در تاریخ ۲۰ خرداد ماه سال جاری بود که لیست قیمت جدید محصولات ایران خودرو همراه با افزایش نجومی و بدون کسب مجوز رسمی از مراجع ذی‌صلاح از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت و شورای رقابت منتشر شد. این افزایش قیمت که بین ۸۰ تا ۱۶۰ میلیون تومان برای هر دستگاه خودرو متغیر بوده است، در ابتدا از طریق رسانه‌ها و به صورت غیررسمی منتشر شد.
این افزایش قیمت اعلام شده، تنها بخشی از هزینه‌ای است که خریداران باید بپردازند. علاوه بر نرخ بهای کارخانه‌ای جدید، ۱۰ درصد دیگر نیز تحت عنوان مالیات بر ارزش افزوده و سایر عوارض قانونی به مبلغ نهایی اضافه خواهد شد. این به معنای آن است که افزایش قیمت واقعی برای مصرف‌کنندگان، حتی بیش از ارقام ۸۰ تا ۱۶۰ میلیون تومانی است که توسط ایران خودرو اعلام شده بود.
یکی از پیامدهای این افزایش قیمت، ورود تیپ‌های مختلفی از خودروهای داخلی، به ویژه مدل‌های دنا و تارا به باشگاه خودروهای میلیاردی بازار است. این موضوع نشان‌دهنده آن است که حتی محصولات تولید داخل که زمانی به عنوان گزینه‌های اقتصادی‌تر برای اقشار متوسط جامعه شناخته می‌شدند، اکنون در حال دور شدن از این جایگاه هستند.
بر اساس آخرین اخبار خودرو، فهرست جدید محصولات ایران خودرو که در رسانه‌ها منتشر شده، حاوی جزئیات قابل توجهی است. در این فهرست، تنها نام پنج محصول اصلی ایران خودرو به چشم می‌خورد. با این حال، نکته قابل تأمل اینجاست که همین پنج مدل محدود در قالب ۳۴ تیپ و زیرمدل مختلف قیمت‌گذاری شده‌اند.
پشت پرده افزایش بی‌مجوز قیمت محصولات ایران خودرو
افزایش اخیر قیمت محصولات ایران خودرو، برخلاف رویه‌های معمول و سنوات گذشته با یک تفاوت اساسی و قابل توجه همراه بوده و آبی پوشان جاده مخصوص به صورت یک‌جانبه و بدون اخذ مجوزهای قانونی لازم، اقدام به افزایش قیمت مدل‌های خود کرده است. طبق قوانین موجود، افزایش قیمت محصولات ایران خودرو و سایپا باید از یک فرایند مشخص و قانونی تبعیت کند.
این فرایند شامل کسب مجوزهای اولیه از سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان به عنوان نهاد مسئول در زمینه حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و تنظیم بازار، و در قدم بعدی، دریافت تایید نهایی از سوی شورای رقابت به عنوان مرجع تخصصی در زمینه تعیین قیمت و جلوگیری از انحصار در بازار است.
اما مدیران ایران خودرو در اقدامی غیرمنتظره، از این فرایند قانونی عبور کرده و بدون توجه به الزامات قانونی به طور مستقیم اقدام به افزایش قیمت محصولات خود کرده‌اند.این افزایش قیمت خودسرانه محصولات این شرکت، تاکنون با واکنش رسمی جانشین وزیر صنعت، معدن و تجارت در امور بازرگانی مواجه شده است. محمدصادق مفتح به صراحت اعلام کرده که این افزایش قیمت، از دیدگاه وزارت صمت محل ایراد است.
غیبت مبهم ریرا و حضور بحث‌برانگیز سورن پلاس
علاوه بر ابهامات مربوط به قانونی بودن افزایش قیمت‌ها، فهرست جدید محصولات ایران خودرو که به تازگی منتشر شده است، با ابهامات بزرگ و قابل توجهی همراه است. اولین موضوع قابل توجه غیبت خودرو ریرا از فهرست جدید است. کراس اوور ریرا که به عنوان گران‌قیمت‌ترین سواری داخلی شناخته می‌شود و انتظار می‌رفت در صدر محصولات جدید ایران خودرو قرار گیرد، به طور غیرمنتظره‌ای از فهرست جدید حذف شده است.
علت این حذف هنوز به طور رسمی اعلام نشده است، اما گمانه‌زنی‌هایی در مورد مشکلات تولید یا بازاریابی این خودرو وجود دارد. این ابهام، سوالاتی را در مورد برنامه‌های آینده ایران خودرو برای تولید و عرضه این خودرو گران‌قیمت مطرح می‌کند.
ابهام دوم، حضور خودرو سورن پلاس در فهرست جدید، علی‌رغم عدم انطباق با استانداردهای ملی است. سورن پلاس که زمانی به عنوان جانشین خودرو قدیمی پژو پارس معرفی می‌شد، از دیدگاه سازمان ملی استاندارد ایران، توانایی پاس کردن استانداردهای ۸۵گانه اجباری را ندارد و به همین دلیل باید از خط تولید خارج شود. با این حال، در کمال تعجب شاهد هستیم که در صدر فهرست جدید محصولات ایران خودرو، هشت تیپ مختلف از سورن پلاس به چشم می‌خورد.
