بیماری آنفلوآنزا با آغاز فصل پاییز بعنوان بیماری مسری معمولا در کل دنیا شایع می‌شود. یکی از از راهکارها برای پیشگیری و یا کنترل آن استفاده از واکسن است.
گروه هیچ یک زندگی – آنفلوآنزا (Influenza) یک بیماری تنفسی واگیردار است که توسط ویروس‌های آنفلوآنزا ایجاد می‌شود. این بیماری معمولاً در فصل‌های سرد سال (پاییز و زمستان) شایع‌تر است و می‌تواند از علائم خفیف تا عوارض شدید و حتی مرگ منجر شود. در ادامه این مطلب اطلاعات جامعی درباره بیماری آنفلوآنزا ارائه می‌شود.
آنفلوآنزا چیست؟
آنفلوآنزا یک عفونت ویروسی است که عمدتاً دستگاه تنفسی (بینی، گلو، و ریه‌ها) را درگیر می‌کند. ویروس‌های آنفلوآنزا شامل سه نوع اصلی هستند:
نوع A: شایع‌ترین و خطرناک‌ترین نوع، که می‌تواند باعث همه‌گیری‌های جهانی (پاندمی) شود.
نوع B: معمولاً خفیف‌تر از نوع A، اما همچنان می‌تواند باعث شیوع‌های فصلی شود.
نوع C: علائم خفیف‌تر و کمتر شایع. این ویروس‌ها از طریق قطرات تنفسی (سرفه، عطسه)، تماس مستقیم (دست دادن) یا سطوح آلوده منتقل می‌شوند.
علائم آنفلوآنزا
علائم آنفلوآنزا معمولاً به‌صورت ناگهانی ظاهر می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:
– تب بالا (معمولاً ۳۸ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد) یا لرز
– سرفه خشک یا خلط‌دار – گلودرد – آبریزش یا گرفتگی بینی – درد عضلانی و بدن‌درد – سردرد – خستگی شدید – گاهی تهوع، استفراغ یا اسهال (به‌ویژه در کودکان)
تفاوت با سرماخوردگی
آنفلوآنزا معمولاً شدیدتر از سرماخوردگی است، با شروع ناگهانی‌تر و علائم سیستمیک (مثل تب و بدن‌درد) بیشتر. سرماخوردگی معمولاً خفیف‌تر و با علائم تدریجی است.
عوارض آنفلوآنزا
در حالی که اکثر افراد در عرض ۱ تا ۲ هفته بهبود می‌یابند، آنفلوآنزا می‌تواند در برخی گروه‌ها عوارض جدی ایجاد کند:
ذات‌الریه (پنومونی): عفونت ریه که می‌تواند تهدیدکننده حیات باشد.
تشدید بیماری‌های مزمن: مثل آسم، بیماری‌های قلبی، یا دیابت.
عفونت‌های ثانویه: مانند عفونت گوش (در کودکان) یا سینوزیت.
میوکاردیت (التهاب عضله قلب) یا میوزیت (التهاب عضلات).
عوارض عصبی: به‌ندرت، تشنج یا آنسفالیت (التهاب مغز).
گروه‌های پرخطر
– کودکان زیر ۵ سال (به‌ویژه زیر ۲ سال)
– افراد بالای ۶۵ سال – زنان باردار
– افراد با بیماری‌های مزمن (دیابت، بیماری‌های قلبی، ریوی، کلیوی)
– افراد با سیستم ایمنی ضعیف (مثل بیماران HIV یا شیمی‌درمانی)
– افراد با چاقی مفرط
راه‌های انتقال آنفلوآنزا
این بیماری بسیار مسری است و از طریق موارد زیر منتقل می‌شود:
قطرات تنفسی: هنگام سرفه، عطسه، یا صحبت کردن.
تماس مستقیم: دست دادن یا تماس با فرد آلوده.
سطوح آلوده: لمس وسایلی مثل دستگیره در یا گوشی و سپس تماس با دهان، بینی، یا چشم‌ها.
ویروس می‌تواند ۱ تا ۲ روز قبل از ظاهر شدن علائم و تا ۵ تا ۷ روز پس از آن منتقل شود. کودکان و افراد با سیستم ایمنی ضعیف ممکن است مدت طولانی‌تری ناقل باشند.
