افزایش جمعیت سالمندان، جامعه را با چالشی تازه روبه‌رو کرده است؛ چالشی که پاسخ آن در تلفیق دانش پزشکی با فناوری‌های موبایلی نهفته است. اپلیکیشن‌های سلامت‌یار می‌توانند با پایش مستمر، آموزش کاربردی و ارتباط فوری با مراکز درمانی، حلقه‌ای مطمئن میان سالمند، خانواده و پزشک ایجاد کنند؛ حلقه‌ای که نتیجه‌اش، کاهش خطرات و ارتقای کیفیت زندگی این نسل طلایی است.
با رشد جمعیت سالمندان در جهان و به ویژه در کشور ما ایران، نیاز به مراقبت‌های بهداشتی و حمایت‌های روانی و اجتماعی افزایش یافته است. فناوری‌های دیجیتال و ابزارهای موبایل، مانند گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها، فرصت‌های ارزشمندی را برای بهبود سلامت سالمندان فراهم کرده‌اند. سلامت همراه (mHealth) به معنی ارائه خدمات سلامت از طریق دستگاه‌های همراه است که می‌تواند موانع مکان و زمان را در ارائه خدمات بهداشتی کاهش دهد و کیفیت زندگی سالمندان را ارتقا دهد. استفاده از این فناوری‌ها می‌تواند به کاهش هزینه‌ها، افزایش دسترسی به خدمات، تسهیل مراقبت در مناطق دورافتاده و ارتقای رفاه جسمی و روانی سالمندان کمک کند.
دکتر «لیلا شاهمرادی» عضو هیات علمی و استاد گروه مدیریت اطلاعات سلامت و انفورماتیک پزشکی دانشکده علوم پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران به منظور ارائه یک نقشه راه در پژوهشی به بررسی اپلیکیشن‌های سلامت همراه برای سالمندان پرداخت. هدف از این پژوهش این بود که به طراحان اپلیکیشن‌ها و دانشگاه‌ها در اولویت‌بندی حوزه‌هایی که در طراحی باید مدنظر قرار گیرد، کمک شود.
بررسی و تحلیل اپلیکیشن‌های سلامت همراه
در این پژوهش یک مرور سیستماتیک در زمینه اپلیکیشن‌های طراحی شده برای ارتقاء مراقبت از سالمندان، ویژگی و کاربردهای آن انجام شده است. در این مطالعه جامع، بیش از ۴۸ اپلیکیشن متعلق به کشورهای مختلف، به ویژه ایالات متحده، کانادا، اسپانیا و یونان، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. داده‌های مطالعه شامل بررسی هدف طراحی اپ‌ها، ابزارهای مورد استفاده، نوع خدمات ارائه شده و نوع بیماری‌های هدف بود. در این پژوهش همچنین ویژگی‌هایی مانند قابلیت استفاده، اثربخشی و رضایت کاربران اپلیکیشن‌ها مورد ارزیابی قرار گرفت. به طور مشخص، توجه به نیازها، محدودیت‌ها و شرایط خاص سالمندان در طراحی اپ‌ها مورد توجه همه مطالعات بود.
نتایج کلیدی پژوهش انجام شده
پژوهش نشان داد که بیشتر اپلیکیشن‌ها بر بهبود سلامت جسمی، روانی، ارتباطات اجتماعی و اقتصاد سالمندان تمرکز دارند. بیشترین تمرکز بر روی بهبود کیفیت زندگی و توانبخشی سالمندان بوده است. در اکثر مطالعات، اپلیکیشن‌ها بر پایه گوشی‌های هوشمند توسعه یافته بودند و درصد قابل توجهی از اپ‌ها به طور همزمان برای اندروید و iOS طراحی شده‌اند. همچنین مشکلاتی مانند سوگیری در انتخاب نمونه‌ها، کمبود سواد دیجیتال در سالمندان، محدودیت‌های فنی و مشکلات ارزیابی اثربخشی اپ‌ها شناسایی شد که توسعه و پذیرش این فناوری‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. پژوهشگران مشاهده کردند که مدل‌های طراحی اپ باید با توجه به سطح سواد و شرایط اقتصادی افراد سالمند تنظیم شود.
پیشنهادات و نقشه راه برای آینده
در نقشه راه پیشنهاد شده جهت توسعه اپلیکیشن‌های مراقبت سالمندان، ۶ بخش مطرح شد. طبق شکل برای شروع طراحی بهتر است بخش اول که شامل سلامت فیزیکی است، طراحی شود و پس از گرفتن بازخورد از کاربران و بررسی میزان مفیدبودن آنها، اپ‌های بخش دوم طراحی شود. به همین ترتیب بر اساس اولویت‌های مشخص شده در شکل، اپ‌ها طراحی شوند. همانطور که در شکل مشخص است بخش سلامت فیزیکی شامل زیربخش‌های زیر است:
پایش تغذیه: این ویژگی به کاربران امکان می‌دهد تا غذاهای مختلف را ثبت کرده و پایش کنند. می‌توانید ویژگی‌هایی را برای ثبت مصرف غذا، ارزیابی تغذیه، یادآوری‌های مرتبط با تغذیه سالمندان، و توصیه‌های تغذیه‌ای ارائه دهید. در این قسمت میتوان مصرف غذاهای پر کالری، پر کلسترول و پر نمک را پایش کرد.
پایش وضعیت فیزیکی: این ویژگی به کاربران امکان می‌دهد تا فعالیت‌های روزانه، میزان حرکت و وضعیت بدنی خود را پایش کنند. می‌توانید از سنسورهای دستگاه‌های پوشیدنی استفاده کنید یا ورود دستی اطلاعات را امکان‌پذیر کنید. کنترل وزن یکی از اهداف اصلی در این قسمت اپ است.
پایش وضعیت سلامت عمومی: این ویژگی به کاربران امکان می‌دهد وضعیت سلامت عمومی خود را پایش کنند، از جمله مواردی مانند فشار خون، ضربان قلب، قند خون، و غیره. این اطلاعات می‌تواند به صورت دستی وارد شود یا از طریق دستگاه‌های پوشیدنی جمع‌آوری شود.
یادآوری‌ها و هشدارهای مربوط به سلامت فیزیکی: ارائه یادآوری‌ها و هشدارها برای مصرف داروها، وقت قرارهای پزشکی، تمرینات فیزیکی، و غیره، به کاربران کمک می‌کند تا به نحو احسن برنامه‌ریزی کنند و مراقبتی بهتری داشته باشند. فراموش کردن تجویز و گرفتن دارو در زمان، مشکلات مهمی برای بزرگسالان مسن است که ممکن است در زمان‌های مختلف روز چندین دارو مصرف کنند.
گزارش‌گیری و تحلیل: امکان ایجاد گزارش‌هایی از داده‌های پایش شده و تحلیل وضعیت سلامت و فیزیکی کاربران را فراهم می‌کند تا آنها و مراقبین‌شان بتوانند بهترین تصمیمات را بگیرند.
