پزشکی مدرن به سرعت در حال تغییر است و فناوری‌های نوین، ابزارهای تازه‌ای برای شناخت، درمان و پیشگیری در اختیار پزشکان می‌گذارند. یکی از این فناوری‌ها، مفهومی نو به نام «دوقلوی دیجیتال» است که نگاه تازه‌ای به سلامت و درمان می‌آورد.
به گزارش هیچ یک _ دوقلوی دیجیتال در ساده‌ترین تعریف، یک نسخه مجازی و پویا از یک موجود زنده، اندام یا حتی یک سیستم درمانی است که به کمک داده‌های لحظه‌ای به‌روزرسانی می‌شود. این فناوری امکان پیش‌بینی واکنش بدن به درمان‌های مختلف، شبیه‌سازی شرایط بالینی، و حتی طراحی برنامه‌های درمانی شخصی‌سازی‌شده را فراهم می‌کند. هرچند این مفهوم ابتدا در صنعت برای بهینه‌سازی تولید و نگهداری تجهیزات به کار رفت، اما ورود آن به دنیای پزشکی، چشم‌انداز تازه‌ای را به همراه آورده است. پزشکان می‌توانند با کمک این ابزار، درمان‌های دقیق‌تر ارائه دهند، خطرات جراحی را کاهش دهند و حتی قبل از بروز بیماری‌ها، نشانه‌های احتمالی آن را شناسایی کنند.
اهمیت پژوهش در این حوزه از آن جهت است که دوقلوی دیجیتال می‌تواند فراتر از یک ابزار پیشرفته، به یک رکن اساسی در آینده پزشکی تبدیل شود. ترکیب آن با فناوری‌های هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و پرونده‌های الکترونیک سلامت، امکان نظارت مستمر و دقیق بر بیماران را فراهم می‌کند. این موضوع به پزشکان اجازه می‌دهد مداخلات درمانی را متناسب با نیاز واقعی هر بیمار تنظیم کنند و اثربخشی آن را در لحظه ارزیابی نمایند. در عین حال، این فناوری ظرفیت آن را دارد که تحقیقات پزشکی را سرعت ببخشد، توسعه داروهای جدید را تسهیل کند و حتی مدل‌های آموزشی نوینی برای تربیت پزشکان به وجود آورد. از همین رو بررسی مزایا، چالش‌ها و آینده این فناوری ضرورتی انکارناپذیر برای جامعه علمی و حوزه سلامت است.
در این خصوص، محمدمهدی قائمی، استادیار انفورماتیک پزشکی در دانشگاه علوم پزشکی کرمان به همراه یکی از همکاران خود، مطالعه‌ای را انجام داده‌اند. آنان در قالب یک پژوهش علمی به بررسی ابعاد مختلف دوقلوی دیجیتال در حوزه سلامت پرداختند و کوشیدند تصویر روشنی از الزامات، چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی این فناوری ارائه دهند.
این پژوهش با رویکرد روایتی انجام شد. به عبارت ساده، محققان با مرور تجربیات، مدل‌های موجود و مباحث نظری مرتبط، به جمع‌بندی درباره ظرفیت‌ها و موانع دوقلوی دیجیتال رسیدند. به جای استفاده از روش‌های سخت‌گیرانه نظام‌مند، این تحقیق بیشتر بر پایه تحلیل‌های کیفی، بررسی نمونه‌ها و مرور ادبیات علمی شکل گرفت تا بتواند نگاه جامع و ساده‌ای به موضوع داشته باشد.
نتایج این مطالعه نشان می‌دهند که دوقلوی دیجیتال می‌تواند حوزه‌های مختلفی را در پزشکی متحول کند. از جمله این حوزه‌ها، پزشکی شخصی‌سازی‌شده است که در آن درمان متناسب با ویژگی‌های ژنتیکی و فیزیولوژیکی هر فرد تنظیم می‌شود. همچنین این فناوری می‌تواند در بهبود دقت جراحی‌ها، مدیریت بیماری‌های مزمن، اجرای کارآمدتر آزمایش‌های بالینی و حتی بهینه‌سازی عملیات بیمارستانی نقش‌آفرینی کند.
با این حال، پژوهشگران تأکید کردند که این فناوری بدون چالش نیست. از مهم‌ترین موانع پیش روی آن می‌توان به دغدغه‌های اخلاقی، نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی داده‌ها و ضرورت تدوین مقررات سخت‌گیرانه اشاره کرد. برای بهره‌گیری کامل از قابلیت‌های دوقلوی دیجیتال، لازم است ساختارهای قانونی و مدیریتی مشخصی ایجاد شود و همکاری میان رشته‌های مختلف پزشکی، فناوری اطلاعات و علوم اجتماعی شکل بگیرد.
از دیدگاه علمی، یافته‌ها و نتیجه‌گیری‌ها نشان می‌دهند که آینده دوقلوی دیجیتال امیدبخش است. هرچند هنوز در مراحل اولیه قرار دارد، اما با پیشرفت فناوری‌های مرتبط می‌تواند به ابزاری حیاتی در سیستم‌های درمانی تبدیل شود. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای آن، فراهم کردن امکان تشخیص زودهنگام بیماری‌ها و طراحی برنامه‌های پیشگیرانه است؛ اقدامی که می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را به طور چشمگیری ارتقا دهد.
اهمیت دیگر این فناوری در آن است که می‌تواند شکاف‌های موجود در آموزش پزشکی و نابرابری‌های درمانی را کاهش دهد. با استفاده از محیط‌های شبیه‌سازی مجازی، آموزش پزشکان دقیق‌تر و ارزان‌تر می‌شود و بیماران در نقاط مختلف می‌توانند از خدماتی برابر بهره‌مند شوند.
همچنین در شرایط بحرانی مانند همه‌گیری‌ها، دوقلوی دیجیتال قادر است مدل‌سازی دقیقی از گسترش بیماری‌ها ارائه دهد و کارآمدترین راهکارها را برای کنترل آن پیشنهاد کند.
نتایج این تحقیق در «مجله انفورماتیک سلامت و زیست پزشکی» منتشر شده است؛ مجله‌ای وابسته به دانشگاه علوم پزشکی کرمان که به انتشار پژوهش‌های نوین در حوزه سلامت دیجیتال و فناوری‌های مرتبط اختصاص دارد.
