پزشک خانواده در خط مقدم نظام سلامت

به گزارش هیچ یک ، لایحه بودجه دولت اگرچه با رویکرد کاهش هزینه های غیرضرور و افزایش محدود منابع تدوین و به مجلس شورای اسلامی تقدیم شده است اما، در سر فصل برخی حوزه‌ها مانند بهداشت و سلامت و آموزش و پرورش، اعتبارات به طور کلی شاهد رشد چشم گیری است و علت آن را نیز می توان در رویکرد دولت برای بهبود حوزه آموزش و بهداشت جستجو کرد.

بر همین اساس در لایحه بودجه ۱۴۰۵، روند کلی اعتبارات عمومی و درآمد اختصاصی و تملک دارایی‌های سرمایه ای حوزه سلامت در سال آینده رشد ملموسی نسبت به سه سال گذشه دارد؛ به طوری که گرچه درآمد اختصاصی بخش سلامت از رقم ۹۲۵ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۲ به عدد هزار و ۲۹۳ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۳ و نیز ۲ هزار و ۱۸۰ میلیارد ریال در سال جاری رسیده است اما در لایحه بودجه سال آنیده با رشد ۶۳ درصدی به رقم سه هزار و ۵۴۳ میلیارد ریال رسیده است.

در بخش جمع کل اعتبارات عمومی شامل هزینه ای، تملک دارایی و متفرقه نیز از عدد ۲ هزار و ۶۱ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۲ به سه هزار و ۱۰۲ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۳ و نیز ۶ هزار و ۱۰ میلیارد ریال اعتبار ابلاغ شده در سال ۱۴۰۴ رسیده که این رقم در بودجه سال ۱۴۰۵ با ۱۳ درصد رشد به ۶ هزار و ۷۸۹ میلیارد ریال می رسد.

رشد ۲۵ درصدی اعتبارات دانشگاههای علوم پزشکی

بر همین اساس، اعتبارات مربوط به دستگاه های اجرایی نیز شاهد رشد ملموسی است، تا آنجا که اعتبارات دانشگاه های علوم پزشکی از یک هزار و ۹۳۰ میلیارد ریال سال ۱۴۰۴ با ۲۵ درصد رشد به ۲ هزار و ۴۰۶ میلیارد ریال رسیده است.

اعتبارات دستگاه‌های ستادی و ردیف‌های متمرکز از ۱۸۵ میلیارد ریال سال ۱۴۰۴ با رشد ۲۳ درصدی به ۲۲۷ میلیارد ریال در لایحه بودجه ۱۴۰۵ رسیده است.

اعتبارات متفرقه، دارویار و هدفمند نیز از ۲ هزار میلیارد ریال سال ۱۴۰۴ با ۱۸ درصد افزایش به ۲ هزا رو ۳۵۰ میلیارد ریال در لایحه بودجه ۱۴۰۵ رسیده است.

در بیمه سلامت نیز دولت رشد ۳۲ درصدی را در لایحه بودجه ۱۴۰۵ پیش بینی کرده تا به این ترتیب رقم بودجه ۶۸۵ میلیارد ریالی ۱۴۰۴ به ۹۰۲ میلیارد ریال برسد.

نگاه ویژه به اعتبارات سازمان بیمه سلامت ایران

بر اساس لایحه پیشنهادی دولت به مجلس شورای اسلامی، اعتبار ابلاغی ۶۷۹ میلیارد ریال به ۸۷۷ میلیارد ریال رسیده است، ضمن آنکه علاوه بر این اعتبارات، ۴۰ همت در جدول ۸ لایحه در قالب سهام برای جبران زیان انباشته سازمان بیمه سلامت و سازمان خدمات درمانی نیروهای مسلح نیش پیش بینی شده است.

همچنین از محل اعتبارات پیش بینی شده قانون برنامه هفتم پیشرفت نیز ۸۵ همت منابع دارویار به سازمان بیمه سلامت منتقل می شود.

