان کشورهای دیگر از امارات و عربستان تا ترکیه با سرعت در حال تثبیت برند جهانی گل سرخ هستند.
شاهین سپنتا تأکید کرد: اگر امروز اقدامی نشود، فردا دیگر چیزی برای معرفی باقی نخواهد ماند.
وی با انتقاد شدید از وضعیت مدیریت میراث طبیعی و گیاهی شهر گفت: گل سرخ اصفهان بخشی از تاریخ، هویت و اقتصاد این شهر بوده، اما مورد بی‌توجهی قرار گرفته است و در همین مدت، عربستان، امارات و ترکیه با سرعت در حال معرفی و جهانی‌سازی گل سرخ خود هستند و ما فقط نظاره‌گر هستیم.
سپنتا با اشاره به روند رو به رشد کشورهای منطقه در حوزه ثبت و برندسازی محصولات گیاهی افزود: امارات در همین چند سال اخیر برند گل سرخش را جهانی کرد و عربستان جشنواره‌های چندمیلیون دلاری برای معرفی گل سرخ برگزار می‌کند و ترکیه سال‌هاست در بازار جهانی گل سرخ فعال است اما ما در اصفهان با این سابقه عظیم تاریخی،برنامه ، متولی مشخص و حساسیت مدیریتی نسبت به این رویداد نداریم.
وی با بیان اینکه پرونده گل سرخ اصفهان چهار سال است در کشوی ادارات خاک می‌خورد ادامه داد: بارها پیشنهاد داده‌ایم که این گیاه به‌عنوان میراث کشاورزی یا میراث ناملموس ثبت شود اما نه جلسه‌ای تشکیل و نه تصمیمی اتخاذ شده است و ما حتی در معرفی علمی و عمومی این گل هم عقب هستیم.
این پژوهشگر خطاب به مسوولان میراث فرهنگی گفت: اگر امروز اقدام عاجلی انجام ندهیم، فردا گل سرخ اصفهان هم برای همیشه می‌رود در حالی که ثبت، احیا و معرفی این میراث وظیفه است.
وی با تاکید بر ظرفیت تاریخی وعلمی اصفهان گفت: ما در ثبت گل سرخ اخاموش و بی‌تحرک مانده‌ایم.
سپنتا تأکید کرد: گل سرخ فقط یک گیاه نیست، بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی ماست و امروز این میراث دارد از دست می‌رود و امروز بی‌عملی و بی‌تفاوتی ما نسبت به این میراث گیاهی بزرگ‌ترین تهدید است.
وی هشدار داد: اگر امروز تصمیم نگیریم و نایستیم، فردا دیر است، گل سرخ اصفهان؛،نه با وعده بلکه تنها با اقدام فوری می‌تواند دوباره بدرخشد.
راه نجات اصفهان و زاینده‌رود درک مسوولیت اجتماعی است
فعال محیط‌زیست و دبیر پانزدهمین همایش نکوداشت روز اصفهان نیز با هشدار نسبت به کاهش «درک مسوولیت اجتماعی» در کشور تأکید کرد: نجات اصفهان و زاینده‌رود تنها با پایداری، مطالبه‌گری و مسوولیت‌پذیری مردم ممکن است، سرمایه‌ای که اصفهان در طول تاریخ بارها با اتکای بر آن از بحران‌ها گذشته است.
حشمت‌الله انتخابی با اشاره به وضعیت بحرانی زاینده‌رود و با نگرانی عمیق از سوء‌مدیریت‌ها در رها سازی آب افزود: اتفاق بدتر این است که ما درک مسوولیت اجتماعی را در بسیاری از نقاط کشور از دست داده‌ایم و این موضوعی است که زمانی باعث شد بتوانیم کشور را در مقابل مغول،عرب، افغان و حتی در مقابل تغییرات علمی حفظ کنیم.
وی گفت: هیچ‌چیزی برای آدمی بالاتر از این نیست که نسبت به مسوولیت اجتماعی خود درک درست داشته باشد.
