در یک رویداد شگفت‌انگیز طبیعی، برخی درختان انجیر در کشور کنیا کاری فراتر از تولید میوه انجام می‌دهند؛ آنها دی‌اکسیدکربن هوا را جذب و به سنگ تبدیل می‌کنند.
به گزارش هیچ یک از سایتک‌دیلی، تحقیقات جدید دانشمندان نشان می‌دهد که برخی درختان انجیر در کنیا توانایی خارق‌العاده‌ای دارند: آنها می‌توانند دی‌اکسیدکربن (CO₂) را از هوا جذب کرده و با تشکیل کلسیم‌کربنات، آن را به صورت سنگ درون تنه و خاک اطراف خود ذخیره کنند. این پژوهش که توسط تیمی از دانشمندان کنیایی، آمریکایی، اتریشی و سوئیسی انجام شده، در کنفرانس ژئوشیمی گلداشمیت در پراگ ارائه شده است.
این درختان جزء نخستین گونه‌های میوه‌داری هستند که از مسیری به نام مسیر اگزالات-کربنات استفاده می‌کنند. یعنی آنها نه‌تنها کربن را مانند سایر درختان از طریق رشد چوب و برگ، ذخیره می‌کنند، بلکه آن را به شکل ماده‌ای معدنی در اعماق تنه و خاک اطراف خود تثبیت می‌کنند.
مسیر پنهان ذخیره کربن چیست؟
همه درختان از فتوسنتز برای جذب دی‌اکسیدکربن و تبدیل آن به مواد آلی مانند چوب، برگ و ریشه استفاده می‌کنند. به همین دلیل جنگل‌ها اغلب به‌عنوان راه‌حلی طبیعی برای مبارزه با تغییرات اقلیمی تلقی می‌شوند.
اما برخی درختان یک قدم فراتر می‌روند؛ آنها از دی‌اکسیدکربن برای تولید بلورهای ریز اگزالات کلسیم استفاده می‌کنند. وقتی بخش‌هایی از درخت می‌میرند و تجزیه می‌شوند، میکروب‌ها و قارچ‌ها این بلورها را به کلسیم‌کربنات تبدیل می‌کنند. این ماده معدنی نه‌تنها کربن را برای مدتها طولانی‌تر از مواد آلی ذخیره می‌کند، بلکه خاک اطراف درخت را نیز قلیایی و غنی‌تر از مواد مغذی می‌سازد.
دکتر مایک رولی، استاد ارشد دانشگاه زوریخ (UZH) و ارائه‌دهنده این پژوهش در کنفرانس گلداشمیت، می‌گوید: «ما از مدتها قبل از مسیر اگزالات-کربنات اطلاع داشتیم، اما پتانسیل آن برای ذخیره کربن به‌طور کامل بررسی نشده است. اگر درختانی را برای کشاورزی جنگلی می‌کاریم که هم‌زمان با تولید غذا، دی‌اکسیدکربن را به‌صورت کربن آلی ذخیره می‌کنند، می‌توانیم گونه‌هایی را انتخاب کنیم که با تشکیل کربنات کلسیم، مزیت اضافه‌ای در ذخیره کربن معدنی نیز داشته باشند.»
این مسیر ناشناخته کربن، که پیش از این عمدتاً در درختان غیرمثمر مطالعه شده بود، می‌تواند ابزاری طبیعی و قدرتمند در مبارزه با تغییرات آب‌وهوایی باشد، به‌ویژه اگر از طریق کشاورزی جنگلی گسترش یابد.
تحلیل‌های سینکروترون و نقش میکروب‌ها
در جریان این تحقیقات، یک گروه متشکل از محققان دانشگاه زوریخ، دانشگاه فنی نایروبی کنیا، سازمان سادهانا فارست، آزمایشگاه ملی لارنس برکلی، دانشگاه کالیفرنیا دیویس و دانشگاه نوشاتل، سه گونه درخت انجیر را در منطقه سامبوروی کنیا مطالعه کردند.
آنها محدوده تشکیل کربنات کلسیم و جامعه میکروبی دخیل در این فرآیند را شناسایی کردند و با استفاده از تحلیل سینکروترون در *مرکز تابش سینکروترون استنفورد*، دریافتند که کربنات کلسیم هم روی سطح خارجی تنه و هم در اعماق چوب تشکیل می‌شود.
دکتر رولی در این‌باره توضیح می‌دهد: «هم‌زمان با تشکیل کربنات کلسیم، خاک اطراف درخت قلیایی‌تر می‌شود. این ماده هم روی سطح درخت و هم در ساختارهای داخلی چوب تشکیل می‌شود، احتمالاً چون میکروارگانیسم‌ها بلورهای سطحی را تجزیه کرده و به اعماق درخت نفوذ می‌کنند. این نشان می‌دهد که کربن معدنی در عمق بیشتری از چوب نسبت به آنچه قبلاً تصور می‌کردیم، تثبیت می‌شود.
انتخاب بهترین گونه گیاهی و برنامه‌های آینده
از میان سه گونه انجیر مورد مطالعه، گونه «فیکوس ویکفیلدی» Ficus wakefieldii، بیشترین کارایی را در ذخیره دی‌اکسیدکربن به‌صورت کربنات کلسیم داشت. پژوهشگران در این مرحله قصد دارند با بررسی نیاز آبی، میزان تولید میوه و تحلیل دقیق‌تر ظرفیت ذخیره دی‌اکسیدکربن در شرایط مختلف، امکان استفاده از این درخت را در کشاورزی جنگلی ارزیابی کنند.
کشاورزی جنگلی و پتانسیل جهانی
تاکنون بیشتر تحقیقات درباره مسیر اگزالات-کربنات در زیستگاه‌های گرمسیری و روی درختان غیر مثمر متمرکز بوده است. اولین درختی که به‌عنوان گونه‌ای با این قابلیت شناسایی شد، *درخت ایروکو* (Milicia excelsa) بود که می‌تواند در طول عمر خود یک تن کربنات کلسیم در خاک ذخیره کند. اگزالات کلسیم که یکی از فراوان‌ترین مواد معدنی زیستی است، بلورهای آن توسط بسیاری از گیاهان تولید می‌شود و میکروارگانیسم‌های تبدیل‌کننده آن به کربنات کلسیم نیز به‌صورت گسترده در طبیعت وجود دارند.
گامی به سوی یک راه‌حل جهانی
دکتر رولی در ادامه توضیحات خود گفت: «تشخیص کربنات کلسیم در محیط‌های خشک آسان‌تر است، اما حتی در مناطق مرطوب نیز کربن همچنان ذخیره می‌شود. تاکنون گونه‌های متعددی از درختان با این قابلیت شناسایی شده‌اند، اما معتقدیم تعداد واقعی بسیار بیشتر است. این یعنی مسیر اگزالات-کربنات می‌تواند فرصتی مهم و کم‌موردتوجه برای کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن باشد، به‌ویژه وقتی درختان را برای مصارف جنگلی یا میوه‌دهی می‌کاریم.»