اعتبارات دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی با ۲۶ درصد رشد

بر اساس لایجه بودجه ۱۴۰۵، حقوق دانشگاه‌ها و استخدام ۱۴۰۴، از یک میلیون و ۷۳۸ هزار میلیارد ریال ابلاغی سال ۱۴۰۴ با ۲۶ درصد رشد به ۲ میلیون و ۱۹۲ هزار میلیارد ریال رسیده است.

همچنین کمک هزینه تغذیه دانشجویی که سال ۱۴۰۴، ۹۷ هزار میلیارد ریال ابلاغ شده بود با ۲۴ درصد افزایش در لایحه بودجه ۱۲۰ میلیارد ریال پیشنهاد شده است.

هزینه حقوق رزیدنت و انترن نیز که سال ۱۴۰۴، ۵۶ میلیارد ریال بود، در لایحه سال آینده با ۲۱ درصد افزایش به ۶۸ هزار میلیارد ریال رسیده است.

هزینه افزایش ظرفیت دانشجویی در لایحه بودجه با ۷ درصد رشد نسبت به ۲۵ هزار میلیارد ریال ابلاغی سال ۱۴۰۴، به ۲۷ هزار میلیارد ریال رسیده است.

بر اساس لایحه سال ۱۴۰۵، اعتبار حقوق (بند واو) دانشگاه ها با احتساب ردیف های متفرقه، ۲۶ درصد رشد خواهد داشت، با لحاظ ۱.۸ هزار میلیارد تومان جهت استخدام های جدید مربوط به سال ۱۴۰۵ و ۲ همت جهت جبران هزینه های متعهدین خدمت (برای نخستین بار).

ردیف های اعتباری متمرکز ذیل ستاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

در لایحه پیشنهادی بودجه سال ۱۴۰۵، اعتبارات قابل توجهی برای ردیف‌های متمرکز بخش سلامت در نظر گرفته شده که نسبت به سال‌های گذشته با رشد چشمگیر همراه بوده است. مهم‌ترین جزئیات به شرح زیر است:

در سال ۱۴۰۵، اعتبار یارانه دارو و شیرخشک با رشد قابل توجه به ۴۲ هزار و ۲۸ میلیارد ریال رسیده است. این در حالی است که این رقم در سال ۱۴۰۴ معادل ۳۳ هزار و ۵۰ میلیارد ریال بود. این افزایش، برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و تامین داروهای اساسی و شیرخشک کودکان لحاظ شده است.

بودجه اختصاص‌یافته به بخش درمان بیماران خاص، صعب‌العلاج و کمک به مجمع خیرین سلامت بدون تغییر نسبت به سال گذشته، معادل یک هزار و ۸۷۷ میلیارد ریال تعیین شده است. این اعتبار صرف حمایت از بیماران خاص، صعب‌العلاج و همچنین پشتیبانی از اقدامات خیرخواهانه در حوزه سلامت می‌شود.

برای ردیف کاهش نرخ کیت و کیسه خون و مواد مصرفی پزشکی رشد بودجه‌ای چشمگیری دیده می‌شود. از ۱۷ هزار و ۴۶۰ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۴، اعتبار به ۲۱ هزار و ۲۳۳ میلیارد ریال در ۱۴۰۵ افزایش یافته است. این منابع برای تامین ملزومات و مواد مصرفی ضروری در حوزه درمان به ویژه آزمایشگاه‌ها و بانک خون مصرف خواهد شد.

در ردیف خرید راهبردی خدمات بهداشتی و درمانی میزان اعتبار ثابت مانده و همانند سال جاری ۳۸ هزار و ۸۰۰ میلیارد ریال تخصیص یافته است. این منابع برای خرید خدمات درمانی از بخش خصوصی و ارتقای سطح دسترسی مردم به خدمات بهداشتی و درمانی پرداخت می‌شود.

اعتبار برنامه ارتقاء خدمات فرهنگی، ورزشی و رفاهی در اعتبار ابلاغی ۲ هزار و ۹۱۰ میلیارد ریال بود که با افزایش چشم گیری به سه هزار و ۶۱۲ میلیارد ریال رسیده است. این ردیف، با تمرکز بر افزایش نشاط، حمایت‌های اجتماعی و فرهنگی از بیماران و کارکنان حوزه سلامت تدوین شده است.

