دولت چهاردهم با تکمیل ساماندهی رشته‌ها و استفاده از هوش مصنوعی در آموزش، بر گسترش آموزش عالی هدفمند و مهارتی و بین‌المللی‌سازی تمرکز کرده و با ایجاد ۴۶۵ رشته‌محل جدید، درصدد تحقق این هدف در چارچوب ماموریت‌گرایی و آمایش است.
به گزارش هیچ یک _ معاونت آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یکی از ۶ معاونت اصلی این وزارتخانه است که مسئولیت سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، نظارت و ارزیابی نظام آموزش عالی کشور را بر عهده دارد.
مأموریت اصلی این معاونت مدیریت و ارتقای کیفیت آموزش در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی است تا نیازهای روزافزون جامعه و صنعت را برطرف کند. این معاونت با تمرکز بر تحول‌گرایی، عدالت آموزشی و استفاده از فناوری‌های نوین، به دنبال تربیت نیروی انسانی متخصص، کارآمد و متعهد است تا در جهت تحقق مرجعیت علمی و اهداف توسعه ملی گام بردارد.
چشم‌انداز این معاونت بر تحول آموزش عالی با هدف مرجعیت علمی، افزایش اثربخشی و حکمرانی هوشمند متمرکز است. در این مسیر، تلاش بر این است که آموزش عالی کشور از یک نظام صرفاً نظری به نظامی مسئله‌محور و اشتغال‌زا تبدیل شود.
ساختار سازمانی معاونت آموزشی شامل چندین دفتر و اداره کل زیرمجموعه است که هر یک وظایف مشخصی را دنبال می‌کنند. از جمله این بخش‌ها می‌توان به دفاتر گسترش آموزش عالی: مسئول برنامه‌ریزی و توسعه رشته‌ها، برنامه‌ریزی آموزش عالی: مسئول تدوین و بازنگری برنامه‌های درسی و آموزش‌های آزاد، غیردولتی و مجازی: متولی امور آموزشی موسسات غیرانتفاعی و آموزش‌های مجازی اشاره کرد.
معاونت آموزشی وزارت علوم در راستای گسترش هدفمند آموزش عالی اقدامات متعددی انجام داده است که از جمله آنها می توان به گسترش رشته‌محل‌های جدید در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی در تمامی زیرنظام‌ها، با ایجاد ۴۶۵ رشته‌محل جدید، به منظور توسعه آموزش عالی در چارچوب ماموریت‌گرایی و آمایش اشاره کرد با این حال، دخالت ذی‌نفعان آموزش عالی از مهم‌ترین موانع پیشرفت این برنامه است.
عدالت‌محوری و ایجاد فرصت ادامه تحصیل برای بانوان نیز با چالش‌هایی همچون ساماندهی رشته‌های مرتبط با بانوان و تمرکز بر فعالیت‌های مرتبط با تحکیم بنیان خانواده مواجه است.
بررسی بیش از ۴۲ هزار کد رشته محل در دفترچه‌های آزمون سازمان سنجش آموزش کشور، با هدف توسعه هدفمند آموزش عالی منطبق بر آمایش از دیگر اقدامات معاونت آموزشی وزارت علوم در دولت چهاردهم است.
معاونت آموزشی وزارت علوم در حوزه بین‌المللی‌سازی و ارتقای کیفیت آموزش عالی غیردولتی مجموعه‌ای از اقدامات نوآورانه را اجرایی کرده است که شناسایی و معرفی دانشگاه‌ها و مؤسسات غیردولتی برای جذب دانشجوی بین‌المللی یکی از این فعالیت ها است که منجر به گسترش همکاری‌های بین‌المللی، افزایش نرخ اشتغال فارغ‌التحصیلان و تقویت برند علمی شده است.
ساماندهی مؤسسات آموزش عالی آزاد با پیشرفت ۷۰ درصد، که بهره‌وری و کارآمدی، شفافیت و نظم‌دهی فعالیت‌ها را افزایش داده است، ایجاد شبکه‌های ارتباطی مؤسسات آزاد برای تبادل دانش و دسترسی آسان به اطلاعات، هرچند با موانعی مانند کمبود تجهیزات و زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ضعف فرهنگ همکاری مواجه بوده است، تشکیل کارگروه فناوری‌های نوین و راه‌اندازی مرکز واقعیت دیجیتال هوشمند و استفاده از فناوری‌های AR و VR در محیط متاورس و بلاک‌چین و طراحی دستیار آموزشی بومی مبتنی بر هوش مصنوعی مولد با پیشرفت ۱۰۰ درصد، هرچند محدودیت منابع مالی برای استفاده از فناوری‌های نوظهور چالش‌ساز بوده، عناوین بخش دیگری از فعالیت های این معاونت است.
