شهریور امسال، رویدادهای متعدد و متنوع نجومی را از جمله ظهور ماه سیاه، همنشینی ماه با سیاره‌های بهرام، ناهید، کیوان، هرمزد و خوشه ستاره‌ای پروین و کندوی عسل، ماه‌گرفتگی کامل و خورشیدگرفتگی جزئی پیش رو خواهد داشت.
گروه علمی هیچ یک برای اطلاع بیشتر از جزییات رخدادهای نجومی شهریورماه، مصاحبه‌ای با رییس انجمن نجوم آماتوری ایران ترتیب داد.
مسعود عتیقی به ترتیب وقوع، به معرفی این رویدادها پرداخت و با بیان اینکه ساعت ۹:۳۶ صبح امروز؛ شنبه، اول شهریور، ماه به وضعیت ماه نو خواهد رسید، گفت: طی چند دهه اخیر اگر در یک فصل از سال، چهار ماه نو وجود داشته باشد به سومین ماه نو، ماه سیاه (Black moon) یا “ماه سیاه فصلی” می‌گویند که اتفاقی نادر است و هر ۳۳ ماه، یک‌بار رخ می‌دهد و ماه نو صبح شنبه به نام ماه سیاه شناخته می‌شود.
وی با بیان اینکه اصطلاح «ماه سیاه» برخلاف نامش، در واقع یک پدیده پدیده نجومی و رصدی نیست و صرفا یک واژه برای توصیف ماه نو است که از چند دهه قبل بر سر زبان‌ها افتاده؛ توضیح داد: در واقعیت، هنگام “ماه نو” ماه بین زمین و خورشید قرار گرفته و سمت تاریک آن به سمت زمین بوده و قابل رصد نیست و آخرین ماه سیاه فصلی، جمعه ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۲ بوده است.
البته یک تعریف دیگر از ماه سیاه وجود دارد که به دومین ماه نو در یک ماه تقویمی نیز اشاره می‌کند، که طبق این تعریف، ماه سیاه بعدی سه‌شنبه ۹ شهریور ۱۴۰۶ خواهد بود.
عتیقی ادامه داد: اما شامگاه یکشنبه، دوم شهریور، پس از غروب مهر تابان، برای حدود ۴۰ دقیقه، علاقه‌مندان فرصت دارند در افق غرب آسمان، هلال نقره‌ای و زیبای کمان‌ابروی آسمانی را مشاهده کنند.
میزبانی دوشیزه از همنشینی ماه و بهرام
وی در تشریح دیگر رویدادهای نجومی شهریورماه ۱۴۰۴ گفت: در شبانگاه سه‌شنبه ۴ شهریور، هلال ماه همنشین سیاره سرخ بهرام (مریخ) خواهد بود و این اجرام در صورت فلکی خوشه یا دوشیزه (سنبله) به ملاقات یکدیگر می‌روند.
رییس انجمن نجوم آماتوری ایران بیان داشت: در این رویداد، جرم ستاره‌مانند سرخ‌رنگ که بالاتر از هلال ماه و بسیار نزدیک به آن قرار دارد، سیاره بهرام است که با قدر ۱.۶ و جدایی بیش از ۲ درجه، در آسمان قرار گرفته است.
ناهید در کنار کندوی عسل
وی افزود: بامداد دوشنبه؛ ۱۰ شهریور ، همنشینی سیاره ناهید با خوشه باز ستاره‌ای کندوی عسل در صورت فلکی خرچنگ، قابل مشاهده است که این دو جرم، با جدایی حدود ۱ درجه در آسمان صبحگاهی قرار دارند، در اینجا قدر روشنایی ظاهری سیاره ناهید، ۴ـ و خوشه کندوی عسل (M44) با قدر ۳.۱ است.
وقوع ماه‌گرفتگی کامل
عتیقی از وقوع ماه‌گرفتگی کامل در نیمه شهریور ۱۴۰۴ خبر داد و گفت: ۱۶ شهریور امسال، پس از مدت زیادی، رصدگران شاهد ماه‌گرفتگی کامل خواهند بود که در قاره‌های آسیا، آفریقا، اروپا، غرب استرالیا و نیوزیلند دیده خواهد شد.
وی درباره زمان دقیق این رخداد در ایران توضیح داد: این گرفت به وقت ایران، از ساعت ۱۹:۵۷ به صورت جزئی آغاز خواهد شد و در ساعت ۲۱، گرفت کامل ماه شروع می‌شود و تا ساعت ۲۲:۲۳ ادامه خواهد داشت، سپس ماه وارد گرفت جزئی مرحله دوم می‌شود و ساعت ۲۳:۲۶ گرفت جزئی نیز پایان می‌یابد.
این اخترشناس به این نکته هم اشاره کرد که گرفت نیم‌سایه که تغییر نور ماه برای چشم انسان، چندان محسوس نیست، از حدود ساعت ۷ عصر ۱۶ شهریور و قبل از گرفت جزئی آغاز شده و پس از گرفت جزئی مرحله دوم، تا بعد از نیمه‌شب و بامداد ۱۷ شهریور نیز ادامه خواهد داشت.
وی یادآور شد: آخرین گرفت جزئی در ایران، ۲۸ شهریور ۱۴۰۳ رخ داد که بخش بسیار کوچکی از ماه، آن‌هم بیشتر در مناطق غربی کشورمان قابل مشاهده بود.