اعتبار اختصاص یافته بخش امور فن‌آوری و تحقیقات پزشکی در لایحه بودجه بودجه ۱۴۰۵، بدون تغییر نسبت به ۱۴۰۴ و معادل ۲ هزار و ۱۳۴ میلیارد ریال است که همچنان سهم تحقیق و توسعه و امور فن‌آوری حفظ شده است.

یکی از شاخص‌ترین تغییرات، رشد ۲ برابری اعتبار کمک به برنامه مقیمی و ماندگاری پزشکان در مناطق محروم است که پیش بینی بودجه ۲۸ هزار میلیارد ریالی به آن نشان‌دهنده تمرکز ویژه دولت بر توزیع عادلانه نیروی انسانی پزشکی و ارتقای شاخص سلامت در نقاط کم‌برخوردار است. این افزایش نسبت به اعتبار ۱۴، ۵۰۰ میلیارد ریالی سال‌های گذشته، قابل توجه به شمار می آید.

اعتبار برنامه ارتقاء و بهبود کیفیت خدمات آموزشی نسبت به سال ۱۴۰۴ کاهشی بوده و معادل پنج هزار و ۱۸۹ میلیارد ریال پیش‌بینی شده است که این رقم در سال جاری به ۶ هزار و ۹۶۰ میلیارد ریال می رسید. این منابع برای ارتقاء سطح آموزش، توسعه زیرساخت‌های آموزشی، و تربیت نیروی انسانی متخصص خوابانده می‌شود.

برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع

بر اساس جداول بخش اعتبارات برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در لایحه بودجه سال ۱۴۰۵، مجموع منابع پیش‌بینی‌شده برای اجرای این برنامه به ۷۶۲ هزار میلیارد ریال رسیده است. این اعتبارات از ۲ محل اصلی «اعتبارات هدفمندی» و «اعتبارات مالیات بر ارزش افزوده» تأمین می‌شود و بخش‌های مختلف زنجیره ارائه خدمات سلامت را از سطح پیشگیری تا درمان پوشش می‌دهد.

در بخش اعتبارات هدفمندی، دولت برای راهبری اجرای برنامه پزشک خانواده در مناطق شهری و روستایی و همچنین استقرار کامل نظام ارجاع، مبلغ ۴ هزار میلیارد ریال پیش‌بینی کرده است.

همچنین برای ارائه خدمات پیشگیری و سطح یک به روستاییان و جامعه عشایری، ۲۶ هزار میلیارد ریال در نظر گرفته شده است.

در حوزه شهرها، اجرای برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در سطح یک شهری، با اختصاص ۱۰۰ هزار میلیارد ریال از محل اعتبارات هدفمندی پیش‌بینی شده که بیانگر تمرکز ویژه دولت بر تعمیم این برنامه در مناطق شهری است.

برای پشتیبانی اجرایی برنامه، ۱۰ هزار میلیارد ریال جهت تأمین و راه‌اندازی واحدهای مورد نیاز اجرای برنامه پزشک خانواده و ۱۲ هزار میلیارد ریال برای توسعه و تأمین زیرساخت‌های الکترونیک مرتبط با این برنامه لحاظ شده است.

یکی از ردیف‌های مهم این جدول، کاهش پرداختی بیماران (فرانشیز) در خدمات درمانی بستری و سرپایی در سطوح ۲ و سه است که صرفاً در قالب برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع اجرا می‌شود. برای این منظور، در بخش هدفمندی ۶۰ هزار میلیارد ریال اعتبار پیش‌بینی شده است.

همچنین، برای پرداخت‌های ترکیبی و مشوق‌های نظام ارجاع به پزشکان، مراکز درمانی و خرید راهبردی خدمات از بخش غیردولتی در سطوح ۲ و سه، مبلغ ۱۰۰ هزار میلیارد ریال در نظر گرفته شده که هدف آن ترغیب ارائه‌دهندگان خدمت به اجرای دقیق نظام ارجاع است.

در حوزه منابع انسانی، ۱۵ هزار میلیارد ریال برای تأمین، تربیت و نگهداشت نیروی انسانی تخصصی در چارچوب برنامه پزشک خانواده اختصاص یافته است.

