در سالهای اخیر، کاشت مو از یک عمل زیبایی لوکس به یک «نیاز درمانی» برای میلیونها نفر تبدیل شده است. این نیاز معمولاً زمانی احساس میشود که ریزش مو به تدریج اعتمادبهنفس ما را تحت تأثیر قرار میدهد. در حال حاضر، تبلیغات جذاب و وعدههای عجیب ذهن بسیاری را مشغول کرده، اما واقعیت این است که کاشت مو باید به عنوان آخرین راهحل در نظر گرفته شود، نه اولین انتخاب.
به گزارش هیچ یک زندگی – این گزارش میخواهد دقیقاً همان فاصله میان «باورهای رایج» و «واقعیت علمی» را پر کند؛ فاصلهای که اگر جدی گرفته نشود، نهتنها هزینههای مالی و روحی سنگینی به همراه دارد، بلکه ممکن است حتی فرصت درمان صحیح را هم از بین ببرد. برای همین سراغ یکی از متخصصان شناختهشده این حوزه رفتهایم تا بدون اغراق و بدون تبلیغ، از زبان یک پزشک خبره بدانیم که چه زمانی کاشت مو واقعاً ضروری میشود، چه زمانی نباید به سراغ آن رفت و چه معیارهایی موفقیت این عمل را تضمین میکند.
در ادامه، گفتوگو با دکتر سمیه زمانینیا، متخصص پوست و مو و جراح انواع کاشت، مسیر شما را در میان این حجم از اطلاعات درست و غلط روشنتر میکند.
چه زمانی ریزش مو به مرحلهای میرسد که کاشت مو تنها گزینه درمانی است؟
متخصص پوست و مو و جراح انواع کاشت می گوید: کاشت مو زمانی ضروری میشود که فولیکولهای مو یا همان ریشهها حالت مینیاتوری پیدا کنند، بسیار کوچک شوند و دیگر قابل برگشت نباشند. یعنی هرچقدر درمان دارویی یا هورمونی انجام دهیم، دیگر این فولیکولها بازسازی نمیشوند.
کاشت مو زمانی ضروری است که فولیکولهای مو به حالت مینیاتوری رسیده و دیگر قابل بازسازی نباشند.
فولیکولهایی که مینیاتوری شده و حالت کرکی و نازک پیدا کردهاند، دیگر به حالت اولیه خود برنمیگردند و ضخیم نمیشوند. این یعنی تخریب کامل صورت گرفته و ریشهها مدتهاست از بین رفتهاند.
در ریزش موی با الگوی آندروژنیک که ناشی از هورمون مردانه تستوسترون و متابولیت آن دیهیدروتستوسترون (DHT) است، ابتدا موها کوچک میشوند و حالت مینیاتوری پیدا میکنند و در نهایت دیگر رشد نمیکنند و فولیکول به طور کامل تخریب میشود. در این موارد، هرچقدر هم از داروهای هورمونی استفاده کنیم، برگشت مو امکانپذیر نیست و تنها راهکار، کاشت مو است.
معیار علمی برای تشخیص اینکه فرد به کاشت مو نیاز دارد چیست؟
زمانی نیا ادامه می دهد: اگر قطر ساقه مو کمتر از ۱۵ میکرومتر شود و مو حالت کرکی پیدا کند، میتوان کاشت مو را انجام داد و این موهای کرکی را در نظر نگرفت. برای تصمیمگیری درباره تراکم مو، تعداد ریشهها در یک سانتیمتر مربع باید بررسی شود؛ اگر کمتر از ۲۰ دانه باشد، شرایط کاشت فراهم است. ریزش روزانه ۱۰۰ تار مو، در شرایط طبیعی نرمال است، به شرطی که به تدریج جایگزین شود. اما اگر ریشهها بعد از ریزش مجدداً رشد نکنند، باعث خلوتی موها میشود و ادامه این روند، نیاز به کاشت مو را ضروری میکند.
ریزش روزانه ۱۰۰ تار مو، در شرایط طبیعی نرمال است، به شرطی که به تدریج جایگزین شود
باید توجه داشت که برخی بیماریها باعث تخریب دائمی ریشهها میشوند و ریزش مو به صورت اسکار ایجاد میکنند. اسکار به معنای ایجاد ناحیه فیبروزی روی پوست است که دیگر مو روی آن رشد نمیکند. لیکن پلان، سوختگیهای درجه سه، تروما یا ضربههای شدید و کندگی گروهی فولیکولها باعث این نوع ریزش میشوند.
