اینجا خاموشی مشعل‌ها آغاز تاریکی نیست، شروع روشنایی و پاکی هواست، فصل جدیدی از مدیریت انرژی برای جلوگیری از هدررفت ثروت ملی؛ ثروتی که با مشعل‌های فلرسوزی(گاز همراه نفت) می سوزد و از دست می رود، گویی که جان از تن رود.
به گزارش هیچ یک _ ز ایلام تا اهواز، از سکوهای پارس جنوبی تا دشت‌های نفتی مسجدسلیمان، شعله‌های مشعل‌هایی که همیشه روشن اند، از دور پیدایند، مثل نور فانوس دریایی در ناامیدی اقیانوس، اما اینجا این نورها از نا امیدی وسط طوفان نیست، از نبود تلاشی برای بهره برداری یک ثروت ملی است، مشعل‌ها گازهای همراه نفت استخراج شده را می سوزانند.
مشعل‌هایی که دهه‌ها نماد اتلاف و آلودگی بودند، حالا در حال خاموش شدن هستند. تصمیم وزارت نفت برای پایان‌دادن به سوزاندن گازهای مشعل، جدی است و دولت برای عملیاتی کردن این موضوع آستین بالا زده، تا آنجا که رئیس جمهور می گوید: بخش خصوصی فعال در این بخش، کمترین بروکراسی را طی کند و هر وقت به مشکل خورد مستقیم تماس بگیرد.
ایران بیش از ۱۰۸ سال است که از کشورهای دارنده صنعت نفت جهان به شمار می آید، ۱۰۸ سالی که بهره برداری صنعتی و پالایشگاهی از چاه‌های نفت آغاز شده و شاید نزدیک به همین میزان زمان که ستون های مشعل به هوا رفته و گازهای همراه نفت می سوزد.
و امروز فلرسوزی با ورود مستقیم رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان، وارد مرحله‌ای شده که نه فقط یک طرح صنعتی، بلکه یک پروژه ملی زیست‌محیطی و اقتصادی به شمار می‌آید. مشعل‌هایی که یکی پس از دیگری خاموش می‌شوند تا ثروت ملی به جای سوختن تبدیل به فراورده پتروشیمی شوند.
از تصمیم تا آغاز اجرا
سال گذشته، وقتی وزارت نفت برنامه جمع‌آوری گازهای فلر را کلید زد، ظرفیت کشور تنها حدود ۳۳۰ میلیون فوت مکعب در روز بود؛ عددی که در مقیاس میادین جنوب ناچیز محسوب می‌شد. هدف بزرگ‌تر، بر اساس برنامه هفتم توسعه، جمع‌آوری ۱۶ میلیارد فوت مکعب در روز تا پایان ۱۴۰۷ بود؛ هدفی معادل پایان کامل شعله‌های فلر در ایران.
در همین مسیر، ۲۵ مرداد امسال ۱۴۰۴، افتتاح مجتمع NGL۳۱۰۰ در ایلام نخستین گام جدی بود؛ طرحی با سرمایه‌گذاری ۱.۶ میلیارد دلار و ظرفیت ۲۴۰ میلیون فوت مکعب در روز که به تنهایی توانست جریان اتلاف گازهای اطراف دزفول شمالی را متوقف کند. در فاز نخست این طرح، روزانه ۸۰ میلیون فوت مکعب گاز جمع‌آوری شد و پیش‌بینی می‌شود تا پایان اسفند، ۴۰ میلیون فوت مکعب دیگر به شبکه افزوده شود.
تولد بازار جدید؛ از فلر به خوراک
ادبیات وزارت نفت در این دوره تغییر کرد. مشعل دیگر «پسماند» نیست، بلکه منبع خوراک و سرمایه است. طرح‌های جدید با محوریت بخش خصوصی و سازوکار مزایده با قیمت پایه صفر، مسیری را باز کردند که سرمایه‌گذاران بتوانند گاز فلر را جمع‌آوری، فرآورش و تبدیل به برق، خوراک پتروشیمی یا سوخت صنعتی کنند.
در حال حاضر ۹ بسته با ظرفیت ۲۰۷ میلیون فوت مکعب در روز در حال اجرا و ۳۶ بسته دیگر با ظرفیت ۷۰۰ میلیون فوت مکعب آماده مزایده هستند.
این مدل تازه، در عمل بازار گاز مشعل ایران را شکل داده؛ بازاری که تا پیش از این وجود نداشت و حالا از مسیر خصوصی‌سازی، در حال افزایش ظرفیت جمع‌آوری تا سقف ۶۰۰ میلیون فوت مکعب در روز تا پایان سال جاری است.
نقطه عطف ۱۰ آبان؛ ورود رئیس‌جمهور به فاز اجرایی
در این روز با آیین امضای ۱۲ قرارداد بزرگ بین شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب و شرکت‌های خصوصی و دانش‌بنیان، طرح جمع‌آوری گازهای فلر به طور رسم وارد فاز اجرایی ملی شد. این قراردادها در شهرستان‌های آغاجری، گچساران، مسجدسلیمان و اهواز منعقد شدند و هدف آن‌ها خاموشی ۳۰ مشعل در ۱۱ واحد بهره‌برداری ظرف مدت ۱۸ ماه است.