در بخش تأمین منابع از محل مالیات بر ارزش افزوده نیز اعتبارات قابل توجهی پیش‌بینی شده است. بر این اساس برای ارائه خدمات پیشگیری و سطح یک به روستاییان و جامعه عشایری، ۱۰۰ هزار میلیارد ریال اعتبار در نظر گرفته شده است.

اجرای برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در سطح یک شهری از این محل، ۱۵۰ هزار میلیارد ریال دریافت می‌کند.

برای کاهش پرداختی بیماران (فرانشیز) در سطوح ۲ و سه، ۶۵ هزار میلیارد ریال لحاظ شده است و همچنین برای پرداخت مشوق‌ها و خرید راهبردی خدمات در سطوح بالاتر ارجاع، ۱۲۰ هزار میلیارد ریال اختصاص یافته است.

ارز ترجیحی حوزه سلامت در لایحه بودجه ۱۴۰۵

در لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ تأمین منابع ارزی برای دارو، شیرخشک و ملزومات و تجهیزات مصرفی پزشکی از ۲ مسیر «ارز ترجیحی» (۲۸ و۵۰۰ تومانی) و «ارز مبادله‌ای» (در تالار اول در دامنه ۸۰ هزار تومان) پیش‌بینی شده و هم‌زمان، مابه‌التفاوت ریالی ناشی از اختلاف نرخ ارز از طریق سازوکارهای بیمه‌ای جبران می‌شود.

در همین راستا، سهم ارز ترجیحی برای تأمین دارو، شیرخشک و ملزومات و تجهیزات مصرفی پزشکی در سال ۱۴۰۵ معادل ۳ میلیارد دلار تعیین شده است. این رقم نسبت به سال ۱۴۰۴ بدون تغییر باقی مانده و تأمین آن برعهده بانک مرکزی قرار گرفته است. تثبیت این عدد نشان‌دهنده تلاش دولت برای حفظ سطح حداقلی حمایت ارزی مستقیم از اقلام حیاتی حوزه سلامت است.

در کنار آن، ارز مورد نیاز از محل ارز مبادله‌ای برای همین اقلام نیز ۱.۵ میلیارد دلار در نظر گرفته شده که همانند سال گذشته، از طریق مرکز مبادله ارز و طلا تأمین خواهد شد. این بخش از منابع، مکمل ارز ترجیحی بوده و نقش مهمی در پوشش نیاز وارداتی حوزه سلامت ایفا می‌کند.

با توجه به تفاوت نرخ ارز ترجیحی و ارز مبادله‌ای، مابه‌التفاوت ریالی نرخ ارز دارو، شیرخشک و ملزومات مصرفی پزشکی (دارویار) برای سال ۱۴۰۵، ۸۵۰ هزار میلیارد ریال پیش‌بینی شده است. این رقم در سال ۱۴۰۴ معادل ۷۹۹ هزار میلیارد ریال بوده و در بودجه جدید با افزایش همراه شده است.

پرداخت این مابه‌التفاوت در سال ۱۴۰۵ از طریق سازمان بیمه سلامت ایران و در قالب پرداخت الکترونیک انجام می‌شود تا یارانه به صورت مستقیم به ذی‌نفع نهایی منتقل شود و از بروز انحراف در زنجیره تخصیص جلوگیری گردد.

جزئیات محل هزینه‌کرد مالیات بر ارزش افزوده در حوزه سلامت در سال ۱۴۰۵

بر اساس لایحه تقدیمی دولت به مجلس شورای اسلامی، هزینه‌کرد منابع مالیات بر ارزش افزوده در حوزه سلامت برای سال ۱۴۰۵، با تمرکز بر تقویت نظام ارجاع، کاهش هزینه درمان مردم، توسعه خدمات پیشگیرانه و ارتقای کیفیت خدمات درمانی توزیع شده است.

در این چارچوب، ۱۰۰ هزار میلیارد ریال برای ارائه خدمات پیشگیری و سطح یک به روستاییان و جامعه عشایری اختصاص یافته است که بیانگر اولویت دولت در گسترش مراقبت‌های اولیه سلامت و کاهش نیاز به خدمات پرهزینه درمانی در مراحل بعدی است.

