یک خودروساز از آینده می‌گوید و به استقبال استانداردهای نو می‌رود، دیگری درگیر گذشته و محدودیت‌هایش است.
وقتی دو غول صنعت خودروسازی ایران در فصل بهار آمار عملکرد خود را منتشر کردند، اعداد و نمودارها تنها روایتگر وضعیت کارخانه‌ها نبودند؛ بلکه آینه تمام‌نمای یک جدال پنهان بودند: رقابت دو نگرش مدیریتی، دو نقشه راه، و دو چشم‌انداز برای آینده خودروسازی کشور. ایران‌خودرو با نگاهی جسورانه به آینده، دست به خانه‌تکانی بزرگی در سبد محصولات خود زده است؛ از حذف پرچمدار سنتی‌اش گرفته تا تزریق خون تازه با مدل‌هایی مدرن و پلتفرم‌های داخلی. در سوی دیگر میدان، سایپا درگیر جراحی سنگینی است که میان افت شدید تیراژ و تلاش برای احیای محصولات جدید در نوسان است. این دو روایت، بیش از آنکه از یک صنعت بگویند، از فلسفه‌های متفاوت در مدیریت تحول سخن می‌گویند.
ایران‌خودرو؛ عبور حساب‌شده از گذشته، حرکت به‌سوی آینده
در گزارش تولید بهار ۱۴۰۴، ایران‌خودرو با کاهش ۲ درصدی تولید مواجه شده است. اما پشت این کاهش ظاهری، یک استراتژی بلندمدت نهفته است؛ حذف کامل پژو پارس از خط تولید، تصمیمی بود که نه از سر اجبار فنی، بلکه از منظر تعهد به رعایت استانداردهای ایمنی و بازسازی برند اتخاذ شد. ایران‌خودرو که برای دو دهه با اتکا به پرفروش‌ترین سدان خود یعنی پارس، سهم بزرگی از بازار را در اختیار داشت، حالا با جسارت، آن را کنار گذاشته تا راه را برای محصولاتی نظیر سورن‌پلاس، دنا، تارا و کراس‌اوور ری‌را باز کند. این استراتژی نه تنها به‌معنای نوسازی سبد محصولات است، بلکه نشان‌دهنده عبور ایران‌خودرو از دوران فروش صرفاً بر پایه نوستالژی است.در فصل اخیر، خانواده سورن در نقش جانشین اصلی پارس ظاهر شده و با رشد خیره‌کننده تولید، به ستون جدید تولید بدل شده است. همزمان، خانواده دنا جهشی سه‌برابری در تولید ثبت کرده و تارا نیز با ثبات و رشد متوازن، جایگاه خود را به‌عنوان محصولی مدرن و مورد اعتماد تثبیت کرده است. ری‌را نیز به‌عنوان پرچمدار آینده ایران‌خودرو در سگمنت کراس‌اوور، به آهستگی اما با ثبات، در حال ورود به بازار است. این ترکیب جدید محصولات، ایران‌خودرو را در موقعیتی قرار داده که ضمن حفظ تیراژ، کیفیت و تنوع را نیز به‌شکل محسوسی افزایش دهد.
سایپا؛ در میانه مسیر سخت تحول
سایپا اما فصل بهار را با افت ۲۸ درصدی در تولید خودروهای سواری پشت‌سر گذاشت؛ افتی که در نگاه اول نگران‌کننده به‌نظر می‌رسد اما در باطن، بازتاب‌دهنده یک تغییر دردناک اما ضروری است. سایپا نیز مانند ایران‌خودرو در حال پوست‌اندازی است، اما برخلاف رقیب خود که با شجاعت حذف یک پرچمدار را به استراتژی تبدیل کرد، سایپا هنوز در مرحله گذار میان مدل‌های قدیمی و جدید گرفتار است.در حالی که خانواده کوییک و شاهین دچار افت شدید تیراژ شده‌اند، تولید خودروهای جدیدی مانند اطلس و شاهین CVT به‌آرامی در حال افزایش است. شاهین دستی، به‌عنوان یکی از پرتیراژترین محصولات سایپا، با افت ۷۴ درصدی همراه شد؛ در مقابل، نسخه اتوماتیک آن با رشد ۵۰ درصدی تولید روبه‌رو شد. همین الگو در مورد کوییک نیز تکرار شد؛ مدل‌های سنتی کاهش یافتند تا فضای تولید برای اطلس باز شود. اما برخلاف ایران‌خودرو که سبد جایگزین قدرتمندی را همزمان آماده کرد، سایپا هنوز در مرحله آزمون و خطا برای تثبیت محصولات جایگزین است.
