طرح ملی «کارت امید مادر» به عنوان یکی از آخرین حلقه‌های زنجیره اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، از ابتدای سال ۱۴۰۵ برای تمامی نوزادان تازه متولدشده اجرا میشود و بر اساس آن، مادران به مدت ۲۴ ماه، ماهانه ۲۰ میلیون ریال اعتبار خرید اقلام ضروری کودک دریافت خواهند کرد.
به گزارش هیچ یک ؛ کارت امید مادر که می توان از آن به عنوان طلوع حمایت‌های مالی از نسل آینده ایران یاد کرد، یکی از محوری‌ترین برنامه‌های قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده است که با اهدافی کلان و راهبردی طراحی شده است، این طرح در پی آن است تا با حمایت مالی مستقیم از خانواده‌های جوان، از دغدغه های مالی و معیشتی خانوارها به عنوان یکی از موانع اصلی فرزندآوری کم کند.
بر اساس مطالعات میدانی، تأمین بخشی از هزینه‌های اولیه نوزاد می‌تواند تأثیر بسزایی در تصمیم‌گیری خانواده‌ها برای فرزندآوری داشته باشد و طرح کارت امید مادر با رویکردی عدالت‌محور و بدون در نظر گرفتن دهک‌های درآمدی، درصدد است تا حمایت خود را به تمامی اقشار جامعه تعمیم دهد. اجرای این طرح نویدبخش تحولی اساسی در سیاست‌های جمعیتی کشور است.
سازوکار اجرایی کارت امید مادر به گونه‌ای طراحی شده که حداقل بار اداری را برای خانواده‌ها به همراه داشته باشد، بر این اساس، هماهنگی بین دستگاهی سازمان ثبت احوال، وزارت بهداشت و بانک عامل به وجود آمده است و با ثبت تولد نوزاد در سامانه ثبت احوال، اطلاعات به صورت خودکار در سامانه بانک عامل ثبت و کارت صادر میشود.
نظارت بر حسن اجرای طرح و مصرف اعتبارات نیز از طریق سامانه‌های نظارتی بانک عامل صورت می‌پذیرد که این سازوکار الکترونیکی مانع بروکراسی اداری و تسهیل‌کننده دریافت خدمات است
اجرای این طرح می‌تواند تأثیرات اجتماعی و فرهنگی عمیقی در جامعه داشته باشد، با توجه به هدفمند بودن اعتبارات برای خرید اقلام ضروری نوزاد، رونق در تولید و توزیع کالاهای کودک در کشور هم از دیگر اهداف اجرای این طرح است.
از سوی دیگر، این طرح به تقویت جایگاه مادر و ارج نهادن به نقش بی‌بدیل او در خانواده کمک شایانی خواهد کرد، افزایش رضایت از زندگی در میان خانواده‌های جوان و امیدواری به آینده از دیگر آثار مثبت اجتماعی این طرح ارزیابی میشود. این اقدام می‌تواند سرمشق مناسبی برای سیاست‌گذاری‌های اجتماعی باشد.
کارت امید مادر به صورت مجزا و منفک از دیگر بخش‌های قانون جوانی جمعیت عمل نمی‌کند، این طرح در کنار دیگر مقررات قانونی مانند تسهیلات ازدواج، وام فرزندآوری و گسترش مراکز مشاوره خانواده معنا پیدا می‌کند و در حقیقت، این کارت حلقه تکمیلی زنجیره حمایت از خانواده از بدو ازدواج تا فرزندآوری است. هماهنگی بین این بخش‌های مختلف، اثربخشی هر یک از آن‌ها را به صورت تصاعدی افزایش خواهد داد. این نگاه جامع و یکپارچه، نقطه قوت قانون جوانی جمعیت محسوب میشود.
