ماه مهر از راه می‌رسد و کوچه‌ها پر از شور و هیجان کودکان با کوله‌پشتی‌های رنگارنگشان می‌شود. اما غافل از اینکه انتخاب درست کوله‌پشتی، گام اول و حیاتی برای پیشگیری از آسیب‌های جدی ستون فقرات و عضلات در آینده است. حمل کوله‌های سنگین و نامناسب، خطری پنهان است که سلامت جسمی فرزندانمان را تهدید می‌کند.
به گزارش هیچ یک زندگی-با شروع سال تحصیلی، کوچه‌ها و خیابان‌ها پر از کودکانی می‌شود که کوله‌پشتی‌های رنگارنگشان را به دوش می‌کشند. اما در پشت این تصویر پرهیاهوی بچه ها، خطری پنهان وجود دارد؛ کوله‌هایی که اگر سنگین یا نادرست حمل شوند، می‌تواند آینده سلامت ستون فقرات و عضلات بچه‌ها را تهدید کند. بر اساس یافته‌های منتشرشده در نشریه پژوهش در علوم پرستاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد و همچنین توصیه‌های سازمان‌های بین‌المللی مانند انجمن فیزیوتراپی آمریکا (APTA) وسازمان جهانی بهداشت (WHO) ، استفاده نادرست از کوله‌پشتی می‌تواند به مشکلات جدی اسکلتی و عضلانی در کودکان منجر شود. این گزارش با مرور توصیه‌های متخصصان و پژوهش‌های انجام‌شده، راهکارهایی ساده برای انتخاب و استفاده صحیح از کوله‌پشتی ارائه می‌دهد.
چرا کوله‌پشتی مهم است؟
کودکان و نوجوانان در سال‌های مدرسه روزانه ساعت‌ها کوله به دوش دارند. درون این کوله‌ها کتاب‌ها، دفترها، قمقمه آب و حتی وسایل شخصی جای می‌گیرد. اگر وزن کوله زیاد باشد یا درست بسته نشود، فشار زیادی به عضلات شانه، گردن و کمر وارد می‌شود. ستون فقرات که هنوز در حال رشد و شکل‌گیری است، نمی‌تواند بار اضافه را به‌خوبی تحمل کند و همین امر در طولانی‌مدت منجر به مشکلاتی مانند قوز پشت، دردهای مزمن کمر و حتی تغییر شکل بدن خواهد شد.
مشکلاتی که والدین معمولاً نادیده می‌گیرند
بسیاری از والدین گمان می‌کنند مشکلات اسکلتی و عضلانی فقط در بزرگسالی بروز می‌کند. در حالی که تحقیقات نشان داده است نشانه‌های اولیه این مشکلات از دوران کودکی آغاز می‌شود. برخی از نشانه‌های هشداردهنده عبارت‌اند از:
شکایت مداوم کودک از درد کمر یا گردن
شانه‌های نابرابر یا خم شدن بدن به یک سمت
راه رفتن با بی‌تعادلی یا خستگی زودهنگام
سر دردهایی که ناشی از کشیدگی عضلات گردن هستند
بی‌توجهی به این علائم می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات جدی‌تری در آینده شود. مشکلاتی که درمان آن‌ها به‌مراتب سخت‌تر و پرهزینه‌تر خواهد بود.
کوله‌پشتی‌های سنگین؛ دشمن سلامت کودکان
کارشناسان توصیه می‌کنند وزن کوله‌پشتی نباید بیش از ۱۰ تا ۱۵ درصد وزن بدن کودک باشد. به‌عنوان مثال، اگر دانش‌آموزی ۳۰ کیلوگرم وزن دارد، کوله او نباید بیشتر از ۳ تا ۴.۵ کیلوگرم باشد. اما واقعیت این است که بسیاری از بچه‌ها روزانه کوله‌هایی به مراتب سنگین‌تر حمل می‌کنند. پر شدن کیف از کتاب‌های متعدد، وسایل غیرضروری و بی‌توجهی به وزن نهایی کوله باعث می‌شود بار اضافی روی بدن کودک قرار بگیرد.
شیوه‌های نادرست حمل کوله‌پشتی
بسیاری از کودکان عادت دارند کوله خود را فقط روی یک شانه بیندازند. این کار ممکن است در نگاه اول راحت‌تر به نظر برسد یا برایشان جذاب‌تر باشد، اما فشار نامتقارنی که به بدن وارد می‌شود، به مرور زمان باعث خمیدگی ستون فقرات و درد شانه خواهد شد.
گروهی دیگر بندهای کوله را شل می‌گذارند تا کیف پایین‌تر بیفتد. این کار نیز باعث می‌شود وزن کوله بیشتر روی کمر و لگن بیفتد و کودک برای جبران، بدنش را به جلو خم کند. چنین وضعیتی علاوه بر خستگی زودرس، به مرور موجب تغییر شکل قامت خواهد شد.
