پژوهشی تازه به بررسی توانایی بخشی از زهر یک گونه عروس دریایی در نابودی سلول‌های سرطانی روده پرداخته و یافته‌هایی امیدوارکننده برای توسعه درمان‌های نوین ارائه کرده است. این تحقیق راهی تازه برای استفاده از منابع طبیعی در پزشکی پیشنهاد می‌کند.
به گزارش هیچ یک ، سرطان کولون یا همان سرطان روده بزرگ، از جمله بیماری‌های شایع و خطرناک است که هر سال جان هزاران نفر را در سراسر جهان می‌گیرد. روش‌های درمانی موجود مانند جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی، گرچه در بسیاری موارد مؤثرند، اما اغلب با عوارض جانبی جدی همراه هستند. همین مسئله باعث شده پژوهشگران در جستجوی ترکیبات طبیعی باشند که بتوانند سلول‌های سرطانی را هدف بگیرند و در عین حال کمترین آسیب را به سلول‌های سالم وارد کنند. موجودات دریایی به دلیل زیست در شرایط خاص محیطی، طیف گسترده‌ای از ترکیبات فعال زیستی تولید می‌کنند که برخی از آن‌ها کاربردهای بالقوه در درمان سرطان دارند.
عروس‌های دریایی، با وجود شهرتشان به‌عنوان موجوداتی آزاردهنده که گاهی شناگران را نیش می‌زنند یا به تورهای ماهیگیری و تجهیزات صنعتی آسیب می‌رسانند، می‌توانند گنجینه‌ای ارزشمند از ترکیبات دارویی باشند. مطالعات پیشین نشان داده‌اند که سموم این جانوران می‌توانند اثرات متنوعی از جمله تخریب سلولی و حتی مهار رشد سلول‌های سرطانی داشته باشند. با این حال، بخش زیادی از ظرفیت دارویی این موجودات هنوز کشف نشده است. افزایش احتمالی جمعیت برخی گونه‌های عروس دریایی در اثر تغییرات اقلیمی، اهمیت بررسی و استفاده از این منابع را دوچندان می‌کند.
در این راستا، اصغر محمدزاد اصل، محقق زیست‌شناسی دریا از دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، به همراه دو همکار هم‌دانشگاهی و با همکاری مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی، تحقیقی را درباره اثرات زهر نوعی عروش دریایی با نام علمی «کریسائورا هایسوسلا» بر سلول‌های سرطانی کولون انسانی انجام دادند. این پژوهش به شکل ساده به بررسی این پرداخت که آیا می‌توان بخشی از زهر این گونه را به‌عنوان ترکیبی انتخابی برای نابودی سلول‌های سرطانی و در عین حال با کمترین اثر بر سلول‌های سالم به کار گرفت.
در روش اجرای این مطالعه، پژوهشگران زهر خام عروس دریایی فوق را استخراج و بخش‌های مختلف آن را به کمک روش کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) جداسازی کردند و اثرات ضدسرطانی آن‌ها را با تمرکز بر سرطان کولون بررسی کردند.
نتایج نشان دادند که زهر خام این گونه شامل ۱۰ بخش مختلف با وزن مولکولی ۱۵ تا ۱۷۰ کیلو دالتون است. در میان آن‌ها، بخش دوم بیشترین اثر سمی را بر سلول‌های سرطانی داشت. این بخش توانست رشد سلول‌های HCT۱۱۶ و Caco-۲ را به ترتیب مهار کند، در حالی که اثر آن بر سلول‌های طبیعی بسیار کمتر بود.
این یافته‌ها نشان می‌دهند که بخش دوم زهر کریسائورا هایسوسلا دارای خاصیت ضدسرطانی انتخابی است، به این معنا که می‌تواند سلول‌های سرطانی کولون را از بین ببرد و در عین حال اثر کمتری بر سلول‌های سالم داشته باشد. چنین ویژگی‌ای در توسعه داروهای ضدسرطان اهمیت بالایی دارد، زیرا بسیاری از درمان‌های فعلی به سلول‌های سالم نیز آسیب می‌زنند و عوارض جانبی شدیدی ایجاد می‌کنند.
بر اساس این یافته‌ها، محیط دریا به‌عنوان یک منبع گسترده و کمتر بهره‌برداری شده از ترکیبات طبیعی، می‌تواند راهکارهایی نو برای درمان بیماری‌های سخت‌درمان مانند سرطان ارائه دهد.
این مطالعه نشان می‌دهد که زهر برخی موجودات دریایی می‌تواند به منبعی ارزشمند برای نجات جان بیماران تبدیل شود. البته برای استفاده عملی از این ترکیب در درمان سرطان کولون، نیاز به تحقیقات بیشتر در زمینه ایمنی، دوز مناسب و چگونگی اثرگذاری آن در بدن وجود دارد.
قابل ذکر است نتایج این پژوهش در فصلنامه «فیزیولوژی و بیوتکنولوژی آبزیان» منتشر شده‌اند که زیر نظر دانشگاه گیلان فعالیت می‌کند. همکاری دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر و مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی در انجام این تحقیق، نشان‌دهنده اهمیت رویکردهای بین‌رشته‌ای در بهره‌گیری از منابع طبیعی برای حل چالش‌های بزرگ حوزه سلامت است.