انتخابی بر اهمیت مطالبه‌گری جمعی تاکید کرد و گفت: بدون شک با پایداری و مطالبه شما، اصفهان اصفهان و ایران، ایران می‌ماند.
نجات تالاب گاوخونی، نجات اصفهان است
یکی از بانوان فعال محیط زیست نیز در پانزدهمین همایش نکوداشت اصفهان با تأکید بر اهمیت حفاظت از تالاب گاوخونی و ماهی اصفهان گفت: نجات این تالاب و گونه‌های بومی آن نه تنها به سلامت مردم کمک می‌کند، بلکه می‌تواند رونق اقتصادی و گردشگری را به استان بازگرداند.
فرشته عالمشاه با اشاره به ماهی آفانیوس اصفهانی و محفاظت از آن گفت: این ماهی کوچک و زیبا با طول چهار تا پنج سانتی‌متر و نقش‌های عمودی روی بدنش، چشم‌های سرمه‌ای و رفتار متین خود، هزاران سال حافظ مردم اصفهان در برابر بیماری‌هایی مانند مالاریا بوده است.
وی افزود: نجات این گونه ارزشمند چند میلیون ساله به معنای احیای زیستگاهش و بازگشت زندگی طبیعی به زاینده‌رود است.
عالمشاه به نقش تالاب گاوخونی در تعدیل دما، افزایش رطوبت، جلوگیری از سیلاب، پر کردن سفره‌های زیرزمینی و جذب آلاینده‌های صنعتی و کشاورزی اشاره و تأکید کرد: این تالاب توانسته بود جان و سلامت مردم را حفظ کند.
این فعال محیط زیست اصفهان با ارائه آمار گفت: تالاب گاوخونی پهنه‌ای ۴۷ هزار هکتاری است و در گذشته میزبان ۱۵۰ هزار قطعه پرنده و گونه‌های متنوع جانوری و گیاهی بوده است و تنوع زیستی و کارکردهای اکولوژیک این تالاب، ارزش اقتصادی و فرهنگی بزرگی دارد که تاکنون به‌درستی مورد استفاده قرار نگرفته است.
وی همچنین به ظرفیت‌های گردشگری منطقه اشاره کرد و گفت: کوه سیاه، دریاچه نمک، تپه‌های ماسه‌ای و چشمه‌های آب گرم زیرزمینی از عجایب این تالاب هستند که می‌توانند برای جذب گردشگر و ایجاد اشتغال پایدار استفاده شوند.
عالمشاه افزود: اکنون ۵۰ هزار نفر در اطراف تالاب زندگی می‌کنند اما حقابه‌ای دریافت نکرده‌اند و کشاورزی نابود و شرق اصفهان به مناطقی محروم تبدیل شده است و اگر این منابع و گنجینه‌ها در کشورهای دیگر بودند، به سرمایه‌ای بزرگ برای توسعه تبدیل می‌شدند.
وی بر ضرورت احیای تالاب و بازگرداندن ثروت و سرمایه به منطقه تاکید کرد و گفت: نجات تالاب گاوخونی، درحقیقت، نجات ماهی اصفهانی، نجات کودکان حاشیه تالاب و در نهایت نجات شهر اصفهان است.
پانزدهمین همایش نکوداشت اصفهان شامگاه پنجشنبه با حضور پژوهشگران ، فعالان محیط زیست و میراث فرهنگی در اتاق بازرگانی اصفهان برگزار شد.
در این آیین علاوه بر سخنرانی و حمایت از میراث فرهنگی، حیات زاینده رود و هویت تاریخی این شهربا حضور استاندار از چهره‌های فرهنگی و تاثیر گذار در هویت تاریخی فرهنگی اصفهان از جمله رسول جعفریان، مهرداد بهمنی، نوشین نفیسی به‌عنوان سرآمدان پانزدهمین همایش نکوداشت روز اصفهان تجلیل شد.
همچنین در این آیین سید محمود مشهدی به‌عنوان برنده جایزه ۱۵ میلیون تومانی و مجید مالکی برنده جایزه پنج میلیون تومانی به‌عنوان برگزیدگان مسابقه «رمز مصارف زاینده‌رود» معرفی شدند.
