تربیت جنسی در دوران ابتدایی، برخلاف تصور رایج، صحبت از مسائل بزرگسالانه نیست، بلکه درباره آموزش مهارت‌هایی چون شناخت بدن، حفظ حریم شخصی، آشنایی با مفهوم نه گفتن و تشخیص موقعیت‌های ناامن است. آموزش تدریجی و علمی این مفاهیم می‌تواند از بسیاری از آسیبهای جنسی و روانی در آینده پیشگیری کرده و پایه‌گذار جامعه‌ای آگاه، امن و سالم باشد.
به گزارش هیچ یک زندگی– گاهی والدین با شنیدن آموزش جنسی در مدارس ابتدایی، یا تعجب می کنند و یا دلهره حدود این آموزش را پیدا می کنند. باید گفت؛ آموزش جنسی در مدارس ابتدایی باید به جای تمرکز بر فعالیت جنسی، بر مباحث متناسب با سن کودک مانند درک بدن، بلوغ، روابط سالم و مرزها تمرکز کند. هدف از این آموزش، فراهم کردن پایه و اساس برای رشد سالم، تعاملات محترمانه و تصمیم‌گیری مسئولانه بوده و شامل؛ یادگیری در مورد انواع مختلف خانواده‌ها، نقش‌های جنسیتی و احترام به فضای شخصی است.
در این خصوص با مهری زارع داویجانی، روانشناس، مشاور و در عین حال دبیر مدرسه ابتدایی به گفت وگو نشستیم.
لزوم آموزش جنسی در مدارس ابتدایی
زارع پیشگیری از آسیبهای پنهان آموزش مسائل جنسی در سنین ابتدایی را یکی از حساس‌ترین و در عین حال ضروری‌ترین بخش‌های تربیت کودک دانست و گفت: در این دوره، کنجکاوی جنسی امری طبیعی بوده و سرکوب یا بی‌توجهی به آن می‌تواند زمینه‌ساز آسیبهای جدی‌تر در آینده کودک شود. والدین و مربیان باید بدانند که تربیت جنسی صرفاً به آموزش اندام‌های بدن محدود نمی‌شود، بلکه مفاهیمی مانند احترام به بدن خود و دیگران، حریم خصوصی، احساسات و مهارت نه‌گفتن را نیز در برمی‌گیرد. در این میان، مدارس و معلمان می‌توانند با بهره‌گیری از شیوه‌های غیرمستقیم و متناسب با سن، نقش کلیدی در آگاهی‌بخشی ایفا کنند.
پیشگیری از آسیبهای پنهان آموزش مسائل جنسی در سنین ابتدایی یکی از حساس‌ترین و در عین حال ضروری‌ترین بخش‌های تربیت کودک است
وی ادامه داد: استفاده از قصه‌ها، بازی‌ها، نمایش‌های ساده و برنامه‌های مشارکتی، به کودک کمک می‌کند تا ضمن حفظ معصومیت کودکانه، از حق آگاهی و محافظت از خود برخوردار باشد. همچنین لازم است که معلمان دوره ابتدایی آموزش‌های تخصصی در حوزه تربیت جنسی دریافت کنند تا هم خودشان دچار سردرگمی نشوند و هم بتوانند در کنار والدین، نقش مؤثری در پیشگیری از آزارهای جنسی و ارتقاء سلامت روانی ایفا کنند.
در این میان نقش کودکان نیز نباید نادیده گرفته شود، با آموزش مهارت‌های ارتباطی، جرات‌ورزی و شناخت احساسات، آن‌ها می‌آموزند چگونه از خود محافظت کرده و در صورت مواجهه با خطر، بدون ترس یا شرم، موضوع را به بزرگ‌ترهای امن خود اطلاع دهند. در نهایت، هماهنگی خانه و مدرسه در این مسیر، ضامن رشد سالم کودکان در جامعه‌ای آگاه و امن خواهد بود.
ضرورت آموزش جنسی در مدارس ابتدایی با وجود دسترسی بی مرز کودکان به اطلاعات
این روانشناس معتقد است؛ با رشد سریع کودکان در دنیای امروز و دسترسی بی‌مرز به اطلاعات، تربیت جنسی صحیح دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی آموزشی است .متأسفانه، تابو بودن این موضوع در بسیاری از مدارس ابتدایی منجر به شکل‌گیری رفتارهای اشتباه یا پرخطر در کودکان شده است .آموزش تدریجی، متناسب با سن و فضای فرهنگی کودک، از ارکان اصلی پیشگیری در این حوزه است .