زحل همدم ماه می‌شود
عتیقی با بیان اینکه دوشنبه، ۱۷ شهریور، سیاره حلقه بر گردن کیوان (زحل)، همدم ماه پس از بدر خواهد بود، درباره این پدیده گفت: ساعت ۲۳:۵۰ این تاریخ، زمان همنشینی ماه و کیوان با حدود ۴ درجه جدایی زاویه‌ای از یکدیگر است و جرم ستاره‌مانند زردرنگ پایین‌تر از ماه، سیاره کیوان خواهد بود و در این هنگام، ماه با درخشش ۱۲.۷- و کیوان با روشنایی ۰.۶ در صورت فلکی ماهی (حوت) همدیگر را ملاقات خواهند کرد.
همراهی خوشه پروین با ماه
وی به همراهی خوشه پروین با ماه در بامداد ۲۲ شهریور اشاره کرد و گفت: همراهی خوشه زیبای ستاره‌ای پروین (M45) با ماه در وضعیت تربیع آخر، ساعت ۱:۴۰ بامداد شنبه ۲۲ شهریور خواهد بود و در آن زمان، قدر ماه ۱۲.۳- و تا حدودی درخشان و میزان روشنایی ظاهری خوشه پروین ۱.۳ است.
عتیقی خاطرنشان کرد: ماه در صورت فلکی گاو (ثور) با جدایی کمتر از یک درجه، پس از ساعت ۲۱ جمعه؛ ۲۱ شهریور، نزدیک به خوشه M45 از افق شمال شرق طلوع می‌کند.
همنشینی غول منظومه شمسی با ماه
رییس انجمن نجوم آماتوری ایران در ادامه معرفی رویدادهای نجومی شهریورماه امسال اظهار داشت: همنشینی غول سامانه خورشیدی؛ سیاره هرمزد (مشتری) با ماه در بامداد چهارشنبه ۲۶ شهریور رخ خواهد داد و ماه پس از تربیع آخر، حدود ۵ درجه شمال سیاره هرمزد خواهد بود، ماه با قدر ۱۱.۳- و هرمزد با درخشش ظاهری ۲.۱- نزدیک یکدیگر دیده خواهند شد. محل این ملاقات، صورت فلکی دوپیکر (جوزا) خواهد بود و هلال کاهنده صبحگاهی، به همراه سیاره هرمزد حدود ساعت ۱ بامداد طلوع خواهد کرد.
ملاقات ماه و ناهید
به گفته عتیقی، ماه و ناهید بامداد ۲۸ شهریور، با یکدیگر ملاقات بسیار نزدیکی خواهند داشت، به نحوی که در برخی نقاط جهان، سیاره ناهید پشت ماه، پنهان خواهد شد اما این اختفا در ایران قابل مشاهده نخواهد بود.
وی در بیان جزییات این رویداد گفت: جدایی ماه و ناهید در آسمان ایران حدود ۱ درجه و ماه با روشنایی ۹.۵- و ناهید با قدر ظاهری ۳.۹- در بامداد جمعه ۲۸ شهریور قابل مشاهده هستند، محل ملاقات این اجرام، صورت فلکی شیر (نماد انجمن نجوم آماتوری ایران) است.
عتیقی ادامه داد: یکشنبه ۳۰ شهریور ۱۴۰۴، سیاره کیوان مجدداً خبرساز شده و در وضعیت مقابله قرار می‌گیرد، این سیاره در صورت فلکی ماهی حدود ساعت ۱۸:۳۰ شنبه ۲۹ شهریور از افق شرق، طلوع و ساعت ۶ بامداد دقیقاً در افق غرب، غروب خواهد کرد و در طول این شب، بهترین شرایط رصدی آن با استفاده از دوربین‌های دوچشمی نجومی و یا تلسکوپ‌های کوچک آماتوری برای رصدگران فراهم خواهد بود.
وی اعلام کرد: چهارمین ماه نو تابستان ۱۴۰۴ نیز یکشنبه ۳۰ شهریور خواهد بود و ساعت ۲۳:۲۵ به وضعیت ماه نو می‌رسد.
وقوع دومین خورشیدگرفتگی جزئی امسال
رییس انجمن نجوم آماتوری ایران از وقوع دومین خورشیدگرفتگی جزئی سال ۱۴۰۴ در تاریخ ۳۰ شهریور خبر داد و گفت: این خورشیدگرفتگی جزئی که در جنوبگان رخ می‌دهد، در هیچ نقطه‌ای از ایران دیده نخواهد شد و مناطقی از اقیانوس اطلس و آرام و جنوب استرالیا شاهد این رخداد خواهند بود.
وی یادآور شد: آخرین کسوف جزئی قابل مشاهده در ایران، ۳ آبان ۱۴۰۱ رخ داد و خورشیدگرفتگی بعدی قابل مشاهده در کشورمان نیز ۱۱ امرداد ۱۴۰۶ خواهد بود که یک کسوف کلی است اما پس از ۵ سال در ایران به صورت جزئی دیده خواهد شد.
به گفته عتیقی، پایان‌بخش رویدادهای نجومی شهریورماه، رسیدن خورشید به نقطه اعتدال پاییزی است که ساعت ۲۱:۴۹ دوشنبه ۳۱ شهریور رخ خواهد داد و در این زمان، طول شبانه‌روز تقریبا در سراسر کره زمین به‌جز قطبین آن، با هم برابر است.
