از کار افتادن همزمان برخی تلویزیون های هوشمند، تلنگری به صنعت تولید لوازم خانگی بود تا حمایت های راهبردی و داخلی سازی فناوری ها در این صنعت بار دیگر به طور جدی مورد ارزیابی مجدد قرار گیرد تا این صنعت خود را از فضای گلخانه‌ای و حمایت های مخرب رها کند.
به گزارش هیچ یک _ اوایل مردادماه بود که کاربران در شبکه‌های اجتماعی اعلام کردند که تلویزیون‌هایی با برند اسنوا (Snowa) و دوو (Daewoo) بدون هیچ نشانه‌ای از خرابی سخت‌افزاری، پس از دریافت پیامی مبنی بر به‌روزرسانی نرم‌افزار، با اختلال روبرو شده است.
پس از آن بود که گمانه زنی ها بالا گرفت؛ عده ای احتمال هک یا حمله بدافزاری، عده ای دیگر موضوع اختلافات مالی بین شرکت ایرانی عرضه‌کننده این تلویزیون‌ها (گروه صنعتی انتخاب) با شرکت طرف قرارداد چینی و عده ای دیگر جایگزینی سامانه مدیریت نرم‌افزارها (CMS) از سرورهای چین به سرورهای داخلی را مطرح کردند.
اما آنچه سوال اصلی بود، اینکه صنعتی که در نزدیک دو دهه گذشته از انواع حمایت های معنوی و مادی سیاست گذاران برای رشد و توسعه برخوردار بوده و حتی واردات کالاهای مشابه آنها ممنوع شده، چرا نتوانسته در فضای گلخانه ای و انحصاری رشد کنند و به خودکفایی کامل برسد و تا این اندازه به شرکت های خارجی وابسته بماند که با فشردن یک دکمه دهها هزار تلویزیون از کار بیفتد و هزینه بالایی را هم به مردم و هم شرکت سازنده تحمیل کند.
البته نباید دور از نظر داشت که صنعت لوازم خانگی در دو دهه گذشته گام هایی را برای حرکت به سمت نوآوری و فناوری با همکاری شرکت های دانش بنیان برداشته، اما فاصله همچنان بسیار است و همانطور که صنعت خودروسازی نتوانسته با وجود انواع و اقسام حمایت های دولتی، به خودکفایی و بالندگی برسد، صنعت لوازم خانگی نیز در این مسیر هموار نتوانسته خود را به جایگاه مورد انتظار برساند.
علت اختلال در تلویزیون‌ها چه بود؟
پس از آنکه برخی تلویزیون های تولیدی گروه انتخاب دچار مشکل شد، این شرکت در اطلاعیه ای اعلام کرد که بروز این اختلال فنی که ناشی از برخی ناهماهنگی و اختلالات بسترهای ارتباطی است، توسط کارشناسان فنی در حال بررسی و رفع است و همچنین تاکید که هیچ مشکلی به لحاظ کیفی و سخت افزاری متوجه تلویزیون‌های دچار مشکل نیست و پس از رفع اختلال و اعلام این مجموعه، در صورت هرگونه نیاز به پشتیبانی نرم‌افزاری و فنی، به‌روزرسانی نرم‌افزارهای سیستم‌عامل تلویزیون‌های دچار اختلال براساس پروتکل‌های شرکت انتخاب‌سرویس در اسرع زمان به صورت رایگان انجام می شود.
غلامحسین کسایی مدیرعامل این گروه تولیدی درباره علت بروز این اختلال اینگونه توضیح داد: اقدام تأمین‌کننده چینی در نحوه به‌روزرسانی نرم افزار تلویزیون ها، غیرحرفه ای و غیراخلاقی بود اما اکنون کنترل کامل نرم‌افزار اکنون در اختیار این گروه است و تمام دستگاه‌های آسیب‌دیده به‌طور رایگان تعمیر یا تعویض شدند.
وی با بررسی وضعیت صنعت لوازم خانگی و تولید تلویزیون در ایران و جهان چنین می گوید: دسته‌بندی‌های لوازم خانگی بر اساس زیرساخت‌های صنعتی شامل سه دسته اصلی از جمله صنعت آزمایش‌های کوچک مانند یخچال، لباسشویی و ظرفشویی، حوزه دیجیتال و تلویزیون و حوزه تولید پنل‌های نمایشگر است که بخش سوم به صور عمده در چین و تایوان انجام می شود.