افزایش نرخ باروری؛ هدف اصلی طرح
اجرای طرح کارت امید مادر را باید در چارچوب کلیات قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت که در سال ۱۴۰۰ به تصویب رسید، تحلیل کرد. این قانون با هدف اصلی افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی و رفع موانع ازدواج و تحکیم بنیان خانواده وضع شد؛ کنترل روند سقوط نرخ باروری در کشور پس از سال ۱۴۰۰، کاهش ۵۰ درصدی آمار سقط جنین در کشو، تغییر الگوی فرزندآوری و افزایش ۳۵ درصدی سهم تولدهای فرزند سوم و بالاتر (از ۱۸ درصد به ۲۷ درصد) از نتایج مداخلات و اجرای قانون بوده است.
جزئیات اجرایی کارت امید مادر
اهدای کارت امید مادر از اول فروردین ۱۴۰۵ آغاز میشود و تمامی نوزادان متولدشده از اول فروردین ۱۴۰۵ به بعد بدون در نظر گرفتن دهک درآمدی ماهانه ۲۰ میلیون ریال (۲ میلیون تومان) به مدت ۲۴ ماه به گارت امید مادر که به نام مادر کودک است، واریز میشود؛ این کارت منحصراً به نام مادر در موارد خاص مانند فوت به سرپرست قانونی کودک منتقل میشود، است و برای خرید اقلام ضروری نوزاد مانند غذا، پوشاک و ملزومات در نظ گرفته شده و امکان خرید هر کالایی وجود ندارد.
هدف اصلی این طرح، حمایت مادی و فرهنگی از خانواده‌ها و کمک به تأمین هزینه‌های اولیه در دو سال ابتدایی زندگی کودک است؛ با توجه به اینکه ۸۰ درصد رشد مغز و شکل‌گیری ظرفیت‌های عصبی کودک تا دو سالگی اتفاق می‌افتد، حمایت تغذیه‌ای و مراقبتی در این دوران نقشی تعیین‌کننده در آینده کودک دارد .
این طرح پاسخی عینی به دغدغه‌های اقتصادی خانواده‌هاست. نظرسنجی‌های ملی نشان می‌دهد شرایط اقتصادی مناسب، حمایت‌های دولتی و نبود نگرانی از آینده فرزندان از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر تمایل جوانان به فرزندآوری است .
برای اجرای این طرح، ۱۲ هزار میلیارد تومان برای سال اول و ۳۵ هزار میلیارد تومان برای سال دوم اعتبار در نظر گرفته شده است . همچنین پیش‌بینی شده که از زیرساخت ایجادشده برای این کارت، در آینده بتوان برای دریافت دیگر تسهیلات احتمالی نیز بهره برد .
کارت امید مادر، راهبرد جدید دولت برای حمایت از فرزندآوری
مرضیه وحید دستجردی دبیر ستادملی جمعیت با تشریح جزییات اجرای طرح «کارت امید مادر» و شرایط و نحوه دریافت آن، گفت: این کارت به نام مادر صادر شده و تا دو سالگی نوزاد، یعنی تا ۲۴ ماه پس از تولد به شکل ماهانه شارژ میشود، مبلغی هم که ماهانه در این کارت واریز میشود، ۲۰ میلیون ریال است.
دبیر ستاد ملی جمعیت با قدردانی از رییس جمهور برای تصویب و ابلاغ مصوبه «الزامات و راهکارهای بهبود وضعیت جمعیت کشور و کارت امید مادر»(مصوب جلسه ۹۲۰ مورخ ۶ تیر ۱۴۰۴ شورای عالی انقلاب فرهنگی) گفت: این مصوبه که با رویکردی جامع به حمایت از فرزندآوری، ارتقای نرخ باروری، تقویت سرمایه انسانی، مشارکت اجتماعی و پشتیبانی مادی و فرهنگی از خانواده پرداخته است.