همچنین، برای اجرای برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در سطح یک شهری مبلغ ۱۵۰ هزار میلیارد ریال در نظر گرفته شده که نقش اصلی در سامان‌دهی مراجعات درمانی، مدیریت هزینه‌ها و هدایت بیماران در مسیر صحیح دریافت خدمات دارد.

در راستای ارتقای کیفیت خدمات درمانی بیماران، ۸۰ هزار میلیارد ریال از محل مالیات بر ارزش افزوده پیش‌بینی شده است تا صرف بهبود استانداردهای درمانی و پشتیبانی از مراکز ارائه‌دهنده خدمات شود.

بخش مهمی از این منابع به خدمات فوریتی اختصاص یافته است؛ به‌گونه‌ای که ۲۰ هزار میلیارد ریال برای انتقال بیمار فوریتی، فوریت‌های پیش‌بیمارستانی و توسعه خدمات اورژانس پیشرو تخصیص داده شده تا پاسخ‌دهی سریع‌تر و مؤثرتر به موارد اورژانسی تضمین شود.

در حوزه درمان‌های خاص، ۱,۴۱۳ میلیارد ریال برای کمک‌هزینه درمان ناباروری مصوب شده و برای کاهش پرداختی بیماران (فرانشیز) در خدمات بستری و سرپایی در سطوح ۲ و سه، مشروط به اجرای برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع، ۶۵ هزار میلیارد ریال اختصاص یافته است.

در راستای تقویت انگیزه ارائه‌دهندگان خدمت و خرید راهبردی خدمات، ۱۲۰ هزار میلیارد ریال برای پرداخت‌های ترکیبی و مشوق‌های نظام ارجاع به پزشکان، مراکز درمانی و بخش غیردولتی پیش‌بینی شده است.

منابعی نیز برای پوشش گروه‌های خاص و خدمات حمایتی اختصاص یافته که شامل ۵ هزار میلیارد ریال برای خدمات توانبخشی طولانی‌مدت، ۵ هزار میلیارد ریال برای حذف فرانشیز زایمان طبیعی در مراکز درمانی دانشگاهی و ۱۰ هزار میلیارد ریال برای هزینه‌های مددکاری بیماران بستری بی‌بضاعت و فاقد بیمه می شود.

در حوزه بهبود شرایط بستری، ۱۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال جهت ارتقای هزینه تخت بستری (هتلینگ بیمارستانی) اختصاص یافته و برای پشتیبانی از مراکز جامع خدمات سلامت شبانه‌روزی نیز ۳ هزار میلیارد ریال پیش‌بینی شده است.

همچنین، ۶ هزار میلیارد ریال برای حمایت از برنامه‌های اهدای عضو و ۱ هزار میلیارد ریال برای آموزش، مشاوره پزشکی و پیشگیری از بیماری‌های رفتاری پرخطر اختصاص یافته است.

در حوزه ایمنی و کیفیت کالاهای سلامت‌محور، ۱.۵ هزار میلیارد ریال به استقرار سامانه ردیابی باقی‌مانده سموم و فلزات سنگین اختصاص داده شده تا سلامت مواد غذایی و کالاهای سلامت پس از ورود به بازار تضمین شود.

در بخش دارو و اقلام حیاتی، تخصیص‌ها به‌صورت کاملاً بیمه‌محور انجام می‌شود؛ به‌طوری که ۲ هزار میلیارد ریال برای یارانه داروهای بهداشتی، ۲۵ هزار میلیارد ریال برای خرید واکسن، ۲ هزار میلیارد ریال برای خرید دارو، ۳ هزار میلیارد ریال برای یارانه شیرخشک پیش بینی شده است که همگی فقط از طریق سازوکار بیمه پرداخت خواهند شد.

از دیگر ردیف‌های مهم، ۳ هزار میلیارد ریال برای ایجاد بانک HLA (سازگاری بافتی) با پرداخت مستقیم به ذی‌نفع نهایی است که با هدف کاهش هزینه‌های پیوند و ارتقای درمان‌های تخصصی در نظر گرفته شده و همچنین ۳ هزار میلیارد ریال برای حمایت از پژوهش‌های مسئله‌محور در حوزه سلامت و بهبود کیفیت درمان بیماران اختصاص یافته است.

