«سنگ شکنان» جهرم، بزرگترین غار دست‌کند جهان لقب گرفته اما بسیاری از مردم ایران و حتی فارس هنوز نام و نشانی از آن نشنیده و بازدیدکنندگان اندکی دارد.
به گزارش هیچ یک _ حدود سه هزار و ۲۰۰ میراث تاریخی، ناملموس و طبیعی فاس در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و این استان از این لحاظ رتبه نخست کشور را در اختیار دارد؛ در این میان تنها شمار محدودی از آثار، بلندآوازه شده و در برنامه سفر و بازدید گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفته است.
بسیاری از مسافران فارس علاوه بر زیارت حرم مطهر شاهچراغ(ع)، بازدید از آرامگاه‌های سعدی و حافظ، مجموعه زندیه شیراز، میراث هخامنشی مرودشت و پاسارگاد و تعداد کمتری از آنها بازدید از محور جهانی ساسانی و یا جاذبه‌های طبیعی سپیدان را در برنامه سفر خود جای می‌دهند اما این، همه داشته‌های تماشایی فارس نیست.
یکی از میراث شاخص فارس که کمتر شناخته شده، غار دست‌کند سنگ شکنان است که پنج هکتار وسعت دارد و مسئولان میراث فرهنگی می‌گویند بزرگترین غار دست ساز جهان است.
بزرگترین غار دست‌کند جهان را بشناسیم
غار سنگ شکنان جهرم در جنوب شهر جهرم قرار دارد؛ غاری که به دست سنگ‌شکنان عصر صفوی حفر شده؛ برداشت سنگ ساختمانی از این مکان به شکلی مهندسی شده و هنرمندانه طی قرن ادامه یافته و غاری دست کند در قامت یک میراث شاخص انسانی خلق شده است.
در واقع این محل تا یکصد سال پیش یک معدن جهت استخراج سنگ ساختمانی بوده که حالا به عنوان بزرگترین غار دست‌کند به شماره شماره ۱۰۱۱۷ در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده است.
از نظر زمین شناسی جنس لایه‌های مختلف توده سنگ در این محل متفاوت است و لایه‌ای به ضخامت حدود پنج متر با مقاومت کم، بین دو لایه دیگر احاطه شده است؛ چون بریدن و استخراج این لایه با ابزارهای ساده امکان پذیر بوده، سنگ شکنان اقدام به بریدن و بیرون کشیدن قطعات بزرگ و کوچک سنگ از میان این لایه ها کرده و برای جلوگیری از تخریب غار، پس از هر ۱۰ متر پیشروی، سنگ‌شکنان یک ستون بزرگ را برای حفظ پایداری توده سنگی سقف غار به جای گذاشته اند.
با تداوم این حفاری و ایجاد ستون طی دهه‌ها متوالی غاری با یکصد ستون سنگی شکل‌گرفته که به عنوان اثری انسانی تماشایی و شگفت‌انگیز است.
غار سنگ‌شکنان جهرم هم اکنون ۱۲ مدخل ورودی و حدود ۲۰۰ متر طول دارد و عرض غار نیز در نقاط مختلف به ۶۰ تا ۱۳۰ متر می‌رسد.
۱۰۰ ستون این غار، از نظر مرغوبیت سنگ در دو دسته جای می‌گیرند؛ نخست ستون‌هایی با درز و شکاف متعدد که به دلیل عدم کیفیت مناسب سنگ برداشت نشده اند و دوم ستون هایی استوار، بدون درز و شکاف سیستماتیک که سنگ آن دارای مرغوبیت است و به دلیل جلوگیری از ریزش سقف برداشت نشده‌اند.
غار سنگ‌شکنان در گذر زمان
بررسی‌ها نشان داده که در ابتدا تعداد و قطر ستون‌ها بیشتر از امروز بوده و به تدریج با افزایش عرض غار و مشکلات ناشی از حمل سنگ‌های استخراج شده، سنگ‌شکنان نسل‌های بعد، بخشی از بدنه این ستون‌ها را استخراج کرده‌اند و در نتیجه ستون‌ها به تدریج لاغر شده است .
طی مدتی که هنوز برداشت از این معدن تاریخی انجام می‌شده، برخی افراد نیز بدون توجه به پایداری غار اقدام به برداشت برخی ستون‌های واقع در نزدیک ورودی‌ها کرده که این امر باعث به مخاطره افتادن توده عظیم سنگی سقف غار شده است.
همچنین برخی از عوامل طبیعی مانند سیل و زلزله نیز طی سال‌های مختلف در تخریب بخشی از غار موثر بوده است؛ اما آنچه اکنون همگان را به تماشا فرامی‌خواند غاری زیبا با یکصد ستون تراش خورده است که بیننده را به شگفتی وا می‌دارد.
همه‌چیز برای بازدید از غار دست‌کند جهرم مهیا است
به گفته رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی جهرم، این غار موقعیت مکانی خوبی دارد و امکان بازدید از آن برای گردشگری به سادگی مهیا است.
علی محمد لطفی‌پور به خبرنگار ایرنا گفت: این غار در محدوده شهر جهرم قرار گرفته و از مرکز شهر کمتر از ۱۵ دقیقه فاصله دارد، مسیر غار کامل آسفالت و مناسب است و دسترسی به آن به آسانی امکانپذیر است.
او افزود: نزدیکی به زیرساخت‌های اقامتی مانند بومگردی و هتل‌ها نیز شرایط مناسبی را برای بازدید گردشگران فراهم کرده است.
به گفته رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی جهرم، هتل‌های این شهرستان حدود ۲۰۰ ظرفیت اقامتی دارد و نزدیک به ۲۰۰ نفر ظرفیت نیز در بومگردی‌ها و دیگر اماکن وجود دارد.
لطفی‌پور ادامه داد: نورپردازی غار انجام شده اما به دلیل کمبود نیروی انسانی در بخش میراث فرهنگی، هنوز شرایط اختصاص نگهبانی تمام وقت به این میراث شاخص جهرم فراهم نشده است.
ثبت جهانی و معرفی فرامرزی؛ راه‌های نرفته غار سنگ شکنان برای رونق گردشگری جهرم
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی جهرم معتقد است که اقدام برای ثبت جهانی غار سنگ شکنان به عنوان بزرگترین غار دست‌کند جهان تاثیر بالایی بر جذب گردشگران داخلی و خارجی دارد.
او با بیان اینکه در سطح ملی اقداماتی برای معرفی این میراث شاخص انجام شده است، گفت: تبلیغات گسترده رسانه‌ای بویژه معرفی این اثر در سطح رسانه‌های خارجی نیز بسیار موثر خواهد بود.
جهرم در فاصله ۱۸۶ کیلومتری جنوب شرق شیراز قرار دارد.