بهترین راهکار برای پیشگیری از آنفلوآنزا
واکسن آنفلوآنزا موثرترین راه پیشگیری که به صورت سالیان توصیه می‌شود، زیرا ویروس هر سال تغییر می‌کند.
واکسن آنفلوآنزا چیست؟
واکسن آنفلوآنزا دارویی است که سیستم ایمنی بدن را برای مقابله با ویروس‌های آنفلوآنزا آماده می‌کند. این واکسن حاوی ویروس‌های غیرفعال (کشته‌شده) یا اجزای ویروس است که نمی‌توانند بیماری ایجاد کنند اما بدن را تحریک می‌کنند تا آنتی‌بادی تولید کند.
انواع واکسن
واکسن تزریقی: رایج‌ترین نوع، مناسب برای اکثر افراد بالای ۶ ماه.
واکسن سه‌گانه: علیه سه سویه ویروس (دو نوع A و یک نوع B). – واکسن چهارگانه (Quadrivalent): علیه چهار سویه ویروس (دو نوع A و دو نوع B)، که امروزه بیشتر استفاده می‌شود.
واکسن اسپری بینی: حاوی ویروس زنده ضعیف‌شده، مناسب برای افراد سالم ۲ تا ۴۹ سال (در ایران کمتر رایج است).
واکسن‌های با دوز بالا: برای افراد بالای ۶۵ سال، که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند.
واکسن‌های بدون تخم‌مرغ: برای افراد با حساسیت به تخم‌مرغ (بسیاری از واکسن‌ها با استفاده از تخم‌مرغ تولید می‌شوند).
به‌روزرسانی سالانه
ویروس آنفلوآنزا هر سال تغییر می‌کند (جهش ژنتیکی یا “دریفت آنتی‌ژنی”). سازمان بهداشت جهانی (WHO) هر سال سویه‌های غالب را پیش‌بینی کرده و واکسن‌ها بر اساس آن تولید می‌شوند.
چرا واکسن آنفلوآنزا مهم است؟
آنفلوآنزا فقط یک سرماخوردگی ساده نیست؛ می‌تواند عوارض جدی مانند ذات‌الریه، بستری شدن یا حتی مرگ به‌ویژه در گروه‌های پرخطر ایجاد کند.
دلایل اهمیت واکسن
پیشگیری از بیماری: واکسن احتمال ابتلا را ۴۰ تا ۶۰ درصد (بسته به تطابق واکسن با سویه‌های در گردش) کاهش می‌دهد.
کاهش شدت بیماری: حتی در صورت ابتلا، علائم خفیف‌تر و عوارض کمتری خواهید داشت.
محافظت از دیگران: با کاهش انتقال ویروس، از افراد آسیب‌پذیر (مثل کودکان، سالمندان، یا بیماران مزمن) محافظت می‌شود.
کاهش بار سیستم درمانی: کاهش موارد شدید، فشار بر بیمارستان‌ها و منابع درمانی را کم می‌کند.
محافظت در برابر عوارض: آنفلوآنزا می‌تواند باعث تشدید بیماری‌های مزمن (مثل آسم یا دیابت) یا عوارض قلبی شود.
چه کسانی باید واکسن بزنند؟
سازمان بهداشت جهانی و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) توصیه می‌کنند که همه افراد بالای ۶ ماه هر سال واکسن آنفلوآنزا دریافت کنند، مگر اینکه منع پزشکی داشته باشند.
گروه‌های اولویت‌دار عبارتند از:
کودکان ۶ ماه تا ۵ سال: به‌ویژه کودکان زیر ۲ سال که در معرض خطر عوارض هستند.
بزرگسالان بالای ۶۵ سال: به دلیل ضعف سیستم ایمنی.
زنان باردار: برای محافظت از مادر و جنین (واکسن در هر مرحله از بارداری ایمن است).
افراد با بیماری‌های مزمن: مانند دیابت، بیماری‌های قلبی، ریوی، کلیوی، یا نقص ایمنی. – کادر درمان: به دلیل تماس با بیماران و خطر انتقال ویروس.