معلمان می‌توانند با آموزش مفاهیم ساده‌ای مثل “حریم شخصی”،”نه گفتن” و “اعتماد به والدین” در زمان خطر، به خودآگاهی جنسی کودک کمک کنند
مدرسه، به‌عنوان دومین نهاد تربیتی پس از خانواده، می‌تواند در نقش یک پایگاه ایمن و قابل اعتماد عمل کند. جایی که کودکان نه تنها اطلاعات درست دریافت کنند، بلکه بیاموزند چگونه از خود محافظت کنند. حضور معلمانی آموزش‌دیده که با زبان کودک و اصول روان‌شناسی رشد آشنا هستند، می‌تواند در کاهش آسیبهای جنسی مؤثر باشد .در واقع، معلمان می‌توانند با آموزش مفاهیم ساده‌ای مثل “حریم شخصی”،”نه گفتن” و “اعتماد به والدین” در زمان خطر، به خودآگاهی جنسی کودک کمک کنند.
زارع با حیاتی دانستن نقش والدین نقش والدین نیز در این امر اظهار داشت: والدینی که از کنجکاوی جنسی کودک نترسند و به جای سرکوب، پاسخ‌هایی ساده، علمی و متناسب با سن کودک ارائه دهند، زمینه‌ساز شکل‌گیری درک درستی از بدن، حریم و احترام می‌شوند. تعامل خانه و مدرسه، با رویکردی همدلانه، در پیشگیری از سوءاستفاده‌ها بسیار مؤثر است.
کودکان نیز باید یاد بگیرند که نقش فعالی در محافظت از خود داشته باشند. آموزش احساسات، نام‌گذاری اندام‌ها به‌درستی، و تمرین گفت‌وگو درباره موقعیت‌های مشکوک با والد یا معلم، مهارت‌هایی است که می‌توان در قالب بازی، قصه و آموزش‌های غیرمستقیم به کودک آموخت.
آموزش جنسی در مدارس ابتدایی، پیشگیری از بروز آسیبهای آینده
این دبیر مدرسه پس از سالها تجربه در امر تدریس در مدرسه و در ارتباط مستقیم با دانش آموزان در خصوص نادیده گرفته شدن تربیت جنسی در مدارس ابتدایی گفت: تربیت جنسی در دوران ابتدایی، برخلاف تصور رایج، صحبت از مسائل بزرگسالانه نیست، بلکه درباره آموزش مهارت‌هایی چون شناخت بدن، حفظ حریم شخصی، آشنایی با مفهوم نه گفتن و تشخیص موقعیت‌های ناامن است. آموزش تدریجی و علمی این مفاهیم در مدرسه، می‌تواند از بسیاری از آسیبهای جنسی و روانی در آینده پیشگیری کند.
کودک نیز می‌تواند با آموزش صحیح، تبدیل به فردی آگاه و توانمند شود؛ کسی که می‌داند چگونه از بدن خود مراقبت کند، در موقعیت‌های خطرناک کمک بخواهد و بین لمس خوب و بد تمایز قائل شود
معلمان با ایجاد فضای امن، پذیرنده و بدون قضاوت، نقش کلیدی در تربیت جنسی ایفا می‌کنند. استفاده از کتاب‌ها و بازی‌های مناسب سن، آموزش مهارت‌های خودمراقبتی، و گفت‌وگوی غیرمستقیم درباره احساسات، از جمله روش‌هایی است که می‌تواند همزمان با آموزش رسمی در کلاس، به کودکان در شناخت مرزهای شخصی کمک کند. مدارس با برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای والدین و معلمان، می‌توانند هماهنگی مؤثری بین خانه و مدرسه ایجاد کنند.
مهری زارع همچنین افزود: والدین باید کنجکاوی‌های جنسی کودک را به‌عنوان بخشی طبیعی از رشد بشناسند و پاسخ‌هایی صادقانه، کوتاه و متناسب با سن کودک ارائه دهند. نادیده‌گرفتن یا سرکوب این پرسش‌ها، کودک را به‌سمت منابع نادرست سوق می‌دهد.
کودک نیز می‌تواند با آموزش صحیح، تبدیل به فردی آگاه و توانمند شود؛ کسی که می‌داند چگونه از بدن خود مراقبت کند، در موقعیت‌های خطرناک کمک بخواهد و بین لمس خوب و بد تمایز قائل شود. تربیت جنسی سالم، پایه‌گذار جامعه‌ای آگاه، امن و سالم است؛ اگر خانواده، مدرسه و کودک، هر سه در این مسیر با هم حرکت کنند.
