در زندگی پرمشغله امروز، نخ دندان شاید ساده به نظر برسد، اما تأثیر بزرگی بر سلامت دهان، لبخند و اعتمادبهنفس دارد. این عادت کوچک، از پوسیدگی و التهاب لثه پیشگیری میکند و سبک زندگی شما را سالمتر و متعادلتر میسازد.
گروه هیچ یک زندگی – نخ دندان یکی از سادهترین اما در عین حال مؤثرترین ابزارهای حفظ بهداشت دهان و دندان است؛ ابزاری که با وجود توصیه مؤکد دندانپزشکان، همچنان در روتین روزانه بسیاری از افراد جایگاه مشخصی ندارد. استفاده از نخ دندان، برخلاف تصور رایج، نه یک اقدام تکمیلی، بلکه بخشی اساسی از نظافت دهان محسوب میشود و نقش مهمی در پیشگیری از پوسیدگی، بیماریهای لثه و ایجاد بوی بد دهان دارد. این گزارش به بررسی اهمیت نخ دندان، انواع آن، روش صحیح استفاده و همچنین دلایل مقاومت برخی افراد در برابر بهکارگیری آن میپردازد.
اهمیت نخ دندان در سلامت دهان
ساختار دندانها به گونهای است که دو سطح از هر دندان در تماس بسیار نزدیک با دندانهای کناری قرار دارد. این بخشها که اصطلاحا “بیندندانی” نامیده میشود، از نقاطی هستند که مواد غذایی و پلاک باکتریایی بهراحتی در آنها تجمع مییابد. مسواک، هرچند بهطور مؤثر سطح بیرونی، داخلی و سطح جونده دندانها را تمیز میکند، اما امکان دسترسی مکانیکی به این نواحی تنگ را ندارد. به همین دلیل، اگر فردی تنها مسواک بزند و نخ دندان را نادیده بگیرد، بخش قابل توجهی از دهان همچنان آلوده باقی میماند.
پلاک بین دندانی معمولا اولین نقطهای است که پوسیدگی در آن شکل میگیرد. چون باکتریها در محیط محصور بین دندانها دسترسی بیشتری به مواد غذایی نشاستهای دارند و در نبود تماس مسواک، بهطور مداوم اسید تولید میکنند. این اسید به مرور زمان مینای دندان را تخریب و موجب پوسیدگی میشود. علاوه بر این، باقی ماندن ذرات غذا در بین دندانها منجر به ایجاد بوی بد دهان، التهاب لثه و نهایتا بیماریهای لثه مانند ژنژیویت و پریودنتیت خواهد شد.
طبق توصیه انجمنهای معتبر دندانپزشکی جهان، استفاده روزانه از نخ دندان میتواند احتمال بیماریهای لثه را تا ۴۰ درصد کاهش دهد، آماری که اهمیت این ابزار ساده را روشنتر میکند.
تاریخچهای کوتاه از نخ دندان
اگرچه نخ دندان در دهههای اخیر به شکل صنعتی و بستهبندیشده تولید میشود، اما مفهوم آن قدمتی بیش از ۲۰۰ سال دارد. نخستین بار در اوایل قرن نوزدهم یک دندانپزشک آمریکایی به نام لیوی اسپیر پارملی به بیمارانش پیشنهاد داد که برای تمیزکردن فضای بین دندانها از نخ ابریشمی استفاده کنند. این توصیه به مرور مورد توجه قرار گرفت و شرکتهای تولیدکننده محصولات بهداشتی تلاش کردند نخهایی مستحکمتر، نازکتر و مناسبتر برای مصرف روزانه طراحی کنند.
در اواخر قرن بیستم، با ورود نخهای نایلونی و نخهای مومی، کاربرد نخ دندان فراگیرتر شد و تبلیغات گسترده، آگاهی عمومی را نسبت به مزایای این محصول افزایش داد. امروزه نخ دندان در انواع متنوع و با فرمولها و کاربردهای گوناگون تولید میشود و یکی از ملزومات جدانشدنی بهداشت دهان به شمار میرود.