نتیجه مورد انتظار اجرای این قراردادها چشمگیر است:
جلوگیری از هدررفت روزانه بیش از ۲۹۵ میلیون فوت مکعب گاز فلر
تولید سالانه ۸۰۰ هزار تن مایعات گازی
تزریق ۲۰۰ میلیون فوت مکعب گاز به شبکه سراسری
ایجاد درآمد سالانه حدود ۵۵۰ میلیون دلار
دکتر مسعود پشکیان رئیس‌جمهور در مراسم امروز یک پیام روشن داد: هیچ مانع اداری نباید فعالیت بخش خصوصی را متوقف کند؛ حتی یک روز تأخیر در اجرای این طرح یعنی یک روز هدررفت سرمایه ملی.
پیشرفت عددی و برنامه بلندمدت وزارت نفت
وزیر نفت، محسن پاک‌نژاد، گزارش داد از ابتدای دولت چهاردهم تاکنون ۷ پروژه جمع‌آوری به بهره‌برداری رسیده‌اند و در سال آینده رکورد جمع‌آوری روزانه ۲۰ میلیون متر مکعب (معادل ۷۰۰ میلیون فوت مکعب) در دستور کار است. مجموع سرمایه‌گذاری انجام‌شده تا امروز بیش از ۴ میلیارد دلار بوده و برای تکمیل برنامه تا ۱۴۰۷، حدود ۳.۵ میلیارد دلار دیگر نیاز است.
پیش از این پاک‌نژاد گفته بود که در افق بلندمدت، سه پروژه بزرگ NGL۳۱۰۰ دهلران یا دزفول شمالی، NGL۳۲۰۰ غرب کارون، و مجتمع خارک قرار است با سرمایه‌گذاری ۴.۸ میلیارد دلار ظرف ۲ سال آینده به ظرفیت ۱.۹ میلیارد فوت مکعب در روز برسند.
وی با اشاره به اینکه در چند سال منتهی به آغاز دولت چهاردهم، در مجموع ۳۳۰ میلیون فوت‌مکعب در روز ظرفیت برای جمع‌آوری گازهای ارسالی به مشعل ایجاد شده بود، گفت: از جمله این طرح‌ها می‌توان به راه‌اندازی ردیف نخست کارخانه ان‌جی‌ال ۳۲۰۰، پروژه‌های کوتاه‌مدت پارسی کلاستر، مارون ۳، ۵ و ۶ و چشمه‌خوش اشاره کرد.
وزیر نفت با بیان اینکه بر اساس اهداف کمّی ارائه‌شده در برنامه هفتم پیشرفت، شرکت‌های ملی نفت و گاز ایران مکلف به جمع‌آوری گازهای مشعل حدود ۱.۵ میلیارد فوت‌مکعب در روز تا پایان این برنامه هستند، اظهار کرد: در راستای تحقق این تکلیف، برنامه‌ریزی برای اجرای طرح‌های گوناگون انجام شده است.
پاک‌نژاد با اشاره به اینکه از ابتدای استقرار دولت چهاردهم تاکنون در شرکت ملی نفت ایران جمع‌آوری گازهای همراه رگ سفید و گچساران ۱و۲، راه‌اندازی کارخانه ان‌جی‌ال ۳۱۰۰، پروژه کوتاه‌مدت گاز ترش مارون ۵، راه‌اندازی کمپرسورهای کارخانه ان‌جی‌ال ۱۰۰۰ و راه‌اندازی ایستگاه هفتکل، به سرانجام رسیده است، اعلام کرد: پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۱۴۰۴ نیز بهره‌برداری از برخی پروژه‌های فرعی قراردادهای بیدبلند و مارون، انجام شود.
وی تاکید کرد: با اجرای این ۱۲ قرارداد امضا شده، مقدار جمع‌آوری گازهای مشعل تا پایان سال ۱۴۰۵ به تدریج حدود ۲۹۵ میلیون فوت مکعب در روز افزایش می‌یابد.
انتقال رگ حیاتی انرژی از دولت به بازار
آنچه در سال گذشته آغاز شد، یک جابه‌جایی بنیادین در سیاست انرژی کشور بود؛ وزارت نفت به‌جای تصدی مستقیم، نقش تنظیم‌گر بازار گازهای مشعل را بر عهده گرفت. با ورود فعال بخش خصوصی و دستور مستقیم رئیس‌جمهور برای شکستن بوروکراسی، اکنون سیاست جمع‌آوری فلر از قالب پروژه‌های دولتی خارج و تبدیل به شبکه توسعه صنعتی چندبازیگری شده است.
این تصمیم، علاوه بر ارزش اقتصادی، پیامد زیست‌محیطی بی‌سابقه دارد. برآوردها نشان می‌دهد با خاموشی مشعل‌ها، انتشار روزانه میلیون‌ها فوت مکعب گازهای سمی در خوزستان و ایلام متوقف می‌شود؛ شاخص سلامت هوا در شهرهای نفت‌خیز بهبود می‌یابد و هزینه ریخت‌وپاش انرژی چند میلیارد دلاری، به سرمایه مولد تبدیل می‌شود.
فصل خاموشی مشعل‌ها فقط مرحله‌ای فنی نیست؛ نشانه تغییری واقعی در مدل حکمرانی انرژی است. این بار، تصمیم از ستاد وزارتخانه آغاز شده اما به میدان خوزستان و ایلام ختم می‌شود، آنجا که مشعل‌ها دیگر نه نماد ثروتِ سوخته، بلکه نماد بازسازی سیاست‌های نفتی‌اند.
وقتی آخرین مشعل خاموش شود، پرونده‌ای در تاریخ نفت ایران بسته می‌شود؛ دوره‌ای که اتلاف را عادی می‌دانستیم، به پایان رسیده است و فصل جدیدی آغاز می‌شود که در آن هر فوت مکعب گاز، ارزش، حساب و معنا دارد.