وی با اشاره به تأکید قانون بر جوانی جمعیت و حمایت از فرزندآوری اظهار کرد: در راستای تأکیدات قانون و شخص رئیس‌جمهور، دبیرخانه ستادملی جوانی جمعیت اجرای طرح حمایتی از مادران را در دستورکار خود قرار داد و در همین راستا نیز اعطای «کارت امید مادر» در دستورکار قرار گرفت.
دبیر ستادملی جمعیت درباره اینکه اجرای این طرح از چه زمانی آغاز میشود، اظهار کرد: کارت امید مادر از ابتدای سال ۱۴۰۵ صادر خواهد شد. البته مراسم رونمایی از آن روز شنبه با حضور رئیس‌جمهور انجام شد. اما تمامی نوزادانی که از تاریخ اول فروردین ۱۴۰۵ و پس از آن متولد شده باشند مشمول دریافت این کارت می‌شوند.
دستجردی درباره اینکه کارت امید مادر به چه افراد یا دهک‌های اقتصادی تعلق می‌گیرد، نیز گفت: این کارت برای تمام مادران صادر میشود و در اعطای آن دهک‌بندی و … مدنظر نیست. همانطور که گفتم تنها سال تولد معیار است و تمامی متولدین اول فروردین ۱۴۰۵ و پس از آن مشمول دریافت این کارت هستند.
دبیر ستاد ملی جمعیت وی درباره اینکه آیا این کارت به نام نوزاد صادر میشود یا خیر، گفت: این کارت فقط و فقط به نام مادر صادر میشود، حتی به نام پدر نیز صادر نخواهد شد، مگر در موارد استثنا که خدای نکرده طلاقی ثبت شده یا مادر فوت کند که در این صورت کارت به نام سرپرست قانونی کودک صادر شده یا به نام وی تغییر خواهد کرد.
دستجردی همچنین درباره نحوه هزینه کرد اعتبار داخل این کارت نیز تصریح کرد: به منظور جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده احتمالی از این کارت تهمیداتی در نظر گرفته شده است، اول اینکه همانطور که گفتم این کارت به نام مادر صادر میشود؛ طبیعتا یک مادر بیشتر از هر فرد دیگری در جریان اقلام و مواد مورد نیاز برای رشد فرزندخود قرار دارد. دوما اینکه امکان خرید هر محصولی با این کارت وجود ندارد و همانطور که در طرح کالابرگ الکترونیک نیز پیش‌بینی شده، با این کارت اقلام مورد نیاز نوزادان نظیر غذا و پوشاک و … خریداری خواهد شد.
دستجردی درباره ذخیره اعتبار موجود در کارت نیز به پاد گفت: اعتبار موجود در این کارت همانطور که گفته شد ماهانه دو میلیون تومان است، این اعتبار در کارت ذخیره میشود و اینطور نیست که اگر در همان ماه مورد استفاده قرار نگیرد، دیگر قابل استفاده نباشد.
به گفته وی، این کارت راهبرد جدید دولت برای حمایت از فرزندآوری است و با هدف حمایت مالی هدفمند و زمان‌بندی‌شده از مادر و کودک، ارائه خدمات مدیریت‌شده به خانواده و تأمین ملزومات اساسی کودک، به همه مادران بدون هیچ محدودیت قومی یا جغرافیایی ارائه میشود.
چشم‌انداز آینده و توسعه طرح اهدای کارت امید مادر
در چشم‌انداز آینده، امکان توسعه و تعمیق طرح کارت امید مادر وجود دارد، بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده، این کارت می‌تواند به کارتی چندمنظوره برای دریافت سایر خدمات رفاهی تبدیل شود. همچنین، پایش مستمر نتایج طرح می‌تواند زمینه را برای افزایش مبلغ یا مدت حمایت فراهم کند. تجربه موفق این طرح می‌تواند الگویی برای سایر کشورهای با چالش کاهش نرخ باروری باشد. تداوم و توسعه این طرح نیازمند عزم ملی و پشتیبانی مالی مستمر است.
