در حالی که سامانه بازارگاه به عنوان بستر رسمی توزیع نهاده‌های دامی با هدف شفاف‌سازی و عدالت در عرضه راه‌اندازی شده، بررسی‌های ایرنا نشان می‌دهد بخشی از سهمیه‌ها به دام‌ها و طیوری تخصیص یافته که وجود خارجی ندارند؛ پدیده‌ای که نه‌تنها منابع ارزی کشور را هدر می‌دهد، بلکه بازار آزاد فروش نهاده‌ها را داغ‌تر از تولید کرده است.
به گزارش هیچ یک _ در حالی که وزیر و مسئولان وزارت جهادکشاورزی، وجود مشکلات در سامانه بازارگاه به عنوان محمل اصلی عرضه نهاده های دامی را قبول دارند و در عین حال می گویند که خالی فروشی در این سامانه امکان پذیر نیست، اما بروز تخلفات در عرضه نهاده ها که پایه اصلی تولیدات پروتئینی در کشور محسوب می شود همچون معضل قیمت های پشت فاکتوری، قابل کتمان نیست.
سامانه بازارگاه و مشکلات تولیدکنندگان محصولات پروتئینی در کشور در خرید نهاده های مورد نیاز تولید از بستر آن، چند ماهی است که به معضل اساسی بخش کشاورزی کشور تبدیل شده به طوری که اغلب تولیدکنندگان دام و طیور از آن گلایه دارند؛ از عرضه نهاده ها در خارج از شبکه و با قیمت آزاد گرفته تا دریافت مبالغ پشت فاکتوری از تولیدکنندگان که حتی در جلسه علنی اخیر مجلس که به موضوع تامین نهاده های دامی اختصاص داشت، مورد تایید رئیس مجلس شورای اسلامی هم قرار گرفت.
حتی در هفته های اخیر موضوع خالی فروشی برخی واردکنندگان از طریق سامانه بازارگاه نیز رسانه ای و اعلام شد که فروش حدود هشت هزار میلیارد تومانی نهاده های دامی که هنوز وارد گمرک نشده بوده، سبب بروز مشکل برای تولیدکنندگانی شده که به امید دریافت نهاده آن را خریداری کرده اند هرچند این ادعا از سوی وزارت جهادکشاورزی رد شد.
خبرگزاری جمهوری اسلامی که طی هفته های گذشته در سلسله گزارش هایی به پیگیری مشکلات ناشی از اختلال در عملکرد سامانه بازارگاه بر تولید محصولات پروتئینی کشور پرداخته بود، این بار به سراغ متولیان این سامانه رفت تا پیگیر مشکلات بخش تولید محصولات دامی و طیور باشد.
سلسله گزارش های ایرنا از مشکلات تولیدکنندگان در سامانه بازارگاه را اینجا بخوانید:
با وجود این مشکلات و انتقادهایی که تولیدکنندگان به بازارگاه دارند، رحمان مسجدی سرپرست مدیریت زنجیره تامین و توزیع نهاده های کشاورزی و مسئول سامانه بازارگاه در وزارت جهاد کشاورزی در بازدید از سامانه بازارگاه، معتقد است که خالی فروشی در این سامانه امکان پذیر نیست زیرا کالایی که توسط بازرگانان وارد کشور می شود، قبض انبار می گیرد و پس از دریافت شماره کوتاژ در سامانه بازارگاه به فروش می رسد یعنی کالا وجود دارد و نمی تواند خالی فروشی و عدم موجودی اتفاق بیفتد.
وی هدف ایجاد این سامانه را ایجاد محملی برای ثبت، عرضه و نظارت بر نهاده های دامی وارداتی می داند که با ارز ترجیحی ۲۸ هزارو ۵۰۰ تومانی وارد کشور می شود و بر این باور است که این سامانه سبب شده تا عرضه نهاده ها براساس سهمیه تولیدکنندگان دام، طیور، آبزیان و کارخانجات خوراک دام و طیور توزیع شود.
سهمیه بندی تولید در دست کیست؟
آنطور که عملکرد سامانه نشان می دهد، هر تولیدکننده سهمیه ای برای دریافت نهاده در بازارگاه دارد و بر اساس آن خرید انجام می دهد؛ اما سوال نخست این است که چه کسی مسئول تعیین سهمیه است و چرا گاهی واحدهای تولیدی طیور از کاهش سهمیه گلایه دارند و گاهی هم فیلم های دامداران از اینکه دامهایشان غذایی برای خوردن ندارند، در شبکه های اجتماعی پخش می شود.
