فرهنگ نذری در ایران، تنها یک سنت مذهبی نیست؛ بلکه نمادی از همدلی، عشق و ارادت مردم به ائمه اطهار (ع) است. با فرا رسیدن ۲۸ صفر، سالروز رحلت پیامبر اکرم (ص) و شهادت امام حسن مجتبی (ع)، شهرهای مختلف ایران غرق در عطر نذری‌هایی می‌شود که هر کدام قصه‌ای از ارادت و سخاوت را روایت می‌کنند.
به گزارش هیچ یک زندگی – در جای جای ایران اسلامی، هر سال با فرا رسیدن ایام سوگواری رحلت جانسوز پیامبر اکرم (ص) و شهادت غریبانه امام حسن مجتبی (ع)، عطر معنویت و همدلی در کوچه‌ها و خیابان‌ها می‌پیچد. در این روزهای پر حزن و اندوه، “نذر” به عنوان نمادی دیرین از ارادت خالصانه مردم به اهل بیت عصمت و طهارت (ع) جلوه‌گر می‌شود. از سفره‌های ساده خانگی تا موکب‌های پرشکوه در مسیرهای زیارتی، هر کاسه آش، هر دیس شله‌زرد و هر وعده غذای گرم نذری، نه تنها تبرکی آسمانی به همراه دارد، بلکه پلی است برای ابراز محبت و همدردی با یکدیگر. این سنت حسنه، ریشه‌های عمیقی در باورهای دینی و فرهنگ غنی ایرانیان دارد و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.
تنوع نذری‌ها، تجلی ارادت بی‌کران
سفره‌های نذری در ایام ۲۸ صفر، تنها به یک نوع غذا محدود نمی‌شوند؛ بلکه تنوعی چشمگیر از طعم‌ها و رنگ‌ها را در بر می‌گیرند که هر کدام حکایت از اقلیم و آداب و رسوم خاص هر منطقه دارد. در حالی که شله‌زرد با رنگ زعفرانی دلنشین و عطر هل و گلابش، جایگاهی ویژه در میان نذری‌های این ایام دارد و تقریباً در هر شهر و روستایی پخته می‌شود، آش رشته، حلیم، عدس پلو و قیمه نیز از دیگر نذری‌های محبوب و رایج هستند. این تنوع، خود نشانه‌ای از اوج خلاقیت و ارادت مردمانی است که می‌کوشند هر آنچه در توان دارند، در طبق اخلاص نهاده و به نیت رضای الهی و تقرب به خاندان رسول (ص)، بین نیازمندان و دوستداران اهل بیت (ع) توزیع کنند.
در این گزارش، نگاهی داریم به چند نمونه از این نذری‌های خاص که در گوشه و کنار ایران با شور و اشتیاق فراوان پخته و توزیع می‌شوند.
تهران
تهران به عنوان پایتخت ایران، در روز ۲۸ صفر، به یکی از پرشورترین و پرجمعیت‌ترین مراکز نذری تبدیل می‌شود. محلات مختلف تهران با برگزاری مراسم عزاداری و توزیع نذری‌ها، جلوه‌ای زیبا از ارادت مردم به پیامبر اکرم (ص) و امام حسن مجتبی (ع) را به نمایش می‌گذارند. حلیم یکی از نذری‌های اصلی است که در دیگ‌های بزرگ تهیه می‌شود و معمولاً با نان تازه و چای داغ همراه است. علاوه بر حلیم، آش رشته نیز به عنوان یکی از غذاهای محبوب در این روز، با استفاده از مواد اولیه تازه و با کیفیت تهیه می‌شود. در برخی محلات، مردم به صورت جمعی در حسینیه‌ها و مساجد گرد هم می‌آیند تا نذری‌ها را با هم تهیه کرده و بین عزاداران توزیع کنند.
شیر برنج، شله زرد، آش شله‌قلمکار، خورش فسنجان ، خورش قورمه سبزی، خورش قیمه، عدس پلو، لوبیا پلو و زرشک پلو با مرغ نیز از دیگر غذاهای نذری رایج در تهران هستند. حلوا، خرما، شربت، کیک و انواع نوشیدنی‌های گرم مثل شیر، شیرکاکائو،شیرنسکافه و چای و لقمه‌های نان و پنیر و سبزی و همین طور نان و پنیر و خرما نیز در بیشتر محله‌های شهر به مردم عزادار تعارف می‌شود.