خودروهای ایرانی در باشگاه میلیاردی‌ها
افزایش قیمت محصولات ایران خودرو در بهای کارخانه، شماری از مدل‌های پرفروش این شرکت را نیز رسماً وارد باشگاه خودروهای یک میلیارد تومانی کرده است. نکته حائز اهمیت اینجاست که ارقام منتشرشده تحت عنوان «بهای کارخانه»، قیمت نهایی و قطعی نیستند و خریداران باید انتظار افزایش تقریبی ۱۰ درصدی را به این مبالغ داشته باشند. این افزایش، نتیجه اضافه شدن هزینه‌های جانبی نظیر بیمه شخص ثالث، عوارض شماره‌گذاری و سایر مالیات‌ها و عوارض قانونی است.
به‌عنوان مثال، قیمت کارخانه‌ای پژو ۲۰۷ با موتور TU3 در لیست جدید دقیقاً ۵۹۹ میلیون تومان تعیین شده است. با این حال، پس از اعمال کسورات و اضافات قانونی، بهای نهایی این خودرو برای مصرف‌کننده از درب کارخانه به رقمی نزدیک به ۶۶۰ میلیون تومان می‌رسد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بهای جدید محصولات ایران‌خودرو در مقایسه با سال گذشته، بین ۸۰ تا ۱۶۰ میلیون تومان افزایش را تجربه کرده است.
آخرین مجوز رسمی افزایش قیمت برای شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا، به پاییز سال گذشته بازمی‌گردد؛ مقطعی که بهای خودروهای داخلی به طور متوسط ۳۰ درصد رشد را تجربه کرد. در موج جدید افزایش قیمت‌ها نیز مدل‌هایی که در رده قیمتی پایین‌تری قرار داشتند، حداقل ۸۰ میلیون تومان گران‌تر شده‌اند.
در مثالی دیگر، قیمت دنا پلاس دستی با موتور EF7، که پیش از این یکی از ارزان‌ترین مدل‌های خانواده دنا محسوب می‌شد، از حدود ۶۰۸ میلیون تومان به ۷۲۳ میلیون تومان افزایش یافته است. این جهش ۱۱۵ میلیون تومانی، معادل افزایش ۱۸ درصدی در بهای این محصول است. نتیجه این افزایش‌های پی‌درپی، آن است که علاوه بر مدل ریرا، تیپ‌های مختلفی از خودروهای دنا و تارا نیز اکنون به جمع خودروهایی پیوسته‌اند که بهای نهایی آن‌ها از مرز یک میلیارد تومان فراتر می‌رود، که این امر به نوبه خود قدرت خرید مصرف‌کنندگان را به‌شدت کاهش داده است.
پنج پلتفرم و ۳۴ تیپ، راهبرد ایران خودرو برای تنوع در بازار
فهرست جدید محصولات ایران خودرو که اخیراً در رسانه‌ها دست به دست می‌شود، در نگاه اول ممکن است با ذکر ۳۴ تیپ مختلف، تنوع وسیعی از گزینه‌ها را در ذهن تداعی سازد. اما با کمی دقت می‌توان دریافت که تمام این ۳۴ تیپ گوناگون، تنها از پنج پلتفرم یا مدل اصلی خودرو به مرحله تولید و عرضه رسیده‌اند.
در میان این پنج خانواده اصلی، پژو ۲۰۷ بی‌شک شلوغ‌ترین و متنوع‌ترین خانواده را تشکیل می‌دهد و با ۱۲ تیپ گوناگون، پیشتاز است. این تنوع شامل مدل‌هایی نظیر ۲۰۷ دستی با موتور TU3، پژو ۲۰۷ دستی با موتور TU5 و نسخه‌هایی با جزئیات فنی متفاوت مانند ۲۰۷ دستی با رینگ فولادی، و حتی مدل‌هایی که به‌صورت خاص برای تطابق با استانداردهای ۸۵ گانه جدید بهینه‌سازی شده‌اند، می‌شود.
در جایگاه دوم از نظر تنوع تیپ، دنا با ۹ تیپ مختلف قرار گرفته است. این تنوع در خانواده دنا نیز شامل نسخه‌هایی با موتورها، گیربکس‌ها (دستی و اتوماتیک) و سطوح آپشنی متفاوت است. سورن نیز با هشت تیپ مختلف، بخش قابل توجهی از این لیست را به خود اختصاص داده است. این تنوع شامل موتورهای متفاوت مانند EF7 و XU7P است.در نهایت، تارا با چهار تیپ مختلف و رانا با تنها یک تیپ، تکمیل‌کننده این فهرست هستند. تیپ‌های تارا بر اساس نوع گیربکس (دستی یا اتوماتیک) و برخی آپشن‌های رفاهی و ایمنی دسته‌بندی شده‌اند.
