سرطان ریه یکی از شایع‌ترین و مرگ‌بارترین انواع سرطان در جهان است. این بیماری، مانند سایر سرطان‌ها، به‌دلیل رشد غیرقابل‌کنترل سلول‌ها، در بافت ریه ایجاد می‌شود.
هیچ یک – گروه سلامت: سرطان ریه همچنان یکی از مرموزترین و خطرناک‌ترین بیماری‌های قرن است؛ بیماری‌ای که اغلب در سکوت پیش می‌رود و زمانی آشکار می‌شود که راه بازگشت دشوار شده است. پزشکان می‌گویند نیمی از بیماران در مراحل پیشرفته متوجه ابتلای خود می‌شوند و آگاهی زودهنگام، مهم‌ترین سلاح در برابر این سرطان خاموش است.
در همین راستا با حسین کاظمی زاده فوق تخصص ریه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفتگویی داشته است.
علائم سرطان ریه در مراحل اولیه چیست؟
کاظمی زاده: ریه‌ها معمولاً به دو نوع اصلی از سلول‌های سرطان ریه که نوع اول آن با سلول‌های غیر کوچک (NSCLC) که حدود ۸۵ درصد موارد ابتلاء را درگیر کرده و نوع دوم سرطان ریه با سلول‌های کوچک (SCLC) که رشد سریع‌تر و رفتار تهاجمی‌تری دارد و بیشتر در میان افراد سیگاری است، تقسیم می‌شوند.
علائم اولیه سرطان ریه به طور معمول خفیف و تدریجی ظاهر می‌شوند، از شایع‌ترین نشانه‌های این بیماری می‌توان به مواردی چون سرفه‌ی مداوم یا تغییر در الگوی سرفه‌های قبلی، خلط خونی یا سرفه همراه با رگه‌های خون، تنگی نفس و خس‌خس سینه، درد در قفسه سینه یا شانه‌ها، کاهش وزن بی‌دلیل و احساس خستگی مفرط، درد استخوان‌ها و در برخی موارد تورم گردن اشاره کرد.
البته هر سرفه مزمن به معنی ابتلاء به سرطان ریه نیست؛ اما در افراد سیگاری، وجود علائم فوق باید جدی گرفته شود. توجه و بررسی زودهنگام در این گروه می‌تواند نقش مهمی در تشخیص به‌موقع بیماری داشته باشد.
علت سرطان ریه چیست؟
کاظمی زاده: مهم‌ترین عامل خطر، مصرف دخانیات است و بر اساس آمارها، ۸۵ تا ۹۰ درصد مبتلایان به سرطان ریه سابقه استعمال سیگار یا تماس با دود آن را دارند؛ علاوه بر سیگارهای سنتی، ویپ، پاد و سیگارهای الکترونیکی نیز حاوی مواد سرطان‌زا هستند و می‌توانند خطر ابتلاء به این بیماری را افزایش دهند. حتی افرادی که خود سیگاری نیستند، اما در معرض دود سیگار در محیط خانواده یا محل کار قرار دارند، در معرض خطر بالاتری قرار می‌گیرند.
سرطان ریه یکی از جدی‌ترین تهدیدهای سلامت عمومی است و آگاهی از علائم و عوامل خطر آن می‌تواند در پیشگیری و تشخیص زودهنگام مؤثر باشد. ترک سیگار و پرهیز از تماس با دود دخانیات، مهم‌ترین گام برای کاهش خطر ابتلاء به این بیماری کشنده است.
سرطان ریه همچنان یکی از شایع‌ترین و مرگ‌بارترین سرطان‌ها در جهان محسوب می‌شود. این بیماری نه‌تنها در میان افراد سیگاری بلکه در افرادی که در معرض دود سیگار هستند نیز خطر بالایی دارد.
