خودروسازی
فرزانه انصاری، رئیس سازمان ملی استاندارد ایران، در مراسم نکوداشت واحدهای تولیدی نمونه استان تهران با تأکید بر اینکه «استاندارد هزینه نیست، بلکه سرمایه‌گذاری است»، گفت: «سخت‌گیری در رعایت استاندارد خودروها نه تنها کیفیت و ایمنی را ارتقا می‌دهد، بلکه به‌طور مستقیم از حوادث جاده‌ای و بار مالی ناشی از درمان آسیب‌دیدگان می‌کاهد.» اهمیت این موضوع زمانی آشکارتر می‌شود که به آمار تصادفات نگاه کنیم. هرچند کیفیت خودرو تنها عامل مرگ‌ومیر در تصادفات نیست، اما نقش آن در کاهش آسیب‌ها و افزایش ایمنی رانندگان و سرنشینان غیرقابل انکار است. بنابراین استاندارد سازی خودروها نه یک الزام صرف صنعتی، بلکه یک ضرورت حیاتی برای سلامت و امنیت جامعه است.
چالش اصلی کیفیت خودروهای داخلی
کارشناسان صنعت خودرو معتقدند که ارتقای کیفیت محصولات داخلی در وهله اول به توان قطعه‌سازی کشور وابسته است. احسان قاضی‌زاده هاشمی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، با اشاره به نقش قطعه‌سازی در کیفیت خودروها می‌گوید: «برای افزایش کیفیت خودروها باید استانداردهای قطعه‌سازی را ارتقا داد. بنابراین ارتقای سطح استاندارد فنی قطعات خودروها برای رسیدن به شاخص‌های جهانی ضروری است.»
قاضی‌زاده هاشمی تأکید می‌کند: «امروزه خودروهای هیبریدی و برقی به سرعت جایگزین خودروهای سنتی در جهان می‌شوند، این در حالی است که بسیاری از قطعه‌سازان داخلی هنوز به این سطح فناوری نرسیده‌اند. ارتقای تکنولوژی و توسعه تحقیق و دانش فنی در قطعه‌سازی، نقش مهمی در افزایش کیفیت خودروها و ارتقای ایمنی مردم دارد که باید به آن توجه ویژه شود.»
یکی از راهکارهایی که قاضی‌زاده هاشمی برای ارتقای خودروهای داخلی نام می‌برد، نظارت‌های سازمان ملی استاندارد است. این عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس می‌گوید: «سازمان ملی استاندارد می‌تواند با سیاست‌های کنترل کیفیت، قطعه‌سازان را ملزم کند تا محصولاتشان با شاخص‌های جهانی مطابقت داشته باشد. این رویکرد باعث افزایش نظارت و ارتقای کیفیت خودروهای داخلی می‌شود و همزمان، توسعه بخش‌های تحقیق و توسعه و فناوری، به قطعه‌سازان امکان نقش‌آفرینی فناورانه می‌دهد.»
البته نقش خودروسازان در این میان تعیین‌کننده است. این نماینده مجلس شورای اسلامی تأکید می‌کند که حمایت از قطعه‌سازان مدرن و فناوری‌محور می‌تواند از طریق امتیازدهی، قراردادهای ترجیحی یا همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان و دسترسی به صندوق‌های نوآوری و شکوفایی صورت گیرد تا امکان سرمایه‌گذاری و ارتقای فناوری فراهم شود.
او البته تأکید می‌کند که مجلس قوانین جامعی در حوزه استاندارد و حمایت از اقتصاد دانش‌بنیان دارد که اکنون مهم‌ترین مسأله، اجرای دقیق این قوانین و نظارت مستمر بر آنها است.
قیمت دستوری و محدودیت‌های اقتصادی؛ مانعی بر سر راه کیفیت
یکی دیگر از موانع ارتقای کیفیت خودروهای داخلی، محدودیت‌های اقتصادی و سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری است. بهنام رضوانی، عضو کمیسیون صنایع و معادن، تأکید می‌کند که افزایش کیفیت خودروها مستلزم افزایش هزینه‌های تولید است، اما قیمت‌گذاری دستوری مانع انعکاس این هزینه‌ها در قیمت نهایی می‌شود.
رضوانی می‌گوید: «وقتی خودروساز بخواهد کیفیت و آپشن‌های خودرو را افزایش دهد، قیمت تمام‌شده بالا می‌رود و توان خرید مردم، بویژه قشر استفاده‌کننده از تولید داخلی، محدود می‌شود. همین حالا هم مردم توان خرید بسیاری از خودروها را ندارند و افزایش قیمت‌ها برای بالا بردن استانداردها، تعداد دیگری از مردم را برای خرید خودرو محدود می‌کند.»
به گفته رضوانی، زیان انباشته خودروسازان، افزایش قیمت مواد اولیه، پایین بودن تیراژ تولید و خطوط تولید قدیمی نیز از دیگر موانعی هستند که توان رقابت با بازار جهانی را کاهش می‌دهند و اجازه نمی‌دهند صنعت خودروسازی با استانداردهای جهانی همراه شود. این عضو کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی در این باره می‌گوید: «قیمت‌گذاری دستوری باعث شده تا قیمت تمام‌شده برای خودروسازها در اولویت باشد، نه ایمنی. آنها به هر روشی می‌خواهند قیمت‌ها را پایین نگه دارند که مجبور هستند، ولی با این روش هم نمی‌توان به بحث استانداردها توجه کرد. باید دست خودروسازها را برای بالا بردن قیمت‌ها و افزایش کیفیت باز کنیم و از طرفی جریان واردات خودرو را حفظ کنیم تا بازار رقابتی باشد و به مصرف‌کننده نیز لطمه‌ای وارد نشود.»
این عضو کمیسیون صنایع مجلس به موضوع واردات خودرو نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «مجلس تلاش خود را در طول یک سال گذشته برای کاهش تعرفه واردات خودرو جهت رقابتی‌تر شدن بازار انجام داده است. اصرار ما بر این بود که واردات باز باشد، تا قیمت‌ها کنترل شود. وقتی بازار رقابتی باشد، مردم دست‌شان برای خرید خودرو باز است و در کنار صنعت خودرو رونق خواهد گرفت. موانع زیادی برای تحقق این امر وجود داشت که اجازه نداد واردات آنطور که باید انجام شود.»
رضوانی تأکید می‌کند که رفع موانع تولید، اصلاح سیاست‌های قیمت‌گذاری و ایجاد فرصت برای واردات خودروهای خارجی می‌تواند هم کیفیت خودروها را افزایش دهد و هم به مردم امکان انتخاب واقعی بدهد. به گفته او، در شرایطی که بازار خودرو انحصاری است و دست خودروسازان برای افزایش قیمت بسته شده، ارتقای استانداردها سخت به نظر می‌رسد.
او با اشاره به سنتی و قدیمی بودن خطوط تولید خودروها در کشور می‌گوید: «خط تولید خودروها قدیمی و کهنه است و برای اینکه استانداردها را افزایش داد، باید اینها احیا شوند. از طرفی تحریم‌ها اجازه نمی‌دهد با کشورها و شرکت‌های بزرگ دنیا برای این امر همکاری کنیم و دست خودروسازها عملاً بسته است.»