برخی بیماریهای التهابی یا خودایمنی مانند لوپوس دیسکوئید نیز باعث میشوند ریشه موها دیگر رشد نکنند. در این موارد، کاشت مو تنها زمانی موفق خواهد بود که دوره التهابی بیماری به پایان رسیده و فرد در فاز رمیشن یا خاموشی قرار داشته باشد. در این شرایط میتوان روی ناحیه آسیبدیده کاشت مو انجام داد.
چه کسانی کاندیدای مناسب کاشت مو هستند؟
متخصص پوست و مو و جراح انواع کاشت اظهار داشت: برای اینکه افراد کاندید مناسب کاشت مو باشند، باید چند مورد اصلی در آنها رعایت شود. اول اینکه بانک موی کافی داشته باشند. منظور از بانک مو، ناحیه دهنده یا پشت سر است که موهای دائمی و مقاوم به ریزش در آن قرار دارند. معمولاً در هر سانتیمتر مربع ناحیه دهنده باید حدود ۸۰ تا ۱۰۰ ریشه مو وجود داشته باشد. اگر بانک مو ضعیف باشد، یعنی تعداد موها خیلی کم باشد یا موها نازک باشند، نتیجه کاشت مناسب نخواهد بود.
تعداد موهای موجود در پشت سر باید با منطقه خالی که قرار است کاشت شود تناسب داشته باشد. اگر منطقه خالی پوست سر بسیار وسیع باشد و تعداد موهای قابل برداشت کم باشد، حتی اگر موها ضخیم باشند، ناحیه کاشتهشده ظاهر مناسبی پیدا نمیکند. در این شرایط، در حقیقت کاشت نکردن بهتر از کاشت کردن است.
چه افرادی نباید کاشت مو انجام دهند؟
وی تصریح کرد: افرادی که ریزش مو پایدار و فعال دارند، نباید کاشت مو انجام دهند. برای مثال، فردی که از ۱۹ یا ۲۰ سالگی ریزش مو داشته و هنوز ریزش مو فعال است، نمیتواند به سرعت کاشت انجام دهد. در این افراد، بانک موی دائم هنوز مشخص نشده و باید چند سال صبر کرد.
افرادی که ریزش مو فعال دارند، به ویژه زیر ۲۵ سال، باید قبل از کاشت مو صبر کنند تا وضعیت ریزش مو تثبیت شود.خصوصاً در افراد زیر ۲۵ سال، نباید کاشت مو انجام شود. باید تا حدود ۳۰ سالگی صبر کرد تا ریزش فعال موها به ثبات برسد و ناحیه خالی پوست سر دیگر پیشرفت نداشته باشد.
چقدر سن، جنسیت و سابقه خانوادگی در تصمیم به کاشت مؤثر است؟
دکتر زمانی تاکید کرد: افرادی که میخواهند کاشت مو انجام دهند، باید سلامت عمومی مناسبی داشته باشند. کسانی که بیماریهای فعال مانند آلوپسی اسکار (ریزش موی اسکاردهنده) دارند یا دچار مشکلات پلاکتی و اختلالات خونریزیدهنده هستند، کاندید مناسبی برای کاشت محسوب نمیشوند، زیرا نتیجه احتمالاً موفقیتآمیز نخواهد بود.
در خصوص جنسیت باید گفت، برای آقایان، سن مناسب برای کاشت مو معمولاً بالای ۲۷ تا ۲۹ سال است. اگر فردی در سن پایینتر اقدام کند، به دلیل فعال بودن ریزش مو، نتیجه کاشت معمولاً رضایتبخش نخواهد بود. باید ریزش موی سر تثبیت شده باشد تا بتوانیم نتیجه مطلوبی از کاشت به دست بیاوریم.
در مردان، کاشت مو معمولاً سادهتر است زیرا ریزش مو اغلب با الگوی آندروژنیک مشخص رخ میدهد و ناحیهای که ریزش پیدا کرده به صورت خطی و واضح قابل شناسایی است. اما در خانمها، به دلیل الگوی پراکنده ریزش مو، کاشت باید با دقت بیشتری انجام شود. در خانمها باید فاصله استاندارد بین ریشه موها رعایت شود تا هنگام کاشت، به ریشههای موجود آسیبی نرسد و باعث ریزش موهای قبلی نشود.
سابقه خانوادگی و ژنتیک هم نقش بسیار مهمی دارد. افرادی که سابقه خانوادگی قوی ریزش مو دارند و ژن تاسی در خانوادهشان وجود دارد، احتمالاً شدت ریزش بیشتری خواهند داشت و ممکن است بیش از یک جلسه نیاز به کاشت مو داشته باشند. این افراد همچنین نیازمند مراقبتهای دارویی بیشتری در آینده هستند تا موهای کاشتهشده ثبات و ماندگاری بیشتری داشته باشند.