اصفهان
اصفهان، با تاریخ غنی و فرهنگی عمیق، در روز ۲۸ صفر شاهد برگزاری مراسمات مذهبی خاصی است که در آن مردم با عشق و ارادت نذری‌های خود را تهیه و توزیع می‌کنند. آش رشته یکی از نذری‌های اصلی این شهر است که با استفاده از مواد تازه و خوش‌طعم تهیه می‌شود. اصفهانی‌ها همچنین به تهیه باقالی‌پلو با گوشت یا مرغ توجه ویژه‌ای دارند که طعم آن یادآور مهمان‌نوازی این دیار است. در این روز برخی افراد نیز با غذای معروف بریان از عزاداران پذیرایی می‌کنند. از غذاهای این شب نیز می‌توان به شله زرد و آش شله قلمکار و حلیم نیز اشاره کرد.
مشهد
مشهد مقدس، به عنوان پایتخت معنوی ایران، در روز ۲۸ صفر حال و هوای خاصی دارد. در این روز، زائران و عزاداران زیادی به حرم امام رضا (ع) می‌آیند تا ضمن عرض تسلیت به این مناسبت، از نذری‌های متنوع بهره‌مند شوند. حلیم و شیرینی زعفرانی از جمله نذری‌های محبوب در این روز هستند که با دقت و عشق تهیه می‌شوند. مردم مشهد معمولاً نذری‌های خود را به زائران حرم اهدا کرده و با این عمل، محبت و ارادت خود را نسبت به اهل بیت (ع) ابراز می‌کنند.
در ایام محرم و صفر، نذری‌هایی که در خانه‌ها تهیه و توزیع می‌شود، شامل غذاهایی مانند شله، دیگچه، شله زرد، آبگوشت، عدسی، پلو و قیمه است. سنت شله‌پزان در این ایام در مشهد رونق خاصی دارد؛ شله در دیگ‌های مسی بزرگ پخته می‌شود مراحل تهیه شله، که نیاز به زحمت و دقت بالایی دارد، توسط مردانی با قوای جسمانی بالا انجام می‌شود و این فرآیند معمولاً با صلوات، روشن‌کردن شمع و قرائت زیارت عاشورا همراه است. هنگام برداشتن سر دیگ‌ها، با ذکر مصیبت و دودکردن اسپند، فضایی معنوی ایجاد می‌شود. پخت شله در عاشورا، تاسوعا، دهه پایانی ماه صفر، سالروز شهادت امام رضا (ع) و اربعین رایج است.
آبگوشت بزباش نیز یکی از غذاهای نذری محبوب در هیئت‌های عزاداری مشهد است که پس از مراسم عزاداری برای ناهار توزیع می‌شود. این غذا از حبوبات، سیب‌زمینی، سبزی مرزه و گوشت تهیه می‌شود. همچنین جوانان با تهیه شربت‌های زعفرانی و آب‌لیمو، به یاد لب تشنه سرور و سالار شهیدان، آنها را در مسیر هیئت‌های عزاداری قرار می‌دهند تا عزاداران لحظاتی تازه و روح‌افزا را تجربه کنند.
قم
در شهر قم، به مناسبت روز ۲۸ صفر و یادبود رحلت پیامبر اکرم (ص) و شهادت امام حسن مجتبی (ع)، مردم با عشق و ارادت نذری‌هایی را تهیه و توزیع می‌کنند. از جمله غذاهای محبوبی که در این روز پخته می‌شود، حلیم است که با گوشت، گندم و ادویه‌جات تهیه می‌شود و به صورت گرم به عزاداران ارائه می‌گردد. همچنین، شله‌زرد به عنوان دسر خوشمزه‌ای با برنج، شکر و زعفران در این ایام بسیار مورد استقبال قرار می‌گیرد. آبگوشت و خورشت‌های مختلف نیز از دیگر نذری‌های رایج هستند که خانواده‌ها به عنوان نمادی از مهمان‌نوازی در مراسم‌های عزاداری تهیه می‌کنند.
علاوه بر غذاهای اصلی، شربت‌های مختلف مانند شربت زعفرانی یا شربت آب‌لیمو نیز به عنوان نذری برای پذیرایی از عزاداران آماده می‌شود.
تبریز
در تبریز نیز در روز ۲۸ صفر شاهد برگزاری مراسمات مذهبی خاصی هستیم که مردم با عشق و ارادت نذری‌های خود را تهیه و توزیع می‌کنند. آش دوغ و حلیم از جمله نذری‌های محبوب تبریز هستند که با استفاده از مواد تازه تهیه می‌شوند. مردم تبریز به خاطر طعم خاص آش‌های خود مشهورند و معمولاً در این روز سعی می‌کنند تا بهترین مواد اولیه را برای تهیه نذری‌ها استفاده کنند. همچنین برخی مردم با چای، خرما، نان، پنیر، سیب‌زمینی و تخم‌مرغ و شربت از دسته‌های عزاداری پذیرایی می‌کنند.