در پاسخ به این سوال، مسئول سامانه بازارگاه در وزارت جهاد کشاورزی می گوید: ما به هیچ عنوان کاری به سهمیه ها نداریم و فقط کار توزیع را انجام می دهیم؛ مبنای ما سهمیه نهاده های واحدهای تولیدی دام و طیور است که این سهمیه از سوی دفتر تغذیه معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزی به ما اعلام می شود و ما در کارتابل کاری هر تولیدکننده یا خریدار سهمیه را اعمال می کنیم و می توانند از روی تابلوی عرضه خرید کنند.
اما نکته اینجاست که نزدیک به ۷۰ هزار واحد تولیدی اعم از گاوداری صنعتی، مرغداری صنعتی و آبزیان برای تولیدات خود به نهاده های دامی وارداتی نیاز دارند و تعیین سهمیه برای هر یک از آنان بسته به میزان تولیدی که دارند، مبنای عمل باشد کما اینکه چندی پیش معاون وزیر جهاد کشاورزی از اینکه میزان نهاده دریافتی تولیدکنندگان تناسبی با میزان تولید آنها نداشت، گلایه کرده بود.
بدون موجودی در داخل کشور، کالا در سامانه بازارگاه به فروش نمی رسد
مشکل دوم درباره سامانه بازارگاه امکان خالی فروشی در آن است و اینکه کالا چگونه در این سامانه عرضه می شود؛ سرپرست مدیریت زنجیره تامین و توزیع نهاده های کشاورزی درباره اینکه نهاده ای که وارد کشور و در سامانه بازارگاه ثبت می شود آیا امکان خالی فروشی دارد، چنین می گوید: نحوه ورود کالا به سامانه بازارگاه اینگونه است که کالاهای اساسی وارداتی که با ارز ۲۸ هزارو ۵۰۰ تومانی دریافت می کنند، از طریق گمرک یک شماره کوتاژ به سامانه اعلام می شود که این گمرک و شماره کوتاژ بعد از طی مراحل گمرکی تولید می شود.
مسجدی توضیح می دهد: به محض اینکه کالا در داخل کشور قبض انبار صورت می گیرد، شماره کوتاژ به ما اعلام می شود؛ یعنی اطلاعات پشت کوتاژ از طریق سیستم از گمرک دریافت و در سامانه درج می شود یعنی امکان دخالت کاربر وجود ندارد.
این مسئول در وزارت جهاد کشاورزی اظهارداشت: بنابراین خالی فروشی اصلا در سامانه بازارگاه وجود ندارد؛ هرآنچه است، کالایی است که بازرگان وارد کشور کرده و بابت آن قبض انبار دریافت کرده است.
وی یادآور می شود که همه بازرگانان بعد از فروختن کالا ملزم هستند طی یک بازه ۱۵ روزه کالا را تحویل خریدار بدهند و اینگونه نیست که بتوانند کالایی که ترخیص نشده را زودتر بفروشند.
پشت فاکتوری خارج از سامانه بازارگاه رخ می دهد
مشکل سومی که درباره بازارگاه مطرح است، معضل پشت فاکتوری در فروش نهاده هاست؛ یعنی واردکننده علاوه بر نرخی که در بازارگاه ملزم به عرضه کالاست، مبلغ بیشتری را از خریدار طلب کند و در صورت پرداخت آن، کالای مورد نظر را تحویل دهد.
مسجدی درباره اینکه پدیده پشت فاکتوری چگونه داخل یا خارج سامانه اتفاق می افتد و آیا به این تخلفات رسیدگی می شود، معتقد است: اگر شما توزیع کالا را در داخل سامانه بازارگاه در نظر بگیرید، داخل سامانه هیچ اتفاقی نمی افتد که غیرقابل رصد باشد و هیچ اتفاق ناخوشایندی اعم از خالی فروشی یا پشت فاکتوری وجود ندارد آنچه اتفاق می افتد خارج از بازارگاه است.