کسایی اضافه می کند: تولید پنل‌های LCD و LED نیازمند سرمایه‌گذاری بالایی است و تعداد تولیدکنندگان آن در جهان بسیار محدود است، به‌طوری که بیشتر نشان های تجاری پنل‌ها را از تولیدکنندگان اصلی خریداری می‌کنند و طراحی سخت‌افزار را انجام می‌دهند.
وی بیان می کند: تلویزیون‌های هوشمند یا اسمارت که در حوزه فناوری صنایع لوازم خانگی قرار می گیرند، باید گفت این فناوری به تازگی یعنی کمتر از یک دهه (حدود چهار سال پیش) وارد بازار شده‌اند؛ ترکیبی از سخت‌افزار و نرم‌افزار هستند. این تلویزیون‌ها تعامل‌پذیر و مبتنی بر سیستم‌عامل‌هایی هستند که یا توسط شرکت‌های بزرگ توسعه یافته یا از نرم‌افزارهای متن‌باز (Open Source) مانند اندروید بهره می‌برند.
این فعال صنعت لوازم خانگی ادامه داد: در حال حاضر، برخی شرکت‌ها، پلتفرم‌های ملی یا داخلی توسعه داده‌اند که محتوای فرهنگی و ملی را پوشش می‌دهند و روی تلویزیون‌های هوشمند نصب می‌شوند.
بازار تلویزیون ایران سالانه ۲.۵ میلیون دستگاه است
این مقام صنفی با بیان اینکه بازار تلویزیون در ایران زیر ۲.۵ میلیون دستگاه در سال است، می گوید: این تلویزیون ها در سایزهای مختلف از ۴۰ تا سایزهای بزرگ‌تر عرضه می‌شود.
کسایی با یادآوری اینکه این شرکت بیش از ۲.۵ میلیون تلویزیون فروخته که یک میلیون و ۲۰۰ هزار دستگاه آن هوشمند بوده است، اظهار داشت: پس از بروز مشکل، ۱۲۶ هزار مشتری با مرکز خدمات تماس گرفتند که نشان‌دهنده اختلال در حدود پنج درصد محصولات بود؛ از این رو تیم فنی و شرکت دانش‌بنیان همکار به‌صورت شبانه‌روزی وارد عمل شدند و کنترل کامل نرم‌افزار را پس گرفتند. نتیجه این تلاش، انتشار به روز رسانی پایدار و کاملاً داخلی بود.
همکاری با شرکت دانش بنیان در راستای بومی سازی سیستم عامل تلویزیون ها
کسایی با اشاره به همکاری با شرکت دانش بنیان در راستای بومی سازی سیستم عامل می گوید: در زمینه نرم‌افزار و پلتفرم، یک شرکت دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۰ با هدف تبدیل تلویزیون‌های معمولی به هوشمند، پلتفرمی ملی به نام «هما» راه‌اندازی کرد که محتوای فرهنگی ایرانی را ارائه می‌دهد. این پلتفرم، که بر پایه فناوری‌های داخلی استوار است، توانسته است در سال ۱۴۰۲ به توسعه و تعمیق فناوری برسد و اکنون بالغ بر یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری شده است.
این فعال صنعت لوازم خانگی اظهار داشت: در سال‌های اخیر، مشکلاتی در اثر حملات سایبری و سوء‌استفاده‌های خارجی برای پلتفرم‌های نرم‌افزاری پیش آمده است. به عنوان نمونه، یک حمله توسط یک شرکت چینی باعث شد حدود ۱۲ هزار تلویزیون دچار مشکل شوند که پس از رفع مشکل، حدود ۲۰ تا ۳۰ هزار دستگاه دیگر نیازمند بروزرسانی هستند. این مشکلات نشان‌دهنده اهمیت امنیت و کنترل داخلی است که در نتیجه، تیم‌های داخلی تقویت شده‌اند و برنامه‌هایی برای توسعه پلتفرم ملی و داخلی در آینده در نظر گرفته شده است.
اختلال موقتی در عملکرد بخش هوشمند برخی از تلویزیون‌ها ناشی از مسائل زیرساختی و نرم افزاری(عدم تطبیق و ناهماهنگی در پروتکل‌های نرم افزاری میان گروه مربوطه ایران به عنوان تولید کننده تلویزیون و تامین کننده بستر ارتباطی تلویزیون در چین) بود، که در برآوردهای اولیه امکان اختلال در ۲۰ درصد محصولات پیش‌بینی می‌شد.