همچنین افزایش ارتباط با دانشگاه‌ها و مؤسسات بین‌المللی و پیاده‌سازی سامانه آموزشی بر مبنای دوقلوی دیجیتال هوشمند برای ارتقای کیفیت آموزش و تعامل بین‌المللی بخش دیگری از برنامه معاونت آموزشی برای ارتقای کیفیت، کارایی، اثربخشی و عدالت آموزشی در آموزش عالی غیردولتی و همگامی با فناوری‌های نوین محسوب می‌شود.
معاونت آموزشی وزارت علوم در حوزه برنامه‌ریزی درسی در آموزش عالی اقدامات متعددی انجام داده است که از جمله آنها می توان به تدوین و بازنگری ۳۲۷ برنامه درسی با تأکید بر تقویت دروس مهارتی و اشتغال‌پذیری، با پیشرفت ۱۰۰ درصد و اجرای قوانین بالادستی اشاره کرد، هرچند داده معتبر و به‌روز از وضعیت اشتغال دانش‌آموختگان هنوز در دسترس نیست.
شناسایی و حمایت از ایجاد یا تقویت رشته‌های حساس و راهبردی برای سرمایه‌گذاری در حوزه‌های نوظهور علم و فناوری از دیگر فعالیت های این معاونت است که این اقدام نیازمند همکاری‌های فرابخشی و سرمایه‌گذاری کلان در زیرساخت‌ها است.
معاونت آموزشی وزارت علوم در حوزه برنامه‌ریزی درسی در آموزش عالی اقدامات متعددی انجام داده است که از جمله آنها می توان به تدوین و بازنگری ۳۲۷ برنامه درسی با تأکید بر تقویت دروس مهارتی و اشتغال‌پذیری، با پیشرفت ۱۰۰ درصد و اجرای قوانین بالادستی اشاره کرد.تصویب آیین‌نامه اجرایی تبصره ۲ ماده ۹۵ قانون برنامه پنج‌ساله هفتم با پیشرفت ۵۰ درصد، به منظور افزایش توان مهارتی و اشتغال‌پذیری دانشجویان، افزایش پذیرش به شیوه استعداد درخشان با پیشرفت ۱۰۰ درصد، در راستای حمایت از نخبگان و استعدادهای علمی کشور نیز بخشی از تلاش‌های معاونت آموزشی برای ارتقای کیفیت آموزش، مهارت‌محوری و پشتیبانی از نخبگان علمی محسوب می‌شود.
شاخص‌های کلیدی پیشرفت دولت چهاردهم نسبت به دولت سیزدهم.
آمایش و برنامه‌ریزی آموزش عالی
دولت سیزدهم:
- فاز اول ساماندهی ۱۳۴ واحد و مرکز دانشگاه پیام نور در سال ۱۴۰۲ اجرا شد.
- در راستای ساماندهی رشته‌ها متناسب با اشتغال، ظرفیت ۱۰۰۸ کد رشته محل کم‌تقاضا در مقطع کارشناسی ارشد در سال ۱۴۰۲ صفر شد.
- بیش از ۵۵۰۰ دانشجو در سال ۱۴۰۲ به روش بورس با همکاری شرکت‌های مختلف پذیرفته شدند.
- مدل پیشنهادی حکمرانی و توسعه آموزش عالی در منطقه ساحلی مکران تدوین و مجوزهای لازم برای اجرای آن اخذ شده است.
دولت چهاردهم:
- ۴۶۵ رشته محل جدید در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی گسترش یافته است.
- بررسی بیش از ۴۲ هزار کد رشته محل در دفترچه‌های آزمون سازمان سنجش آموزش کشور انجام شده است.
- برنامه ساماندهی موسسات آموزش عالی آزاد با پیشرفت ۷۰ درصد در حال اجرا است. موانعی مانند تأخیر در بازبینی موسسات ذکر شده است.
حمایت از استعدادهای درخشان و نخبگان
دولت سیزدهم:
- پذیرش استعدادهای درخشان در مقطع دکتری تخصصی ۶۰ درصد و در مقطع کارشناسی ارشد ۳۰ درصد از ابتدای دولت رشد داشته است.
- آیین‌نامه پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان به شیوه استادمحور تصویب و از مهر ۱۴۰۲ اجرایی شد.