چرا بعضی افراد با وجود هزینه بالا و عمل موفق، نتیجه مطلوبی نمیگیرند؟
متخصص پوست و مو و جراح انواع کاشت گفت: یکی از عوامل مهم، روش انجام کاشت است. مدت زمانی که گرافتها پس از برداشت از بانک مو خارج میمانند نباید طولانی باشد. هرچه سریعتر، یعنی حداکثر تا ۷ ساعت، باید گرافتها از ناحیه برداشت به ناحیه گیرنده پیوند شوند تا خونرسانی و اکسیژنرسانی به ریشهها برقرار شود و پیوند سلولی موفق باشد. برداشت نامناسب توسط تکنسینهای کمتجربه باعث تخریب سلولهای زاینده ریشه مو میشود. هنگام برداشت، باید سلولهای بنیادی اطراف فولیکول سالم باشند تا پس از پیوند، در ناحیه گیرنده زنده بمانند. همچنین گرافتها باید در محیط مرطوب و سرد نگه داشته شوند تا هیدراتاسیون و زنده ماندن آنها تضمین شود.
وجود التهاب در ناحیه بانک مو یا بیماریهای پوستی درماننشده میتواند شانس گیرندگی پیوند را کاهش دهد. همچنین، در ناحیهای که کاشت انجام میشود نباید بیش از حد تراکم ایجاد کرد، زیرا اختلال در خونرسانی موجب نکروز مو و پوست و نتیجه نامطلوب میشود.
اگر کاشت در زمانی انجام شود که ریزش آندروژنیک هنوز فعال است، موهایی که کاشته میشوند ممکن است به صورت ژنتیکی در معرض ریزش قرار داشته باشند و نتیجه پیوند بیاثر خواهد بود، به خصوص اگر بانک موی اصلی و دائمی هنوز مشخص نشده باشد.
همچنین کمبود ویتامینها مانند B۲، آهن، سلنیوم، منیزیم و به ویژه ویتامین D میتواند موفقیت کاشت را کاهش دهد. پیش از کاشت مو باید آزمایش هورمونی کامل انجام شود و اختلالاتی مانند کمکاری تیروئید یا قند خون بالا کنترل شوند. برخی داروها نیز باعث نازکی و ریزش مو میشوند، مانند داروهای اعصاب و روان، راکوتان (اسید رتینوئیک با دوز بالا) برای درمان آکنه، داروهای فشار خون و داروهای دیابت. رعایت اصول بهداشتی بعد از عمل نیز برای موفقیت کاشت ضروری است.
آیا نوع پوست سر یا ضخامت موها در موفقیت کاشت تأثیر دارد؟
دکتر زمانی نیا تاکید کرد: پوستهای بسیار چرب ممکن است بعد از کاشت مو دچار فولیکولیت شوند، بنابراین مراقبتهای بعد از پیوند برای این افراد باید بیشتر باشد. حتی پیش از شروع کاشت، میتوان با داروهایی در دوز پایین، چربی پوست را کنترل کرد تا شانس موفقیت کاشت مو افزایش یابد.
هر چه ساقههای مو ضخیمتر باشند، پوششدهی مو دو تا سه برابر بیشتر از موهای نازک خواهد بودمراقبتهای بعد از کاشت در افراد با پوست چرب باید تا دو برابر نسبت به پوستهای معمولی یا خشک رعایت شود. همچنین پوستهای بسیار سفت، فرآیند کاشت را برای تکنسینها دشوارتر میکنند و ممکن است روند کاهش تراکم مو را سختتر کنند. هر چه ساقههای مو ضخیمتر باشند، پوششدهی مو دو تا سه برابر بیشتر از موهای نازک خواهد بود. همچنین موهایی که حالت فر دارند و مجعد هستند، بعد از کاشت پرتر از موهای لخت به نظر میرسند و جلوه طبیعیتری ایجاد میکنند.
نقش تغذیه و سبک زندگی بعد از کاشت چقدر جدی است؟
وی ادامه داد : یکی از مهمترین فاکتورها سطح فرتین یا آهن خون است که باید بالای ۴۰ تا ۵۰ نانوگرم در میلیلیتر باشد. همچنین ویتامین D در محدوده نرمال، نقش بسیار مهمی در نتیجه کاشت مو دارد. در صورت کمبود، میتوان ماهیانه یک آمپول تزریق یا از قرصهای روزانه یا هفتگی ویتامین D استفاده کرد. مصرف پروتئین کافی برای یک فرد ۷۰ کیلویی حدود ۷۰ تا ۱۰۰ گرم در روز است. مصرف سبزیجات، ویتامین C، سلنیوم و ویتامینهای گروه B، به ویژه B۱۲، نیز بسیار مهم است.