کسایی تأکید بر اهمیت امنیت، کنترل داخلی، و توسعه فناوری‌های بومی برای کاهش وابستگی به شرکت‌های خارجی و جلوگیری از آسیب‌پذیری‌های احتمالی را از جمله مهمترین موضوع مطرح کرده و می گوید: این اقدامات، علاوه بر افزایش اعتماد کاربران، فرصت‌هایی برای تولید محتوا و خدمات فرهنگی داخلی فراهم می‌آورد و نشان می‌دهد که توان فنی و دانش داخلی در این حوزه به خوبی توسعه یافته است.
وی به اهمیت و نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در توسعه صنعت و اقتصاد کشور تأکید کرده و می گوید: سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در این حوزه، هدفشان تقویت صنایع داخلی و ارتقاء فناوری‌های بومی است. این شرکت‌ها با اتصال به بازارهای مربوطه، می‌توانند نقش موثری در رشد و توسعه صنعت ایفا کنند و اعتماد عمومی را نسبت به توانمندی‌های داخلی افزایش دهند.
کسایی اضافه می کند: تمرکز بر شرکت‌های دانش‌بنیان و فناوری‌های نوین، راهکاری قوی برای جلب اعتماد و اطمینان‌سازی فعالان اقتصادی و جوانان است. این رویکرد، منجر به نتایج مثبت و بازخوردهای رضایت‌بخشی شده است، به‌طوری‌که حتی در مواجهه با بحران‌ها و چالش‌ها، اثرات مثبت آن دیده شده است ضمن اینکه این اقدامات، به‌ویژه در حوزه فناوری و صنعت، می‌تواند مسیر توسعه پایدار و مستقل کشور را هموار سازد و فرصت‌های بیشتری برای رشد و پیشرفت فراهم آورد.
سیاستگذاری صحیح در صنعت برای نوآوری و بومی سازی
مجید راعی کارشناس صنعت لوازم خانگی نیز در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا، تحلیل جامعی درباره وضعیت صنعت لوازم خانگی در ایران ارائه و بر اهمیت توسعه صنعتی، سیاستگذاری صحیح و چالش‌های موجود تأکید کرد.
وی عنوان می کند که فرآیند توسعه صنعتی در جهان از مرحله مونتاژ آغاز می‌شود و پس از آن به طراحی اصلاحی، طراحی پایه و نوآوری می‌رسد. در کشور ما، نمونه‌ای از این روند با خروج برندهای خارجی که سهم بازارشان بین ۷۵ تا ۹۰ درصد بود، بررسی شده است.
این کارشناس صنعت، اضافه می کند: برندهای خارجی در زمانی سرمایه‌گذاری کردند که قیمت‌ها در بازارهای موازی مانند ارز و سکه در سال ۱۴۰۰ بالا رفته بود و در پی آن، در سال‌های بعد، تلاش‌هایی برای بازگشت این برندها صورت گرفت اما با امضای نامه‌هایی توسط چند شرکت داخلی تولیدکننده حضور برندهای خارجی ممنوع شد.
وی با اشاره به اینکه نبود درک صحیح از توسعه صنعتی و حمایت‌های نادرست، منجر به تله مونتاژکاری شده در صنعت لوازم خانگی شده است می گوید: وضع مجوزهای بی‌رویه و بدون نظارت که تنها ۲۰ درصد ظرفیت‌های مجوز داده‌شده فعال است، باعث کوچک‌تر شدن بنگاه‌ها و کاهش مقیاس اقتصادی شده، این در حالی است که در دنیا مدل‌های اقتصادی و سیاست‌های پیشنهادی با تمرکز بر مقیاس اقتصادی، ادغام شرکت‌ها و سیاست‌های حمایتی برای ایجاد بنگاه‌های بزرگ‌تر است.
راعی عنوان می کند: این وضعیت، توجیه اقتصادی تولید را مختل کرده و منجر به واردات قطعات منفصل و مونتاژکاری صرف شده است که نتیجه آن تضعیف صنعت داخلی است.