انواع نخ دندان
نخ دندانها بر اساس جنس، بافت، مقدار موم و شکل ساختاری به چند گروه تقسیم میشوند. شناخت این انواع به مصرفکنندگان کمک میکند محصول مناسب با نیاز و شرایط دهانی خود را انتخاب کنند.
۱. نخ دندان نایلونی (چند رشته)
این نوع معمولترین نوع نخ دندان است که از چندین رشته نازک تشکیل شده. نوع مومی آن برای افرادی که دندانهایشان بسیار نزدیک به هم است گزینه مناسبی محسوب میشود. نوع غیرمومی راحتتر از لای دندان عبور میکند اما احتمال پارگی آن کمی بیشتر است.
۲. نخ دندان تکرشته (PTFE)
این نوع نخ از یک رشته مقاوم ساخته شده و تقریباً در هیچ شرایطی پاره نمیشود. حرکت آن بین دندانها بسیار روان است و برای افرادی که پرکردگی یا دندانهای نامرتب دارند گزینهای ایدهآل محسوب میشود.
۳. نخ دندان نواری یا پهن
این نوع نخ دندان پهنتر است و بیشتر برای افرادی مناسب است که فاصله بین دندانهایشان اندکی بیشتر است. استفاده از آن راحتتر است و احتمال کشیدهشدن یا بریدن آن کم است.
۴. نخ دندان مومی و غیرمومی
نخهای مومی با پوشش یک لایه موم حرکت روانتری بین دندانها دارند. نخهای غیرمومی ظریفترند و در فضاهای تنگ بهتر عمل میکنند، اما احتمال بریدگی در آنها بیشتر است.
۵. نخ دندانهای طعمدار
این نخها معمولاً با طعم نعناع عرضه میشوند و پس از استفاده حس تازگی در دهان ایجاد میکنند.
۶. فلوستراولر یا نخ دندان دستهدار
این ابزارها برای کودکان یا بزرگسالانی که مهارت کافی ندارند مناسب است. کنترل آنها راحتتر بوده و امکان تمیزکاری دقیقتری فراهم میکنند.
روش صحیح استفاده از نخ دندان
در نگاه اول، نخ دندان کشیدن ساده به نظر میرسد، اما دندانپزشکان همواره بر اهمیت تکنیک صحیح تأکید میکنند. بهکاربردن روش غلط ممکن است نهتنها تمیزکاری انجام ندهد، بلکه به لثه آسیب برساند.
مراحل صحیح استفاده:
حدود ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر نخ ببرید.
دو سوم آن را دور انگشتان وسط هر دست بپیچید و حدود پنج سانتیمتر بین دو انگشت آزاد بگذارید.
نخ را به آرامی بین دندانها وارد کنید. از فشار شدید که موجب آسیب لثه میشود اجتناب کنید.
نخ را در سطح دندان به شکل حرف C حرکت دهید، یعنی نخ را به دیواره دندان بچسبانید و تا خط لثه بالا و پایین ببرید.
برای هر دندان از قسمت تمیز نخ استفاده کنید.
پس از پایان کار دهان را با آب یا دهانشویه شستوشو دهید.
استفاده صحیح و روزانه باعث میشود جرمگیریهای دندانپزشکی نیز سادهتر و کمهزینهتر باشد.
چرا برخی افراد از نخ دندان استفاده نمیکنند؟
با وجود آگاهی نسبی درباره فواید نخ دندان، بسیاری از افراد هنوز از آن استفاده نمیکنند. دلایل این رفتار را میتوان در چند گروه دستهبندی کرد:
۱. کمبود آگاهی
بسیاری تصور میکنند که مسواک کافی است و نخ دندان ضرورتی ندارد. این اشتباه رایج باعث میشود افراد از ۳۰ تا ۴۰ درصد نظافت دهان محروم بمانند.