پرچم‌داران دیروز، چهره‌های امروز
ایران‌خودرو در بهار امسال با خداحافظی کامل از پژو پارس، نقطه پایان بر یک عصر گذاشت؛ خودرویی که ده‌ها هزار دستگاه از آن سالانه تولید می‌شد، اکنون جای خود را به سورن داده است. سورن پلاس، با قابلیت‌های ایمنی بهتر و طراحی مدرن‌تر، نقش پرچمدار تیراژ را در این شرکت بر عهده گرفته است. در کنار آن، دنا و تارا نیز به‌عنوان چهره‌های لوکس‌تر ایران‌خودرو، نبض بازار را در دست دارند. ری‌را هم پیام آینده‌نگری شرکت در بازار کراس‌اوورهاست.در سوی دیگر، سایپا با خروج تدریجی کوییک‌های کلاسیک از سبد تولید، بر اطلس به‌عنوان پرچمدار جدید حساب باز کرده است. با وجود رشد خوب در تیراژ اطلس، هنوز این خودرو به جایگاه تثبیت‌شده‌ای نرسیده است. شاهین نیز در نسخه CVT خود در حال تثبیت جایگاه است، اما نسخه دنده‌ای آن در حال فراموشی است. به‌نظر می‌رسد سایپا هنوز در مرحله تغییر و چینش سبد محصولات است و پرچم‌داران جدید آن نیاز به زمان بیشتری برای نفوذ در بازار دارند.
رویکردها و تفاوت‌های استراتژیک
مقایسه رویکرد دو خودروساز، تفاوتی مهم در نوع نگاه به آینده را روشن می‌سازد. ایران‌خودرو با اتخاذ تصمیم‌های رادیکال مانند حذف پارس، بازآرایی جغرافیای تولید، توسعه پلتفرم داخلی (IKP1) و معرفی ری‌را، نشان داده که آینده را نه در افزایش صرف تیراژ، بلکه در سودآوری، کیفیت و رقابت‌پذیری می‌بیند. این شرکت در حال حرکت به‌سمت مدل‌های سودآورتر، تنوع در سگمنت‌های بازار و تمرکز روی برندینگ مدرن‌تر است.در مقابل، سایپا با وجود اتخاذ سیاست‌های مشابه در حذف خودروهای قدیمی، هنوز به‌لحاظ انسجام استراتژیک در موقعیت ضعف قرار دارد. بسیاری از اقدامات آن همچنان واکنشی به فشارهای استانداردی یا محدودیت‌های تأمین قطعه است، نه انتخاب‌های استراتژیک. هرچند تمرکز بر اطلس و شاهین اتوماتیک، نشانه‌ای از اصلاح مسیر است، اما نبود یک برند پرچمدار قدرتمند و تثبیت‌شده در سبد جدید، مهم‌ترین چالش سایپا در نیمه دوم سال ۱۴۰۴ خواهد بود.
آزمون پذیرش بازار و تاب‌آوری زنجیره تأمین
سرنوشت نهایی این دو مسیر، نه در اتاق جلسات مدیریتی، بلکه در بازار و میان مصرف‌کنندگان رقم خواهد خورد. ایران‌خودرو اگر بتواند سورن را در ذهن مشتری به جایگاه پژو پارس برساند و تارا و ری‌را را به گزینه‌های ترجیحی در سگمنت‌های بالاتر تبدیل کند، برنده نهایی این دگردیسی خواهد بود. سایپا نیز اگر موفق شود اطلس و شاهین CVT را به‌سرعت در بازار تثبیت کرده و زنجیره تأمین خود را با نیازهای جدید همگام سازد، می‌تواند از افت فعلی عبور کند.با این حال، توازن میان قیمت، کیفیت، خدمات پس از فروش و زمان عرضه محصولات جدید، کلید موفقیت هر دو خودروساز در فصل‌های آینده خواهد بود. رقابت میان ایران‌خودرو و سایپا دیگر فقط بر سر عدد تولید نیست؛ بلکه رقابتی است برای تصاحب ذهن و اعتماد مشتری ایرانی.