وی بر این باور است که سیاست‌های حمایتی بیشتر به سمت مجوزهای پراکنده و بدون نظارت سوق یافته است که این امر صنعت را در تله مونتاژکاری نگه داشته است نمونه‌ای از این وضعیت، مجوزهای بهره‌برداری است که بدون نظارت کافی صادر شده و ظرفیت عملیاتی بنگاه‌ها بسیار پایین است.
اکوسیستم صنعت لوازم خانگی نتوانسته به طور موثر توسعه یابد
وی در ادامه بر اهمیت سیاست‌های صنعتی و ابزارهای آن مانند سیاست‌های مالی، فناوری، آموزش، اصلاحات نهادی و سیاست‌های تجاری تأکید کرده و می گوید: متأسفانه، در ایران، این سیاست‌ها به‌درستی اجرا نشده و سیاست‌های ارزی و وارداتی، بیشتر تابع حمایت‌گرایی و سیاست‌های محافظتی بوده است. این بی‌نظمی‌ها، همراه با حجم زیاد قوانین و مقررات بی‌ثبات، باعث شده است که اکوسیستم صنعت کشور نتواند به شکل مؤثر توسعه یابد.
این کارشناس صنعت لوازم خانگی ابراز می کند: شاخص‌های اقتصادی نشان می‌دهد که شاخص قیمت تولیدکننده در خرداد امسال ۴۶.۵ درصد بوده، در حالی‌که شاخص قیمت مصرف‌کننده ۴۰ درصد است، که نشان‌دهنده فشار تورمی بر تولیدکنندگان است.
به گفته راعی، این وضعیت، نشان می‌دهد که فشارهای قیمتی بر تولید داخل وجود دارد و سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کننده باید در کنترل این فشارها نقش فعال‌تری ایفا کند.
صنعت لوازم خانگی نیازمند داخلی سازی برای رقابت‌پذیری است
این کارشناس صنعت لوازم خانگی با تاکید بر اینکه این صنعت نیازمند سیاست‌گذاری‌های هدفمند، اصلاح ساختاری و نظارت دقیق است، می گوید: این امر می تواند صنعت لوازم خانگی را در مسیر رقابت‌پذیری و توسعه پایدار قرار دهد. توسعه صنعت، نه یک امر تبلیغاتی بلکه یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است که باید با رویکردهای علمی و عملیاتی صحیح دنبال شود.
راعی با یادآوری اهمیت صنعت لوازم خانگی در مقایسه با نمونه‌های خارجی اظهار داشت: در آمریکا، تولید لوازم الکترونیکی کامل از جمله آیفون، در داخل کشور انجام می‌شود، اما بخش نرم‌افزار این محصولات در کنترل شرکت‌های آمریکایی است و در کشورهای دیگر، مانند تایوان و مصر، تنها بخش سخت‌افزار تولید می‌شود.
وی افزود: این رویه نشان می‌دهد که صنعت نرم‌افزار و فناوری‌های مرتبط در کنترل شرکت‌های اصلی قرار دارد و این شرکت‌ها تمایلی به خروج از مرزهای کشور خود ندارند. به عنوان مثال، ساخت بدنه گوشی‌های آیفون در کشورهای دیگر انجام می‌شود، اما نرم‌افزار و قسمت‌های راهبردی در آمریکا باقی می‌ماند. این سیاست، هم رقابتی بودن و هم حفظ استقلال صنعت را نشان می‌دهد. با توجه به وضعیت فعلی، نمی‌توان ادعا کرد که آمریکا وابسته به چین است یا خودکفا شده است.
وی تاکید می کند: در مورد ایران، مسیر حرکت در صنایع الکترونیک، به‌ویژه نرم‌افزار، نیازمند داخلی‌سازی است؛ بخش نرم‌افزار باید در داخل کشور توسعه یابد و به‌نوعی بومی‌سازی شود تا استقلال صنعتی محقق شود. این موضوع اهمیت زیادی دارد، زیرا بدون داخلی‌سازی این بخش، صنعت داخلی نمی‌تواند در مسیر رقابت و توسعه پایدار قرار گیرد.
این کارشناس، اضافه می کند: برای توسعه صنعت لوازم خانگی و صنایع الکترونیک باید نه تنها در بخش سخت افزاری بلکه در بخش نرم افزاری نیز ورود کنیم و در این زمان است که با داخلی سازی می توانیم حرف از استقلال و رقابت در تولید بزنیم.