وی توضیح می دهد: بعد از اینکه خریدار یا دامدار کالای خود را دریافت کرد، ممکن است بازار سیاه بوجود بیاید؛ آن هم زمانی است که به طور مثال مرغدار یا دامدار یکسری دام را با خوداظهاری و تایید جهاد کشاورزی شهرستان و استان گرفته و برمبنای تعداد دامی که تایید شده، نهاده می گیرد؛ به طور مثال دامداری تعداد دام را خود اظهاری کرده و نهاده را می گیرد اما پس از آن دام را به کشتارگاه می دهد و نهاده های استفاده نشده روی دستش می ماند بنابراین می تواند در بازار آزاد بفروشد.
سرپرست مدیریت زنجیره تامین و توزیع نهاده های کشاورزی در عین حال می گوید که چنین اقداماتی چیزی از رسالت سامانه بازارگاه کم نمی کند زیرا وظیفه بازارگاه این است که بر اساس تعداد دامی که دامدار خوداظهاری کرده نهاده را تحویل بدهد اما اینکه این دامدار نهاده را جای دیگر بفروشد و یا اینکه این نهاده را به دامش ندهد و دامش با علوفه تغذیه کند و آن نهاده را جای دیگری بفروشد این بحث دیگری است.
مسجدی این را هم گفت که در بحث پشت فاکتوری، با معاونت نظارت و بازرسی جهاد کشاورزی هماهنگ صورت گرفته تا هر کس شکایتی در این خصوص دارد، اعلام و متخلف را معرفی کند تا با او برخورد شود هرچند برخی به دلایل شخصی متخلفان را به وزارت جهادکشاورزی معرفی نمی کنند به همین دلیل در قسمت پشتیبانی سامانه بازارگاه قسمتی را به عنوان شکایات یا گزارش تخلفات اضافه شده است.
وی توضیح داد: با این شیوه افراد بدون اینکه اسمی از گزارش دهنده باشد، نام متخلف را اعلام می کنند و سپس درباره آن راستی آزمایی می شود تا با متخلفان برخورد شود.
وی در پاسخ به اینکه اگر تخلف قطعی شد، چه برخوردی با او می شود، گفت: در صورت احراز تخلف، کاربری او از سامانه بازارگاه قطع و به دستگاه های قضایی معرفی می شود؛ هرچند زیرساخت های عملیاتی این کار وجود دارد اما زیرساخت های فرایندی هم باید بررسی شود و احتمالا یک تا دو ماه طول بکشد.
تولیدکنندگان دام و طیور عامل نشت نهاده ها در بازار آزاد/ سود نهاده فروشی از تولید بیشتر است
چهارمین مشکل تولیدکنندگان با سامانه بازارگاه نشت نهاده های دامی در بازار آزاد است؛ مسئول سامانه بازارگاه وزارت جهاد کشاورزی درباره چگونگی نشت نهاده ها در سامانه بازارگاه یا خارج از آن با حجم بالا و به قیمت های ۲ تا ۳ برابری از نرخ مصوب چنین می گوید: چون تعداد دام مشخص نیست و دائما در حال کم و زیاد شدن است، این نشتی به نظر من بعد از سامانه بازارگاه اتفاق می افتد.
مسجدی چنین توضیح می دهد: بار نهاده زمانی از گمرک خارج می شود که در داخل بازارگاه به تولیدکننده فروخته شده باشد؛ بازرگان تمایلی به نشت نهاده در بازار آزاد ندارد زیرا زمانی که می خواهد با بانک عامل تسویه حساب ارزی کند، نیاز به گزارش فروش خود در بازارگاه دارد تا رفع تعهد ارزی انجام شود؛ بنابراین تمایلی ندارد که خود را به دردسر بیندازد.
وی می گوید: آنچه اتفاق می افتد بعد از بازارگاه است؛ گاهی شاهد هستیم مرغداران نهاده را می گیرند ولی جوجه ها را منهدم می کنند و دور می ریزد یا چاه ریخته و یا حتی با گاز منوکسید کربن خفه می کنند زیرا نهاده فروشی سودش از تولید و پرورش دام و طیور بیشتر است
سرپرست مدیریت زنجیره تامین و توزیع نهاده های کشاورزی این نکته را هم اضافه می کند که در دامداری ها نیز بر اساس تعداد دامی که خوداظهاری می کنند، نهاده می گیرند بعد دام را به کشتارگاه می فرستند و نهاده اش را در بازار آزاد می فروشند.
به گفته مسجدی، دامداری ها در فصل بهار و تابستان که علوفه زیاد است، می توانند تغذیه دام را از علوفه تامین کنند و نیازی به نهاده های دامی ندارند بنابراین این امکان وجود دارد که نهاده را به صورت آزاد بفروشند.
