بازار خودرو
در یک چرخش کم‌سابقه در بازار خودرو کشور که ناشی از افزایش قیمت کارخانه‌ای است، قیمت بسیاری از محصولات در بازار آزاد ارزان‌تر اعلام می‌شود.
به گزارشهیچ یک و به نقل از دنده 6 – بازار خودرو ایران همواره محلی برای جولان و سوداگری دلالان بوده است. اما در شرایطی که خودروسازان طی ماه‌های اخیر به کرات و با توجیه افزایش هزینه‌های تولید، نرخ رسمی محصولات خود را بالا برده‌اند، شاهد کاهش یا حتی معکوس شدن فاصله قیمت کارخانه و بازار آزاد هستیم. در یک سال و نیم گذشته با تشدید نوسانات ارزی و افزایش نرخ تورم، خودروسازان داخلی بارها و به صورت متناوب نسبت به افزایش قیمت کارخانه‌ای محصولاتشان اقدام کرده‌اند. دلایل ارائه شده از سوی این شرکت‌ها، عمدتاً بر محور رشد هزینه‌های تولیدی، بهای تمام شده بالای قطعات وارداتی که مستقیماً تحت تأثیر افزایش نرخ دلار قرار دارند و همچنین لزوم حفظ حاشیه سود و تأمین نقدینگی برای ادامه فعالیت متمرکز بوده است.
تا همین یکی دو سال پیش، ورود به طرح‌های فروش فوق‌العاده و پیش‌فروش خودروسازان به معنای تضمین سود قابل توجهی در مدت زمانی کوتاه بود. هر فردی که موفق به ثبت‌نام و دریافت حواله خودرو می‌شد، عملاً برگ برنده‌ای در دست داشت که می‌توانست با فروش آن در بازار آزاد، ده‌ها و حتی صدها میلیون تومان بالاتر از قیمت کارخانه سود کسب کند. این اختلاف قیمت نجومی، عاملی مهم برای تداوم فعالیت دلالان بود و بخش عظیمی از تقاضای کاذب در بازار را دامن می‌زد.
اما حال طبق آخرین اخبار خودرو، صحنه بازار خودرو به طور چشمگیری تغییر کرده است. آن حواله‌فروشی سودآور که زمانی سرمایه بسیاری را به خود جلب می‌کرد، دیگر جذابیت سابق را ندارد. بررسی‌ها و آمارهای غیررسمی نشان می‌دهند که اختلاف قیمت خودرو در بازار آزاد و کارخانه از بین رفته و در مواردی حتی معکوس شده است.
کاهش قیمت خودرو در بازار؛ فرصتی برای خریداران یا نشانه‌ای از رکود عمیق؟
طبق جدیدترین اطلاعات منتشر شده، قیمت‌گذاری‌های رسمی که به مراتب بالاتر از کشش واقعی بازار آزاد خودرو هستند، شرایط جدیدی را رقم زده است. این وضعیت که با رصد دقیق قیمت‌ها در روزهای پایانی هفته گذشته نمایان شد، نه تنها نشان از رکود عمیق دارد بلکه زنگ خطر جدی را برای سودآوری و حتی بقای برخی شرکت‌ها به صدا درآورده است. بررسی‌های میدانی نیز حاکی از آن بوده که اختلاف قیمت خودرو در بازار آزاد و کارخانه به حداقل رسیده است.
برای مثال خودرو بستیون T77 در بازار آزاد با قیمتی حدود ۱ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان معامله می‌شود، در حالی که نرخ کارخانه‌ای آن ۲ میلیارد و ۱۵۲ میلیون تومان است. این یعنی اختلاف ۳۵۲ میلیون تومانی به نفع بازار آزاد، که خریدار را به جای کارخانه به سمت بازار سوق می‌دهد. خودرو فاو بستیون NAT نیز وضعیتی مشابه دارد؛ قیمت آن در بازار آزاد ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان است، در حالی که کارخانه آن را ۱ میلیارد و ۲۳۵ میلیون تومان قیمت‌گذاری کرده است. در اینجا نیز ۳۵ میلیون تومان اختلاف به نفع بازار آزاد وجود دارد..”>
کراس اوور وارداتی هیوندای کونا در بازار آزاد با ۴ میلیارد تومان قابل خریداری است، اما قیمت آن در سامانه‌های رسمی به ۴ میلیارد و ۵۹۲ میلیون تومان می‌رسد. این بدان معناست که قیمت سامانه ۵۹۲ میلیون تومان گران‌تر از بازار آزاد است. جیلی آزکارا نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ قیمت آن در بازار آزاد ۲ میلیارد و ۲۵۰ میلیون تومان و در سامانه ۲ میلیارد و ۳۵۰ میلیون تومان است که ۱۰۰ میلیون تومان اختلاف قیمت را نشان می‌دهد. وضعیت نیسان کیکس از همه عجیب‌تر است. این خودرو در بازار آزاد ۳ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان قیمت دارد، در حالی که قیمت آن در سامانه به ۳ میلیارد و ۴۵۰ میلیون تومان می‌رسد. این ۳۵۰ میلیون تومان اختلاف نشان‌دهنده یک عدم تطابق فاحش بین قیمت‌گذاری رسمی و واقعیت بازار است.