مردم به طرق مختلف از جمله نذر و قربانی، احسان چایی، شربت، آش‌های محلی و ساری شیله (شله زرد) در خدمت عزاداران هستند. مساجد نیز اغلب در طول ۱۰ روز اول محرم به پخت غذاهای نذری نظیر آبگوشت و پلو با مرغ می‌پردازند.چلوگوشت هویج از دیگر غذاهای مرسوم در میان نذری‌های تبریز است که به چلوگوشت شباهت دارد. این غذای مجلسی با گوشت گوساله، پیاز، هویج، برنج و ادویه‌های مخصوص درست می‌شود.
کرمان
کرمان، با فرهنگ غنی خود، در روز ۲۸ صفر شاهد برگزاری مراسمات ویژه‌ای است که مردم با عشق و ارادت نذری‌های خود را تهیه و توزیع می‌کنند. کباب و آش از جمله نذری‌های رایج در این روز هستند که با استفاده از مواد محلی تهیه می‌شوند. مردم کرمان به خاطر مهمان‌نوازی خود مشهورند و معمولاً در این روز سعی می‌کنند تا بیشترین تعداد ممکن از افراد نیازمند را مورد توجه قرار دهند. برخی خانواده‌ها نیز برای جمع‌آوری کمک‌ها اقدام کرده و نذری‌هایی را برای توزیع بین نیازمندان آماده می‌کنند.
از غذاها و خوراک‌های نذری منحصربه‌فرد کرمان می‌توان به شله زرد، بلغور، قیمه پلو و آبگوشت امام حسینی اشاره کرد.امروزه پخت آبگوشت متنجنه در مساجد و هیات‌های بسیاری رواج دارد این آبگوشت با آداب خاصی همچون قرائت دعا همراه است و در دیگ‌های بزرگ مسی پخته می‌شود. دیگ‌های آبگوشت معمولا از شب قبل ، برای ناهار روز بعد بار گذاشته می‌شوند و سپس در کاسه‌های مسی در اختیار عزاداران قرار می‌گیرند.
سمنان
حلیم چهل و هشتم یکی از نذری‌های خاص روز ۲۸ صفر است که با طرز تهیه ویژه‌ای در سمنان درست شده و معمولاً با ادویه‌جات خاصی مزه‌دار می‌شود. از آنجا که تاریخ این مراسم، هشت روز بعد از چهلم امام حسین (ع) است، به آن حلیم شب چهل و هشتم می‌گویند. مردم از چند روز بعد از اربعین حسینی شروع به تدارک وسایل و مواد اولیه پخت حلیم می‌کنند که پخت آن از اوایل شب تا صبح طول می‌کشد و مردم از ساعات ابتدایی صبح ۲۸ صفر، برای تهیه حلیم نذری صف می‌کشند. همچنین آش نیز یکی دیگر از غذاهای محبوب سمنانی‌هاست که معمولاً در دیگ‌های بزرگ تهیه شده و بین عزاداران توزیع می‌شود.
خوزستان
خوزستان، با تنوع فرهنگی بالا، در روز ۲۸ صفر شاهد برگزاری مراسمات مذهبی خاصی است که مردم با عشق و ارادت نذری‌های خود را تهیه و توزیع می‌کنند. فلافل یکی از نذری‌های رایج در این منطقه است که معمولاً همراه با سالاد شیرازی سرو می‌شود. همچنین آش نیز یکی دیگر از غذاهای محبوب خوزستانی‌هاست که معمولاً با طعم خاص خود توجه بسیاری را جلب می‌کند. مردم خوزستان معمولاً سعی دارند تا بهترین مواد اولیه را برای تهیه نذری‌ها استفاده کنند تا طعم لذت‌بخشی را ارائه دهند.
در خوزستان غذاهایی مانند عدس‌پلو و قورمه سبزی، زرشک پلو، قیمه، آش رشته، قورمه سبزی با گوشت خروس، قیمه نجفی،پخت حلیم و شله‌زرد و حلوای زعفرانی، فرنی، باقلا برای نذری در این روز در نظر گرفته می‌شود.
زنجان
آش و حلیم از جمله نذری‌های محبوب زنجانی‌ها در روز ۲۸ صفر هستند که معمولاً با استفاده از مواد اولیه تازه تهیه می‌شوند. زنجانی‌ها همچنین توجه ویژه‌ای به طعم غذاها دارند تا بهترین تجربه ممکن را برای مهمانان فراهم کنند. خانواده‌ها معمولاً سعی دارند تا نذری‌هایی را برای نیازمندان آماده کرده و آنها را بین افراد کم‌بضاعت توزیع کنند.
برپایی سفره حضرت رقیه (س) و سفره حضرت ابوالفضل (ع) که شامل خوراکی‌های مختلفی مانند آش رشته و آجیل مشکل‌گشا، نان، پنیر، خرما و سبزی است از جمله رسوم مردم زنجان در این روز عزیز است چشم می‌خورد. در روز شهادت امام سجاد (ع)، آشی موسوم به آش زین‌العابدین نیز در زنجان پخته می‌شود.
