در گفت‌و‌گویی که چندی پیش با مصطفی زارعی، مسئول کمیته صدور مجوز فدراسیون فوتبال ایران داشتیم، به این موضوع اشاره شد که در این فصل، مهم‌ترین بحث در خصوص صدور مجوز حرفه‌ای باشگاه‌های فوتبال ایران در کنار شفافیت صورت‌های مالی و تشکیل تیم بانوان برای تمام تیم‌های لیگ برتری، سر و سامان دادن به آکادمی باشگاه‌ها طبق استانداردهای کنفدراسیون فوتبال آسیاست؛ موضوعی که در سال‌های اخیر تبدیل به یکی از نقاط ضعف اساسی فوتبال ایران در مقایسه با فوتبال روز دنیا شده و می‌توان افزایش میانگین سنی تیم ملی و معرفی نشدن استعدادهای جدید را محصول این موضوع دانست.
طبق استانداردهای کنفدراسیون فوتبال آسیا، آکادمی باشگاه‌ها باید برنامه‌های ویژه‌ای برای پرورش جنبه‌‌های مختلف بازیکنان از بعد تکنیکی، تاکتیکی، روانی و اجتماعی گرفته تا آموزش بازیکنان، مربیگری استاندارد، تأمین رفاه بازیکنان، نظم و انضباط و موضوع مهم که بازی جوانمردانه است، در نظر داشته باشد.
با نگاه به ۱۶ تیم لیگ بیست‌و‌پنجم می‌توان گفت سه باشگاه پایتخت‌نشین پرسپولیس، استقلال و پیکان، در رده‌های پایه سرمایه‌گذاری مشخصی کرده‌اند و در کنار باشگاه‌های مخصوص پرورش استعداد، در لیگ‌های مختلف رده‌های سنی تهران حضور دارند. در بحث کشوری، باشگاه‌های لیگ برتری سپاهان، فولاد، گل‌گهر، ذوب‌آهن، آلومینیوم اراک و نساجی مازندران در سال‌های اخیر فعال‌ترین آکادمی‌ها را داشتند اما همچنان فاصله زیادی تا استانداردهای جهانی پرورش استعداد در فوتبال ایران به نسبت میانگین جهانی وجود دارد.
اولین رده اکثر باشگاه‌های فوتبال ایران، رده نونهالان است که بازیکنان زیر ۱۴ سال را شامل می‌شود، در حالی که باشگاه‌های بزرگ فوتبال جهان از سنین خردسالی، پرورش استعداد را در آکادمی‌های خود مبتنی بر متدهای روز دنیا و سبک بازی و فرهنگ فوتبال موردنظر خود آغاز می‌کنند. به طور مثال اولین رده سنی در منچستریونایتد و منچسترسیتی، زیر ۹ سال، در بارسلونا از ۶ سال، در رئال مادرید از ۸ سال و در آکادمی آژاکس از ۷ سال آغاز می‌شود. در این رده که به نوباوگان مشهور است، بازیکنان اولین آموزش‌های اصولی و بنیادین را برای حضور در سطوح بالای فوتبال دریافت می‌کنند که توجه چندانی به این رده در فوتبال ایران وجود ندارد.
منبعی بزرگ برای درآمدزایی
پویا کردن آکادمی‌ها علاوه بر معرفی استعدادها به فوتبال کشور و کاهش میانگین سنی تیم ملی و لیگ مطابق استانداردهای روز جهان، می‌تواند فرصت مناسبی را برای درآمدزایی از طریق فروش بازیکنان مستعد برای باشگاه‌ها ایجاد کند. باشگاه استقلال در سال ۲۰۱۹ توانست با فروش اللهیار صیادمنش به فنرباغچه ترکیه، بخش بزرگی از مشکلات مالی خود را جبران کند اما مشکل اینجاست که در فوتبال ایران، قراردادها معمولاً کوتاه‌مدت بسته می‌شوند و همین موضوع موجب می‌شود بازیکنان به طور رایگان و بدون سود برای باشگاه، راهی دیگر تیم‌ها شوند. طبق آمار، فروش بازیکنان پرورش یافته در آکادمی‌ها، یکی از منابع اصلی درآمد باشگاه‌های اروپایی است. طبق گزارش مرکز رصدخانه فوتبال در سال ۲۰۲۴ که در خصوص اوضاع مالی باشگاه‌های فوتبال در جهان تحقیق می‌کند، باشگاه‌های بنفیکا ۵۱۶ میلیون یورو، آژاکس ۳۷۶ میلیون یورو، لیون ۳۷۰ میلیون یورو، رئال مادرید ۳۶۳ میلیون یورو و چلسی ۳۴۷ میلیون یورو از طریق فروش بازیکنان آکادمی خود در بازه زمانی سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۳ درآمدزایی کرده‌اند. در فوتبال امروز، سن میدان دادن به بازیکنان جوان در رده بزرگسالان تا سطح زیر ۱۸ سال نیز پایین آمده و ستارگانی چون «لامین یامال»، «پائو کوبارسی» و «دزیره دوئه» که زیر ۲۱ سال سن دارند، بخش بزرگی از برنامه‌های باشگاه‌ها را برای موفقیت تشکیل می‌دهند؛ موضوعی که در فوتبال ایران چندان دیده نمی‌شود و به زحمت می‌توان از لیست بازیکنان زیر ۲۱ سال دعوت شده به تیم امید ایران، ستاره مطرحی در لیگ پیدا کرد که به عنوان بازیکن ثابت، تبدیل به مهره‌ای کلیدی برای باشگاه خود یا تیم ملی بزرگسالان شده باشد. رسیدن به این نقطه اگرچه امروز دور از دسترس به نظر می‌رسد، اما برای زنده نگه داشتن فوتبال ایران و جلوگیری از تکرار روزهای تلخ گذشته، ضروری به نظر می‌رسد.