افرادی که با گروه‌های پرخطر زندگی می‌کنند: مثل والدین کودکان خردسال یا مراقبان سالمندان.
موارد منع مصرف
– افراد با حساسیت شدید به واکسن یا اجزای آن (مثل ژلاتین یا آنتی‌بیوتیک‌های خاص).
– افراد با سابقه سندرم گیلن-باره (در موارد نادر مرتبط با واکسن).
– کودکان زیر ۶ ماه.
– افراد با بیماری حاد و تب بالا (تا زمان بهبودی باید صبر کنند).
زمان مناسب برای دریافت واکسن
بهترین زمان: اوایل پاییز (مهر تا آبان) قبل از شروع فصل آنفلوآنزا (که معمولاً از پاییز تا اوایل بهار شایع است).
دیرتر هم ممکن است: دریافت واکسن حتی در زمستان یا اوایل بهار هم می‌تواند مفید باشد، چون فصل آنفلوآنزا گاهی طولانی‌تر است.
مدت اثر: ایمنی حدود ۲ تا ۳ هفته پس از تزریق ایجاد می‌شود و معمولاً تا ۶ ماه یا بیشتر دوام دارد.
نکته برای کودکان: کودکان ۶ ماه تا ۸ سال که برای اولین بار واکسن دریافت می‌کنند، ممکن است به دو دوز (با فاصله ۴ هفته) نیاز داشته باشند.
اثربخشی واکسن
میزان محافظت: اثربخشی واکسن به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله تطابق واکسن با سویه‌های در گردش و سلامت فرد. به طور متوسط، ۴۰ تا ۶۰ درصد در برابر ابتلا محافظت می‌کند.
کاهش عوارض: حتی اگر به آنفلوآنزا مبتلا شوید، واکسن احتمال بستری شدن را تا ۶۰ درصد و مرگ‌ومیر را تا ۸۰ درصد کاهش می‌دهد.
محدودیت‌ها: اگر سویه‌های ویروس با واکسن هم‌خوانی نداشته باشند، اثربخشی کاهش می‌یابد، اما همچنان محافظت نسبی ایجاد می‌کند.
عوارض جانبی واکسن
واکسن آنفلوآنزا معمولاً ایمن است، اما ممکن است عوارض خفیفی ایجاد کند:
– شایع: درد، قرمزی یا تورم در محل تزریق، تب خفیف، بدن‌درد، سردرد (معمولاً طی ۱-۲ روز برطرف می‌شود).
– نادر: واکنش‌های آلرژیک شدید (مثل آنافیلاکسی) یا سندرم گیلن-باره (بسیار نادر).
– اسپری بینی: ممکن است باعث آبریزش بینی، گلودرد یا تب خفیف شود.
نکته: واکسن آنفلوآنزا نمی‌تواند باعث ابتلا به آنفلوآنزا شود، زیرا ویروس‌های موجود در آن غیرفعال هستند (یا در اسپری بینی بسیار ضعیف‌شده).
واکسن آنفلوآنزا در ایران
دسترسی: واکسن معمولاً در داروخانه‌ها، مراکز بهداشتی، و برخی بیمارستان‌ها در دسترس است که در فصل پاییز، توزیع آن افزایش می‌یابد.
اولویت‌بندی: در زمان کمبود، اولویت با گروه‌های پرخطر است.
توصیه‌ها: قبل از تزریق، با پزشک مشورت کنید، به‌ویژه اگر بیماری زمینه‌ای یا حساسیت دارید.
باورهای غلط درباره واکسن آنفلوآنزا
۱. “واکسن باعث آنفلوآنزا می‌شود”: خیر، ویروس‌های واکسن غیرفعال هستند و نمی‌توانند بیماری ایجاد کنند.
۲. “فقط افراد بیمار یا مسن نیاز به واکسن دارند”: همه افراد بالای ۶ ماه می‌توانند از واکسن بهره‌مند شوند.
۳. “واکسن همیشه کار نمی‌کند”: درست است که ۱۰۰٪ محافظت نمی‌کند، اما شدت بیماری و عوارض را کاهش می‌دهد.
۴. “هر سال لازم نیست واکسن بزنم”: به دلیل تغییر سالانه ویروس، واکسن سالانه ضروری است.