عدم مصرف سیگار و قلیان بعد از کاشت اهمیت زیادی دارد. سیگار و قلیان جریان خون مویرگهای سطحی پوست را تا حدود ۲۵ درصد کاهش میدهند و باعث نکروز در ناحیه پیوند شده میشوند. بنابراین ایدهآل این است که بیماران حداقل از یکی دو ماه قبل از کاشت تا دو تا سه ماه بعد از آن مصرف این موارد را قطع کنند.
خواب کافی و کاهش استرس بعد از کاشت اهمیت زیادی دارد. استرس یا کمخوابی باعث افزایش کورتیزول خون میشود و کورتیزول بالا، فاز ریزش موها را طولانیتر و شدیدتر میکند. رعایت این موارد نقش مستقیمی در موفقیت کاشت مو دارد.
کاشت مو برای افراد با بیماریهایی مثل دیابت، کمخونی یا مشکلات هورمونی چه ریسکهایی دارد؟
متخصص پوست و مو اظهارداشت: در بیماران دیابتی دو فاکتور کلیدی اهمیت دارد: قند خون ناشتا باید زیر ۱۲۰ باشد و هموگلوبین A۱C نیز باید کنترل شده باشد. در غیر این صورت، خطر عفونت و دیرتر بهبود یافتن زخمهای کاشت مو افزایش مییابد و نتیجه مطلوب حاصل نمیشود. کمبود مواد مغذی هم میتواند روند کاشت را تحت تأثیر قرار دهد. کمبود آهن، ویتامین B۱۲ و فولیک اسید میتواند باعث ریزش شدید مو پس از کاشت شود که حالت شوکی ایجاد میکند و نتیجه عمل را تحت تأثیر قرار میدهد.
کمبودهای تغذیهای با درمان مناسب قابل مدیریت هستند و ریزش مو را قبل و بعد از کاشت کاهش می دهنداختلالات تیروئید، به ویژه کمکاری تیروئید، حتی در بیمارانی که دارو مصرف میکنند، باید هر سه تا ۶ ماه یکبار هورمون TSH بررسی شود تا زیر ۶ باشد و سطح هورمون تیروئید تنظیم باشد و ریزش مو رخ ندهد. در خانمها نیز سندروم تخمدان پلیکیستیک (PCOS) هم میتواند ریزش مو به سبک آندروژنیک ایجاد کند و قبل از کاشت نیاز به درمان دارویی دارد. کلیه اختلالات هورمونی یا کمبودهای تغذیهای با درمان مناسب قابل مدیریت هستند و میتوانند ریزش مو را قبل و بعد از کاشت کاهش دهند.
دوران نقاهت و مراقبت بعد از کاشت معمولاً چقدر طول میکشد؟
دکتر زمانی ادامه داد: دوران نقاهت معمولاً حدود دو روز طول میکشد. در روز اول و دوم، التهاب و قرمزی در ناحیه پوست سر طبیعی است و ممکن است پشت سر درد مختصری احساس شود که همه اینها با دارو قابل کنترل است. ما علاوه بر آنتیبیوتیک و داروهای ضدالتهاب وریدی که در روز کاشت تجویز میکنیم، تا سه روز بعد از عمل نیز داروهایی برای پیشگیری از عفونت به بیماران ارائه میدهیم.
در این مدت، تورم خفیفی در پیشانی و اطراف چشم ممکن است ایجاد شود که به تدریج از طریق عروق لنفاوی صورت و کلیه دفع میشود. ممکن است پوست پشت سر در ناحیه برداشت یا جلوی سر تا چند روز بیحس باشد؛ این وضعیت به دلیل التهاب اعصاب سطحی است و به تدریج حس پوست بازمیگردد. در این مدت پوستریزی طبیعی است و باید پوستهها به آرامی شسته شوند تا آسیبی به ریشه مو وارد نشود. از هفته دوم تا سوم، فاز ریزش مو شروع میشود؛ یعنی ریشهها به صورت شوکی وارد فاز ریزش میشوند که حدود ۴ تا ۶ ماه ادامه دارد. از ماه ششم، موها دوباره شروع به رشد میکنند و از ماه هشتم ضخیمتر میشوند. نتیجه نهایی کاشت مو معمولاً یک سال پس از عمل قابل مشاهده است.