ویژگی‌های یک کوله‌پشتی مناسب
انتخاب درست کوله‌پشتی گام اول برای پیشگیری از آسیب‌ها است. کوله مناسب باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
۱. بندهای پهن و قابل تنظیم: بند باریک فشار را روی شانه متمرکز می‌کند و موجب درد می‌شود.
۲. پشت کوله نرم و دارای پد: این ویژگی مانع تماس مستقیم وسایل سخت با پشت کودک می‌شود.
۳. کمربند کمری: وجود بند کمری کمک می‌کند وزن بخشی از کوله به لگن منتقل شود.
۴. وزن سبک: خود کوله باید سبک باشد تا بار اضافی ایجاد نکند.
۵. اندازه متناسب با بدن کودک: ارتفاع کوله نباید پایین‌تر از کمر یا بالاتر از شانه باشد.
چگونه باید کوله‌پشتی را حمل کرد؟
پس از انتخاب کوله مناسب، شیوه حمل آن نیز اهمیت زیادی دارد. توصیه کارشناسان این است:
همیشه از هر دو بنداستفاده شود.
بندها باید طوری تنظیم شوند که کوله به بدن نزدیک باشد و در ناحیه بین شانه‌ها و کمر قرار گیرد.
اشیای سنگین‌تر در بخش میانی و نزدیک به پشت قرار داده شوند.
از پر کردن کوله با وسایل غیرضروری خودداری شود.
نقش والدین در مراقبت از سلامت فرزندان
والدین بیشترین نقش را در آموزش و نظارت بر نحوه استفاده از کوله‌پشتی دارند. چند توصیه ساده برای آن‌ها:
هر روز کوله کودک را بررسی کنید تا وسایل غیرضروری در آن باقی نماند.
هنگام خرید کوله، اندازه و کیفیت آن را مدنظر قرار دهید نه فقط ظاهر و رنگ.
کودک را تشویق کنید هر دو بند را به طور هم‌زمان ببندد.
اگر فرزندتان از دردهای مکرر شکایت دارد، حتماً با پزشک مشورت کنید.
نقش مدارس و معلمان در آموزش انتخاب و حمل کوله پشت
معلمان نیز می‌توانند در این زمینه نقش مهمی ایفا کنند. گنجاندن آموزش شیوه صحیح استفاده از کوله‌پشتی در برنامه‌های مدارس، نصب پوسترهای آموزشی در کلاس‌ها، و یادآوری مداوم به دانش‌آموزان می‌تواند اثر قابل توجهی داشته باشد. همچنین بهتر است مدارس با تقسیم‌بندی درست تکالیف و کاهش حجم کتاب‌های درسی، فشار ناشی از حمل بار سنگین را کم کنند.
تجربه کشورهای دیگر
در برخی کشورها مانند ژاپن و فنلاند، طراحی خاص کوله‌ها و برنامه‌ریزی آموزشی سبب شده دانش‌آموزان بار کمتری حمل کنند. در این کشورها استفاده از قفسه‌های شخصی در مدرسه یا ارائه نسخه دیجیتال کتاب‌ها باعث شده است که وزن کوله‌ها به حداقل برسد. الگوبرداری از چنین تجربه‌هایی می‌تواند راهکار مناسبی برای نظام آموزشی ما نیز باشد.
پیشگیری همیشه بهتر از درمان
مشکلات اسکلتی و عضلانی ناشی از حمل نادرست کوله‌پشتی معمولاً در کوتاه‌مدت چندان جدی به نظر نمی‌رسند. اما همین دردهای کوچک، اگر نادیده گرفته شوند، در بزرگسالی تبدیل به بیماری‌های مزمن خواهند شد. درمان چنین بیماری‌هایی هم هزینه‌بر است و هم زمان‌بر. بنابراین، رعایت نکات ساده‌ای مانند انتخاب کوله مناسب، تنظیم صحیح بندها و سبک نگه داشتن کیف می‌تواند از بروز مشکلات بزرگ‌تر جلوگیری کند.
سخن پایانی
کوله‌پشتی وسیله‌ای جدایی‌ناپذیر از زندگی دانش‌آموزان است، اما اگر به درستی انتخاب و استفاده نشود، تهدیدی جدی برای سلامت کودکان به شمار می‌رود. آگاهی والدین، آموزش در مدارس و تغییر نگاه جامعه به این موضوع می‌تواند آینده‌ای سالم‌تر برای فرزندان رقم بزند. امروز شاید بی‌اهمیت به نظر برسد که کودکمان کیفش را روی یک شانه می‌اندازد یا کتاب‌های غیرضروری را با خود حمل می‌کند، اما همین عادات کوچک می‌تواند فردای او را با دردهای بزرگ همراه سازد.
