ریال، کم‌ارزش‌ترین پول دنیا

بر اساس گزارش موسسه بین‌المللی «دلتا کالج» و تحلیل داده‌های بازار جهانی ارز، ریال ایران اکنون در جایگاهی پایین‌تر از ارز ملی کشورهای بحران‌زده‌ای چون لبنان، ونزوئلا و سودان قرار گرفته است. در سال‌های گذشته، این کشورها به دلیل بحران‌های سیاسی و اقتصادی گسترده، با بی‌ثباتی‌های ارزی مواجه بودند، اما اکنون ریال ایران از نظر ارزش، از آنها نیز عقب افتاده است.این سقوط ارزش، نه‌تنها قدرت خرید داخلی مردم را تضعیف کرده، بلکه اعتماد بین‌المللی به پول ملی ایران را به‌شدت کاهش داده است.

چرا پول ایران بی‌ارزش شد؟

کارشناسان ۴ دلیل را عمده‌ترین دلایل سقط ارزش پول ملی می‌دانند:

۱. خلق پول بدون پشتوانه

به گفته دکتر کامران ندری، استاد دانشگاه امام صادق، یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش ارزش پول ملی، رشد بی‌ضابطه نقدینگی است. دولت طی سال‌های گذشته برای جبران کسری‌های بودجه خود، به جای افزایش درآمدهای پایدار، به روش‌هایی همچون استقراض از بانک مرکزی و افزایش پایه پولی روی آورده است. این رفتار، عرضه پول در اقتصاد را بیش از تقاضا افزایش داده و موجب کاهش ارزش ریال شده است.ندری تأکید می‌کند که بخش قابل‌توجهی از این خلق پول، مربوط به تعهدات مالی دولت در بودجه‌های غیرشفاف یا فرابودجه‌ای است که مستقیماً به افزایش نقدینگی و در نهایت تورم منجر شده است.

۲. فقدان تقاضای خارجی برای ریال

دلیل دیگر، نبود تقاضای خارجی برای پول ایران است. به گفته کارشناسان، به دلیل تحریم‌های گسترده آمریکا و خروج ایران از نظام مالی بین‌المللی (از جمله نپیوستن به FATF)، کشورهای جهان تمایلی به نگهداری یا مبادله ریال ندارند.حتی کشورهای دوست و شریک تجاری ایران نیز، در معاملات دوجانبه از سایر ارزها مانند یوان، درهم یا روبل استفاده می‌کنند. این موضوع باعث شده که تقاضای بین‌المللی برای ریال عملاً صفر شود و ارزش آن در بازار جهانی سقوط کند.

۳. تورم مزمن و گرانی تولید داخلی

افزایش شدید سطح عمومی قیمت‌ها نیز فشار مضاعفی بر ارزش ریال وارد کرده است. با بالا رفتن هزینه‌های تولید، کاهش بهره‌وری، و گرانی واردات به دلیل تحریم‌ها، اقتصاد ایران با تورم ساختاری بلندمدت روبه‌روست.تورم وارداتی نیز بخش قابل‌توجهی از این وضعیت را توضیح می‌دهد؛ به‌گونه‌ای که به‌دلیل تحریم سیستم بانکی و مبادلات بین‌المللی، کالاهای وارداتی با هزینه‌های بالاتری وارد کشور می‌شوند، که این هزینه‌ها به مصرف‌کننده منتقل می‌شود.

۴. نبود پیوند پولی با اقتصاد جهانی

به‌رغم برخی نظریه‌ها که کاهش ارزش پول ملی را فرصتی برای افزایش صادرات و تجارت خارجی می‌دانند، این مزیت برای ایران محقق نشده است. برخلاف کشورهایی چون چین که کاهش ارزش پول ملی را ابزاری برای تقویت صادرات خود قرار داده‌اند، ایران به‌دلیل نبود ارتباط مؤثر با نظام مالی جهانی و عدم عضویت در پیمان‌های بین‌المللی، از این فرصت بی‌بهره مانده است.

ساختار سیاسی و اقتصادی؛ مانع اصلاح

در کنار عوامل پولی و خارجی، تحلیلگران به موانع ساختاری داخلی نیز اشاره می‌کنند. به باور کامران ندری، ساختار رانتی و انحصاری اقتصاد ایران، ضعف شدید در نظام مدیریتی، فساد ساختاری و ناکارآمدی در تخصیص منابع، از مهم‌ترین دلایل پایداری وضعیت کنونی است.او معتقد است تا زمانی که ساختار سیاسی و اقتصادی کشور دستخوش تحول اساسی نشود، امکان بازگشت اعتماد به پول ملی و کنترل تورم پایدار، بسیار بعید خواهد بود.در حال حاضر، اقتصاد ایران با حجمی بی‌سابقه از نقدینگی، رشد منفی سرمایه‌گذاری، وابستگی به منابع ناپایدار ارزی، و نبود روابط مالی سالم در سطح جهانی روبه‌روست. در چنین شرایطی، حفظ ثبات ارزش پول ملی نه‌تنها دشوار بلکه غیرممکن به نظر می‌رسد، مگر آن‌که مجموعه‌ای از اصلاحات عمیق و شفاف در حوزه‌های سیاست‌گذاری مالی، ساختار بودجه و تعاملات خارجی کشور آغاز شود.