چه کارهایی را نباید در روزها و هفتههای اول بعد از کاشت مو انجام داد؟
وی افزود: برای کسب بهترین نتیجه، بیماران باید تا ۲ تا ۳ هفته از ورزشهای سنگین خودداری کنند و شنا، استخر، سونا و جکوزی را تا ۳ هفته به تعویق بیندازند. مواجهه با نور مستقیم آفتاب شدید یا حرارت زیاد نیز باید تا یک ماه محدود شود و مصرف سیگار، قلیان و الکل حداقل تا ۲ تا ۳ ماه پس از کاشت ممنوع است.
در این مدت نباید روی ناحیه پیوند فشار وارد شود و خوابیدن روی آن ممنوع است. شستشو باید به اندازه و اصولی انجام شود؛ شستشوی خیلی پرفشار یا ناکافی هر دو آسیبزا هستند. پوستههایی که روی پوست ایجاد میشوند نباید دستکاری یا کنده شوند.تا روز چهاردهم، شستشوی خاصی انجام میشود که در آن پوستهها به آرامی و بدون آسیب از ساقه مو جدا میشوند. قرار گرفتن موها در محیط مرطوب باعث میشود این پوستهها به طور طبیعی شل شده و با یک شستشوی ساده جدا شوند، بدون اینکه به ریشهها آسیبی وارد شود.
چگونه باید از عفونت و ریزش مجدد موهای کاشتهشده جلوگیری کنیم؟
متخصص پوست و مو اظهارداشت: برای جلوگیری از عفونت، آنتیبیوتیکهایی که تا سه روز بعد از کاشت تجویز میکنیم باید بهطور کامل مصرف شوند و بیماران نباید در این مدت در محیطهای آلوده حضور پیدا کنند؛ زیرا زخمهای روی سر و پشت سر هنوز مستعد عفونت هستند. شستشوی موها باید با شامپوهای ملایم و روش صحیح انجام شود. استفاده از شامپوهای خنثی یا شامپو بچه توصیه میشود و بیماران نباید روشهای شستشوی شدید یا خودسرانه را به کار ببرند. در صورت چربی زیاد پوست سر، درمان آن باید تحت نظر پزشک، به صورت خوراکی یا موضعی انجام شود تا کنترل شود.
کاشت مو به خودی خود نیاز به داروی مداوم ندارد و فقط در صورت سوءتغذیه، ویتامینهای لازم برای رشد مو توصیه میشود
میتوانیم از داروهای کمکی مانند دوتاستراید استفاده کنیم، اما حتماً باید توسط پزشک تجویز شوند و پس از دو تا ۶ ماه به تدریج قطع شوند. کاشت مو به خودی خود نیاز به داروی مداوم ندارد و فقط در صورت سوءتغذیه، ویتامینهای لازم برای رشد مو توصیه میشود. همچنین لیزر کمتوان یا کلد پلاسما (Cold Plasma) بلافاصله بعد از کاشت، حتی در ناحیه برداشت، باعث کاهش زمان بهبودی زخمها و ضدعفونی کامل پوست میشود و نتیجه بهتری در زمان کوتاهتر حاصل میکند. ما بعد از هر کاشت، کلد پلاسما را برای ناحیه پیوند انجام میدهیم که اثر آن بسیار مؤثر است.
آیا کاشت مو واقعاً دائمی است یا بعد از چند سال دوباره نیاز به ترمیم دارد؟
دکتر زمانی نیا در پایان تاکید کرد: برای آنکه نتیجه کاشت مو واقعاً دائمی باشد، لازم است فرد هنگام انجام عمل در فاز ریزش فعال نباشد. ریزش مو باید تثبیت شده باشد و سن فرد نیز بهتر است بالای ۲۷ سال باشد. آنچه کاشت مو را ماندگار میکند، ماهیت ژنتیکی بانک مو است؛ موهای ناحیه پشت سر نسبت به هورمون تستوسترون مقاومند و حتی در صورت وجود این هورمون، دچار ریزش نمیشوند.
بنابراین هر جا که پیوند شوند همین ویژگی را حفظ میکنند و پایدار میمانند. تنها مواردی که ممکن است در آینده به ریزش منجر شود، مشکلات هورمونی خاص، سوء تغذیه یا کمبود برخی ویتامینهاست. در چنین شرایطی حتی موی طبیعی هم آسیب میبیند. در برخی افراد که موهای خودشان بسیار نازک و ضعیف است، گاهی از تثبیتکنندهها یا داروهای کمککننده مانند دوتاستراید یا ماینوکسیدیل استفاده میکنیم.