در لایحه بودجه سال ۱۴۰۵، بخش قابل توجهی از منابع مالیات بر ارزش افزوده به حمایت از برنامه‌ها و خدمات سلامت اختصاص داده شده است. این جدول بیانگر توزیع دقیق منابع برای توسعه عدالت در دسترسی، ارتقای کیفیت خدمات درمانی، و مدیریت هزینه‌های سلامت است. به‌طوری که کمک هزینه درمان ناباروری، برای حمایت از خانواده‌ها و افزایش دسترسی به درمان ناباروری، مبلغ یک هزار و ۴۱۳ میلیارد ریال مصوب شده است.

کاهش پرداختی بیماران (فرانشیز) در سطوح ۲ و سه خدمات درمانی بستری و سرپایی، در راستای کاهش بار مالی درمان بیماران، مبلغ ۶۵ هزار میلیارد ریال اختصاص یافته است که این کاهش هزینه‌ها فقط در قالب برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع اجرایی خواهد شد.

پرداخت ترکیبی و مشوق‌های نظام ارجاع در سطوح ۲ و سه، برای ترغیب و پشتیبانی از پزشکان، مراکز درمانی و ارائه‌دهندگان خدمات غیردولتی، مبلغ ۱۲۰ هزار میلیارد ریال به‌عنوان مشوق و حمایت مالی در قالب برنامه پزشک خانواده تخصیص داده شده است.

کمک به خدمات توانبخشی طولانی‌مدت نیز برای پشتیبانی از بیماران دارای نیازهای توانبخشی درازمدت، مبلغ ۵ هزار میلیارد ریال پیش‌بینی شده است.

حذف فرانشیز زایمان طبیعی در مراکز درمانی دانشگاهی، به‌منظور تشویق زایمان طبیعی و کاهش بار مالی آن، مبلغ ۵ هزار میلیارد ریال مصوب شده است.

هزینه‌های مددکاری بستری بیماران بی‌بضاعت و فاقد بیمه، برای حمایت از اقشار کم‌درآمد و فاقد بیمه در هنگام بستری شدن با تخصیص ۱۰ هزار میلیارد ریال انجام خواهد شد.

ارتقای هزینه تخت بستری (هتلینگ) در لایحه بودجه ۱۴۰۵، به‌منظور افزایش کیفیت هتلینگ بیمارستانی و خدمات بستری، مبلغ ۱۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال به این بخش اختصاص یافته است.

ضمن آنکه کمک به تأمین هزینه‌های مراکز جامع خدمات سلامت شبانه‌روزی، در راستای حمایت از خدمات شبانه‌روزی مراکز سلامت، مبلغ ۳ هزار میلیارد ریال پیش‌بینی شده است.

حمایت از برنامه‌های اهدای عضو نیز در لایحه بودجه ۱۴۰۵ در نظر گرفته شده است تا آنجا که برای کمک به تسهیل برنامه‌های اهدای عضو در کشور مبلغ ۶ هزار میلیارد ریال مصوب شده است.

در همین زمینه حوزه آموزش، مشاوره پزشکی و پیشگیری از بیماری‌های رفتاری پرخطر (آمیزشی، ایدز و …)، با هدف کاهش بیماری‌های رفتاری و ارتقای سلامت عمومی، مبلغ ۱ هزار میلیارد ریال دریافت می‌کند.

در زمینه دسترسی عادلانه مردم به خدمات بهداشتی درمانی برای تحقق عدالت در برخورداری از خدمات سلامت، مبلغ ۱۴ هزار میلیارد ریال اختصاص داده شده است.

برای استقرار سامانه ردیابی باقیمانده سموم و فلزات سنگین نیز به‌منظور تضمین ایمنی غذایی و کنترل کیفیت کالاهای سلامت پس از ورود به بازار، مبلغ ۱٫۵ هزار میلیارد ریال مصوب شده است.