وی از آماری تکان دهنده در این خصوص پرده برداشت و گفت: تعداد این گروه تولیدکنندگان زیاد است؛ آمار داریم که تعداد یک میلیون و ۸۰۰ هزار راس دام سبک به این صورت نهاده می گیرند که اصلا وجود ندارند. در دام سنگین هم حدود ۸۰۰ هزار راس برآورد می شود که باید اینها را از چرخه گرفتن نهاده خارج کنیم.
مسجدی افزود: البته ما در حال حذف این موارد از بازارگاه هستیم که آمار تولیدکنندگان شفاف شود.
مجوز ۲۰ درصدی واردات نهاده ها به تشکل های تولیدی
مشکل پنجم تولیدکنندگان در خصوص نهاده های دامی، انحصار در واردات آن است؛ سرپرست مدیریت زنجیره تامین و توزیع نهاده های کشاورزی درباره شکستن انحصار واردات در بخش کشاورزی تا انجمن و تشکل های تولیدی وارد این عرصه شوند به خبرنگار ایرنا چنین گفت: پیرو فرمایشات مقام معظم رهبری آماری درباره زنجیره های تولید گوشت مرغ تهیه و برای آنها تا ۲۰ درصد سهمیه سالانه مجوز واردات صادر کردیم که این کار در دست اقدام است.
به گفته مسجدی، برخی از تولیدکنندگان طیور که مصرف نهاده های آنها به قدری بود که بتوانند خود اقدام به واردات کنند، اکنون ثبت سفارش کرده اند به طوری که اکنون ۳ زنجیره ثبت سفارش کرده اند.
وی در عین حال ادامه داد: برخی زنجیره ها کارت بازرگانی نداشتند یا اصلا کار واردات انجام نداده بودند که پیشنهاد دادند که کارشان را به شرکت های واردکننده واگذار کنند که مورد قبول وزیر جهاد کشاورزی قرار نگرفت و گفتند باید خودشان این قابلیت را داشته باشند که برای مصرف خودشان وارد کنند.
مسئول سامانه بازارگاه وزارت جهاد کشاورزی اظهارداشت: تشکل ها و انجمن های تولیدی که بتوانند کارت بازرگانی بگیرند، می توانند از سهمیه ۲۰ درصد خودشان استفاده کنند فقط باید خودشان جزو واردکنندگان باشند و نمی توانند ثبت سفارش را بگیرند و به کس دیگری محول کنند، زیرا حالت دلالی پیش می آید.
مسجدی تصریح کرد: برای جلوگیری از انحصار، عرضه مستقیم را از بازرگانان گرفتیم و دیگر نمی توانند روی تابلو عرضه کنند آنها فقط پیش عرضه انجام می دهند و ما در قسمت عرضه تایید عرضه و انتقال را می زنیم و ما تعیین می کنیم کالایی که بازارگاه برای عرضه گذاشته شده است، به چه کسی برسد.
وی اضافه کرد: اکنون براساس اعلام معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزی ذرت و کنجاله سویا را فقط به تولید طیور از جمله مرغ گوشتی و تخمگذار اختصاص داده ایم و جو را به دامداری های صنعتی تولید شیر و شیرخشک می دهیم.
وی افزود: از دو هفته پیش تاکنون این اتفاق افتاده و اینکه برخی می گویند نهاده در بازارگاه نیست و نهاده به ما نمی رسد، به این دلیل است که جامعه هدف معاونت امور دام نیستند در واقع نهاده ها هدایت شده عرضه می شود.
عرضه شکر، برنج و روغن در سامانه بازارگاه
مسئول سامانه بازارگاه وزارت جهاد کشاورزی درباره عرضه دیگر کالاهای اساسی در این سامانه که وزیر جهادکشاورزی وعده آن را داده است نیز چنین گفت: به غیر از ذرت، جو ، کنجاله سویا و دانه های روغنی که داخل بازارگاه بود، شکر از اواسط پارسال، برنج ۱۵ شهریورماه امسال و روغن از یکم آبان ماه امسال وارد سامانه بازارگاه شده و عرضه این اقلام از طریق سامانه بازارگاه انجام می شود زیرا ارز ۲۸ هزارو ۵۰۰ تومانی دریافت می کنند بنابراین ملزم هستیم رصد و توزیع را در سامانه بازارگاه داشته باشیم.