۲. سخت دانستن کار با نخ
افرادی که دندانهای بسیار فشرده دارند یا دچار دندانقروچه هستند، معمولاً نخ دندان کشیدن را دشوار و گاه دردناک میدانند. البته استفاده از نخهای مومی یا PTFE این مشکل را رفع میکند.
۳. خونریزی لثه
برخی افراد با اولین تجربه نخ دندان دچار خونریزی میشوند و تصور میکنند این کار برایشان مضر است. در حالی که خونریزی نشاندهنده التهاب لثه است و با ادامه منظم نخکشی معمولاً پس از یک هفته برطرف میشود.
۴. نبود زمان کافی
عدهای نیز تصور میکنند نخ دندان کشیدن زمانبر است، در حالی که با کمی تمرین، کل این کار کمتر از دو دقیقه زمان میبرد.
نخ دندان و پوسیدگی بیندندانی
پوسیدگیهای بین دندان از مخربترین انواع پوسیدگی هستند، زیرا دیر تشخیص داده میشوند. معمولاً زمانی بیمار متوجه مشکل میشود که پوسیدگی به لایه عاج رسیده و درد شروع شده است. در این مرحله، درمان نیازمند تراش، پرکردگی یا حتی روکش خواهد بود. در حالی که با استفاده روزانه از نخ دندان، این نوع پوسیدگی تا حد زیادی قابل پیشگیری است.
با رعایت استفاده از نخ دندان، نهتنها پوسیدگیها کاهش مییابد، بلکه رنگ دندانها نیز روشنتر میماند، زیرا یکی از عوامل تغییر رنگ دندان، رسوب پلاکهای سخت در قسمتهای بیندندانی است.
نقش نخ دندان در سلامت لثه
اگرچه بیشتر افراد نخ دندان را ابزاری برای جلوگیری از پوسیدگی میدانند، اما مهمترین نقش آن پیشگیری از بیماریهای لثه است. بیماری لثه زمانی آغاز میشود که پلاک باکتریایی مدت زیادی روی خط لثه باقی بماند. این پلاک باعث التهاب، قرمزی و خونریزی لثه میشود. با ادامه این روند، بافت استخوانی اطراف دندان تحلیل میرود و دندان لق میشود.
نخ دندان این پلاکها را قبل از سفت شدن و تبدیل شدن به جرم از بین میبرد. به همین دلیل، متخصصان بهترین زمان نخ دندان کشیدن را قبل از مسواک میدانند؛ زیرا پس از پاکسازی بین دندانها، خمیر دندان بهتر به فضاهای مختلف دهان نفوذ میکند.
آیا نخ دندان میتواند جایگزین داشته باشد؟
ابزارهای دیگری مانند واترجت، خلال دندان یا برسهای بیندندانی وجود دارند، اما هیچیک جای نخ دندان را به طور کامل نمیگیرند. واترجت برای افرادی که ارتودنسی دارند بسیار مفید است، اما به تنهایی کافی نیست. خلال دندان نیز تنها برای خارج کردن ذرات درشت غذا مناسب است و نمیتواند پلاکهای چسبنده را از بین ببرد.
بنابراین، نخ دندان همچنان بهترین و کاملترین ابزار مکانیکی برای تمیز کردن فواصل بین دندانها است.
نخ دندان؛ کلیدی ساده برای لبخندی سالم
نخ دندان یکی از مهمترین اجزای مراقبت روزانه از دهان و دندان است. این ابزار ساده و کمهزینه، نقش اساسی در جلوگیری از پوسیدگی، بیماریهای لثه و حفظ سلامت دهان دارد. استفاده صحیح و منظم از آن، هزینههای درمانی را کاهش میدهد و کیفیت زندگی فرد را بهبود میبخشد.
دندانپزشکان توصیه میکنند هر فرد حداقل یکبار در روز و ترجیحاً شبها قبل از مسواک از نخ دندان استفاده کند. با کمی تمرین، این عادت سالم به بخشی از روتین روزانه تبدیل خواهد شد.