عوامل خطر سرطان ریه چیست؟
کاظمی زاده: مصرف دخانیات همچنان اصلی‌ترین عامل خطر ابتلاء به سرطان ریه است، حتی افرادی که خود سیگاری نیستند اما در معرض دود سیگار همسر یا سایر اعضای خانواده قرار دارند، به‌اصطلاح سیگاری‌های غیرفعال نامیده می‌شوند و در معرض خطر بالاتری برای ابتلاء به این سرطان هستند.
عامل خطر مهم دیگر، تماس شغلی با مواد سرطان‌زا مانند آزبست، گاز رادون و فلزات سنگین است که می‌تواند احتمال بروز تومورهای ریوی را افزایش دهد.
از دیگر عوامل مهم، آلودگی هوای شهری است و در شهرهای پرجمعیت از جمله تهران، به یکی از جدی‌ترین تهدیدها برای سلامت ریه‌ها تبدیل شده است. آلودگی هوا به‌طور علمی به‌عنوان یکی از عوامل مؤثر در ایجاد سرطان ریه شناخته شده و نیازمند توجه ویژه مسئولان و برنامه‌های جدی کاهش آلودگی است.
همچنین، استعداد ژنتیکی و سابقه‌ی خانوادگی سرطان، در کنار ابتلاء به بیماری‌های مزمن ریوی مانند فیبروز ریوی یا التهاب مزمن ریه، از دیگر فاکتورهای خطر محسوب می‌شوند.
روش‌های درمان سرطان ریه چیست؟
کاظمی زاده: درمان سرطان ریه بستگی به مرحله‌ی تشخیص بیماری دارد و پزشکان برای تعیین میزان پیشرفت آن از روش‌های تصویربرداری پیشرفته استفاده می‌کنند.
جراحی: در مراحل اولیه، اگر توده سرطانی قابل برداشت باشد، جراحی نخستین گزینه درمانی است و می‌تواند به بهبود کامل بیمار منجر شود.
شیمی‌درمانی: در مواردی که توده قابل عمل نباشد، شیمی‌درمانی برای کوچک‌تر کردن آن به‌کار می‌رود و در برخی بیماران باعث امکان‌پذیر شدن جراحی می‌شود.
رادیوتراپی (اشعه‌درمانی): در بین بیماران، روشی مؤثر برای کوچک کردن توده و کنترل رشد سلول‌های سرطانی است.
درمان‌های هدفمند (Target Therapy): در این روش، سلول‌های سرطانی از نظر جهش‌های ژنتیکی خاص بررسی می‌شوند و داروهایی متناسب با همان جهش به‌صورت انتخابی به بیمار تجویز می‌گردد تا تنها سلول‌های سرطانی هدف قرار گیرند.
ایمونوتراپی (درمان ایمنی): این شیوه با تنظیم سیستم ایمنی بدن، توانایی آن را برای نابودی سلول‌های سرطانی افزایش می‌دهد و در درمان سرطان‌های پیشرفته به‌کار می‌رود.
نقش انرژی هسته‌ای در تشخیص سرطان چیست؟
کاظمی زاده: در سال‌های اخیر، پیشرفت علم پزشکی و فناوری هسته‌ای نقش مهمی در تشخیص دقیق سرطان‌ها داشته است و استفاده از رادیوداروها و ایزوتوپ‌های هسته‌ای مانند تکنسیم نشاندار در روش‌هایی نظیر PET Scan و SPECT کمک می‌کند تا گسترش سرطان ریه به سایر اندام‌ها به‌دقت مشخص شود.
پت‌اسکن (PET-CT Scan) یکی از کاربردی‌ترین روش‌های مبتنی بر انرژی هسته‌ای است که برای ارزیابی پیشرفت سرطان ریه و سایر انواع سرطان‌ها از جمله تیروئید، سینه و پروستات به‌کار می‌رود، همچنین در برخی سرطان‌ها مانند سرطان تیروئید از ید رادیواکتیو (I-131) به‌عنوان درمان تکمیلی استفاده می‌شود.