معادله پیچیده قیمت‌گذاری خودرو در گرداب رکود
خودروسازان و واردکنندگان در ماه‌های اخیر بارها و بارها قیمت رسمی محصولات خود را افزایش داده‌اند. دلایل آن‌ه رشد سرسام‌آور هزینه‌های تولید، گران‌تر شدن قطعات وارداتی به دلیل جهش نرخ دلار و نیاز مبرم شرکت‌ها به سودآوری برای ادامه حیات عنوان شده است. با این حال این استدلال‌ها کشش و توان پرداخت مصرف‌کننده نهایی را نادیده گرفته است. وقتی یک کارخانه یا سامانه وارداتی، قیمتی را برای محصول خود اعلام می‌کند که به شکل فاحشی بالاتر از توان مالی و تمایل خرید مصرف‌کننده در شرایط فعلی اقتصادی کشور است، نتیجه آن رکود، انباشت خودرو و در نهایت معامله محصول در بازار آزاد با قیمتی پایین‌تر از نرخ رسمی است.
یکی از عوامل کلیدی در این دگرگونی، تغییر در انتظارات مصرف‌کنندگان است. تا همین دیروز سایه سنگین تورم و نوسانات ارزی، ترس مداومی را در دل خریداران ایجاد کرده بود که «اگر امروز نخرند، فردا باید گران‌تر بخرند.» همین ترس موتور محرک تقاضای کاذب بود که منجر به خریدهای زودهنگام می‌شد و قیمت‌ها را به طور مصنوعی بالا نگه می‌داشت. اما امروزه این فضای ذهنی به کلی متحول شده است. ترس از گران شدن عملاً از میان رفته است. بسیاری از خریداران به جای عجله، خرید خود را به تعویق می‌اندازند، زیرا امید دارند که قیمت‌ها یا دیگر جهش نکند و یا حتی در آینده نزدیک کمی کاهش یابد.
خودروسازان در آستانه کاهش تیراژ و تخفیفات اجباری
در حالی که نرخ‌گذاری خودروها در مبدأ، غالباً بر اساس فرمول‌های پیچیده شورای رقابت یا تصمیمات مدیریتی خودروسازان تعیین می‌شود، این ارقام مدت‌هاست که از واقعیت‌های کف بازار آزاد فاصله گرفته‌اند و دیگر بازتابی از توان خرید و تمایل واقعی مصرف‌کننده نیستند. وضعیت کنونی به حدی وخیم شده که یک خودرو داخلی یا مونتاژی که در لیست رسمی کارخانه با قیمت ۱.۵ میلیارد تومان درج شده است، در بازار آزاد تنها با قیمت ۱.۱ میلیارد تومان مشتری پیدا می‌کند؛ یعنی فاصله‌ای بالغ بر ۴۰۰ میلیون تومان که نه تنها برای خریداران، بلکه برای خودروسازان نیز زیان‌ده است. این شکاف قیمتی فاحش و تکرارشونده، به مرور زمان باعث شده تا مفهوم لیست قیمت کارخانه رنگ باخته و عملاً بی‌اعتبار شود.
این پدیده برخلاف تصور اولیه به معنای ارزان شدن واقعی خودرو نیست، بلکه نشانه‌ای آشکار از ورود بازار به فاز رکودی عمیق و بی‌سابقه است. کاهش شدید قدرت خرید مردم، انتظارات تورمی کاهشی در بلندمدت و همچنین اشباع نسبی بازار از خودروهایی که پیش‌تر با هدف سرمایه‌گذاری خریداری شده بودند، دست به دست هم داده‌اند تا بازار آزاد دیگر توانایی جذب و هضم قیمت‌های بالای کارخانه‌ای را نداشته باشد.
در پی همه این موارد خودروسازان چاره‌ای جز اتخاذ تصمیمات دشوار و سرنوشت‌ساز نخواهند داشت. یکی از محتمل‌ترین سناریوها کاهش اجباری تیراژ تولید است تا از انباشت محصولات در پارکینگ‌ها و افزایش هزینه‌های نگهداری جلوگیری شود. سناریوی دیگر، تغییرات بنیادین در سیاست‌های فروش و بازاریابی است. خودروسازان برای جذب مجدد مشتریان و تحریک تقاضای راکد ناچار خواهند بود به سمت ارائه طرح‌های فروش اقساطی جذاب، تخفیف‌های قابل توجه و مشوق‌های چشمگیر حرکت کنند.