فارس
فارس، سرزمین فرهنگ غنی ایران، در روز ۲۸ صفر شاهد برگزاری مراسمات مذهبی خاصی است که مردم با عشق و ارادت نذری‌های خود را تهیه کرده و توزیع می‌کنند. آش یکی از غذاهای محبوب فارس است که معمولاً با مواد اولیه تازه تهیه شده و بین عزاداران توزیع می‌شود. همچنین خانواده‌ها معمولاً پلو با گوشت یا مرغ را به عنوان یک غذای ویژه آماده کرده تا مهمانان بتوانند از طعم لذت‌بخش آن بهره‌مند شوند.
همچنین در این ایام ، نذری‌هایی همچون خورش قیمه و شکرپلو، خورش سبزی، حلوای کاسه، آش سبزی، آش ماست، آش کارده، شربت آب‌لیمو، شربت گلاب، عرق نسترن و بیدمشک تهیه و به دسته‌های عزاداری و مردم تقدیم می‌شود. شیرازی‌ها معتقد هستند که صاحب نذر باید غذا را در خانه خود بپزد؛ زیرا جوشیدن دیگ امام حسین (ع) باعث روای حاجات و برکت برای او می‌شود.
آش سبزی ۲۸ صفر مصادف با سالروز رحلت پیامبر گرامی اسلام (ص) در بوستان خلدبرین در شیراز به میزان به بیش از ۸۰ تن بزرگ‌ترین نذری جهان محسوب می‌شود.
مازندران
مازندران، سرزمین طبیعت زیبا و فرهنگ غنی ایرانیان، در روز ۲۸ صفر شاهد برگزاری مراسماتی پرشور است که مردم با عشق فراوان نذری‌هایی همچون ماهی کباب یا آش مازندرانی تهیه کرده و توزیع می‌کنند. ماهی کباب به عنوان یک غذای محلی شناخته شده، معمولاً به همراه سالاد شیرازی یا سبزیجات تازه سرو می‌شود؛ طعم لذت‌بخش آن باعث جلب توجه بسیاری از عزاداران خواهد شد. همچنین آش مازندرانی یکی دیگر از گزینه‌های محبوب است که عطر دلپذیر آن فضای محله‌ها را پر کرده و دل هر عابری را شاداب‌تر خواهد کرد.
کردستان
کردستان ایران، سرزمینی سرشار از فرهنگ غنی ایرانیان کرد زبان، در روز ۲۸ صفر شاهد برگزاری مراسمات مذهبی ویژه‌ای است که مردم با عشق فراوان نذری‌هایی همچون دلمه یا آش دوغ تهیه کرده و توزیع می‌کنند. دلمه یکی از غذاهای محبوب کردستانی‌هاست که معمولاً شامل برنج، گوشت چرخ‌کرده و سبزیجات معطر است؛ عطر دلپذیر آن فضای محله‌ها را پر کرده و دل هر عابری را شاداب‌تر خواهد کرد. همچنین آش دوغ یکی دیگر از گزینه‌های محبوب است که عطر دلپذیر آن فضای محله‌ها را پر کرده است.
گلستان
گلستان، سرزمینی زیبا واقع شده در شمال ایران، در روز ۲۸ صفر شاهد برگزاری مراسماتی پرشور است که مردم محلی با عشق فراوان نذری‌هایی همچون چلوکباب یا آش سبزی تهیه کرده و توزیع می‌کنند. چلوکباب یکی از غذاهای محبوب گلستانی‌هاست که معمولاً همراه با سالاد شیرازی یا سبزیجات تازه سرو شده و طعم لذت‌بخشی دارد؛ عطر دلپذیر آن فضای محله‌ها را پر کرده است. همچنین آش سبزی یکی دیگر از گزینه‌های محبوب است که عطر دلپذیر آن فضای محله‌ها را پر کرده است.
این تنوع فرهنگی نشان‌دهنده ارادت عمیق مردم ایران به اهل بیت (ع) بوده و باعث تقویت روابط اجتماعی میان افراد جامعه خواهد شد.
تنوع نذری‌ها در ۲۸ صفر، نشان از غنای فرهنگی و مذهبی ایران دارد. هر کدام از این نذری‌ها، با طعم و داستان خاص خود، پیوندی عمیق میان مردم و باورهایشان برقرار می‌کنند و سنت زیبای همدلی و کمک به همنوع را زنده نگه می‌دارند. این دیگ‌های پربرکت، نه فقط غذا، که عشق، ارادت و امید را در میان مردم توزیع می‌کنند.