سیگار و آلودگی هوا دو عامل اصلی و قابل پیشگیری در بروز سرطان ریه هستند. تشخیص زودهنگام، درمان به‌موقع و آگاهی از علائم هشداردهنده می‌تواند در کاهش مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری تأثیر چشمگیری داشته باشد.
چگونه از ابتلاء به سرطان ریه جلوگیری کنیم؟
کاظمی زاده: مهم‌ترین راه پیشگیری از سرطان ریه، ترک کامل دخانیات از جمله سیگار و قلیان است. قلیان، برخلاف باور عمومی، به‌دلیل حجم بالای دود و مواد سمی، حتی می‌تواند خطر بیشتری نسبت به سیگار ایجاد کند.
علاوه بر ترک دخانیات، پرهیز از قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا یکی از گام‌های مهم در کاهش خطر ابتلاء به سرطان ریه است. استفاده از ماسک‌های تنفسی مناسب در هوای آلوده و کاهش حضور در مناطق صنعتی یا پرترافیک توصیه می‌شود.
تغذیه سالم نیز در پیشگیری نقش دارد. مصرف میوه‌ها، سبزیجات تازه و مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند و می‌تواند در مقابله با آسیب سلولی مؤثر باشد.
غربالگری سرطان ریه چقدر اهمیت دارد؟
کاظمی زاده: یکی از اقدامات مهم برای تشخیص زودهنگام سرطان ریه، غربالگری منظم در افراد پرخطر است. افرادی که بیش از ۲۰ پاکت سیگار در سال مصرف کرده‌اند (در طول عمر خود)، و بیش از ۵۵ سال سن دارند، حتماً تحت نظر پزشک و با استفاده از روش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی‌اسکن کم‌دوز (Low-dose CT scan) غربالگری شوند.
تشخیص سرطان ریه در مراحل اولیه می‌تواند به درمان موفق و امکان جراحی توده‌های سرطانی منجر شود. برای مثال، اگر فردی در پاسخ به پرسش پزشک اعلام کند که در طول عمر خود حدود ۳۰ پاکت سیگار مصرف کرده است، مشمول گروه پرخطر بوده و باید برای غربالگری مراجعه کند.
مراقبت از بیماران مبتلا به سرطان ریه چگونه است؟
کاظمی زاده: افرادی که به سرطان ریه مبتلا هستند، باید علاوه بر پرهیز کامل از دخانیات، به چند نکته اساسی در زندگی روزمره اعم از رعایت رژیم غذایی سالم و سرشار از پروتئین، میوه و مایعات کافی، انجام، تمرین‌ها و فیزیوتراپی‌های تنفسی برای بهبود عملکرد ریه، مصرف منظم داروها طبق دستور پزشک متخصص و دریافت مشاوره‌های روان‌شناسی برای افزایش امید به زندگی و تأثیر بهتر درمان‌ها، توجه کنند؛ همچنین توجه به آلودگی هوا و اجرای برنامه‌های گسترده برای کنترل آن از سوی مسئولان، در کاهش شیوع سرطان ریه نقش حیاتی دارد.
آیا پیوند ریه برای افرادی که دچار سرطان ریه هستند امکان دارد؟
کاظمی زاده: پیوند ریه در بیماران مبتلا به سرطان ریه انجام نمی‌شود، این روش تنها برای افرادی که دچار بیماری‌های مزمن یا فیبروزی ریه هستند کاربرد دارد. وجود هرگونه سرطان در بدن، از جمله سرطان ریه یا سایر سرطان‌ها، پیوند ریه را ممنوع و غیرقابل انجام می‌سازد، زیرا احتمال بازگشت تومور پس از پیوند وجود دارد.
ترک سیگار و قلیان، کاهش تماس با آلودگی هوا، مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها و انجام غربالگری منظم مهم‌ترین راهکارهای کاهش خطر ابتلاء به سرطان ریه هستند. همچنین توجه به تغذیه، ورزش، سلامت روان و پیگیری مستمر درمان‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا کمک کند.