- ۲۴ نفر از رتبه‌های زیر ۲۰۰ کنکور سراسری و دارندگان مدال المپیاد در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ با حمایت بنیاد ملی نخبگان، بورسیه و حمایت کامل تحصیلی دریافت کرده‌اند.
دولت چهاردهم:
- برنامه افزایش پذیرش به شیوه استعداد درخشان با پیشرفت ۱۰۰ درصدی به نتیجه رسیده است.
بین‌المللی‌سازی آموزش عالی
دولت سیزدهم:
- ۶۲۴ بورس تحصیلی به متقاضیان بین‌المللی اعطا شد.
- شیوه نامه برگزاری دوره‌های آموزش الکترونیکی برای دانشجویان غیرایرانی با پیشرفت ۱۰۰ درصدی تصویب و ابلاغ شد.
- فعال‌سازی و تقویت رایزنان علمی با تغییر جغرافیای آنها در ۱۲ منطقه جهان با پیشرفت ۵۰ درصدی دنبال شده است.
دولت چهاردهم:
- تدوین شاخص‌های بین‌المللی شدن دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی غیردولتی با پیشرفت ۳۰ درصدی در حال انجام است. موانعی مانند مشکلات اقتصادی و مالی ذکر شده است.
- برنامه شناسایی و معرفی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی غیردولتی برای جذب دانشجوی بین‌المللی با پیشرفت صفر درصد در حال اجرا است.
فناوری‌های نوین در آموزش و برنامه‌های درسی
دولت سیزدهم:
- کارگروه فناوری‌های نوین در مهر ۱۴۰۱ تشکیل شد.
- طراحی و راه‌اندازی مرکز واقعیت دیجیتال هوشمند و دستیار آموزشی بومی‌سازی شده مبتنی بر هوش مصنوعی مولد با پیشرفت ۱۰۰ درصدی انجام شد.
- ۸۶۰ برنامه درسی در دو سال اخیر تدوین و بازنگری شده است.
دولت چهاردهم:
- ۳۲۷ برنامه درسی با تاکید بر تقویت سهم دروس مهارتی-اشتغال‌پذیری با پیشرفت ۱۰۰ درصد تدوین و بازنگری شده است.
- برنامه افزایش ارتباط با دانشگاه‌ها و موسسات خارج از کشور با پیشرفت ۱۰۰ درصدی دنبال شده و منجر به طراحی و پیاده‌سازی سامانه آموزشی بر مبنای دوقلوی دیجیتال هوشمند شده است.
کیفیت و مهارت‌افزایی آموزشی
دولت سیزدهم:
- شیوه نامه اجرای دروس مهارتی-اشتغال‌پذیری در مرداد ۱۴۰۲ در شورای عالی اشتغال تصویب شد.
- آیین‌نامه و مقررات آموزشی برای کلیه دانشجویان ورودی ۱۴۰۲ ابلاغ و اجرا شد.
دولت چهاردهم:
- تصویب آیین‌نامه اجرایی تبصره ۲ ماده ۹۵ قانون برنامه هفتم توسعه با پیشرفت ۵۰ درصدی در حال انجام است.
- ایجاد شبکه‌های ارتباطی برای ارتقای و افزایش کیفیت آموزشی موسسات آزاد با پیشرفت ۶۵ درصدی در حال اجرا است.
- پیش‌نویس آیین‌نامه اجرایی دروس مهارتی-اشتغال‌پذیری آماده ارسال به هیئت وزیران شده است.
بر اساس اطلاعات ارائه شده، دولت سیزدهم با تمرکز بر سیاست‌گذاری‌های کلان و ایجاد زیرساخت‌های تحولی، به پیشرفت‌های مهمی در حوزه‌های مختلف آموزش عالی دست یافته است. اقدامات کلیدی این دوره شامل بوده است.
در دولت چهاردهم، برنامه‌های آغاز شده در دوره قبل در رابطه با ساماندهی رشته‌های تحصیلی، جذب بورسیه توسط صنعت، و شروع پروژه‌های نوینی چون استفاده از هوش مصنوعی در آموزش پیگیری و تکمیل شده است و با تمرکز بر گسترش هدفمند آموزش عالی، بین‌المللی‌سازی و تدوین برنامه‌های درسی جدید با رویکرد مهارتی. پیشرفت‌ها در این دوره عمدتاً در جهت اجرای قوانین بالادستی، تکمیل پروژه‌های ناتمام و تدوین شاخص‌های لازم برای ارتقای کیفیت بوده و موانع اصلی در این دوره شامل کمبود منابع مالی و مشکلات اداری است.
