از زمان معرفی نخستین جنگنده، یعنی جت Me 262 توسط آلمان در سال 1944 در واپسین مراحل جنگ جهانی دوم، قدرت و تأثیرگذاری نبردهای هوایی بر همگان آشکار شد. این هواپیما نشان داد که ترکیب سرعت و قدرت آتش می‌تواند در جنگ به برگ برنده‌ای برای یک کشور بدل شود. نخستین جنگنده جت ایالات متحده، تحت عنوان لاکهید P-80 Shooting Star، در سال 1945 وارد صحنه شد. امروزه، پس از دهه‌ها پیشرفت و تکامل در طراحی جنگنده‌های جت، این هواپیماها به بخش جدایی‌ناپذیری از زرادخانه نظامی کشورها تبدیل شده‌اند. در گذر زمان، کشورها برای مقابله با تهدیدات دشمنان به ایجاد ائتلاف‌هایی پرداختند. سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در سال 1949 پایه‌گذاری شد و اکنون دارای 32 کشور عضو از اروپا و آمریکای شمالی است.
نگاهی به سریع‌ترین جنگنده‌های ناتو
جنگنده‌های ناتو از برترین مدل‌های آمریکایی و اروپایی تشکیل شده‌اند، اما با توجه به پیشینه غنی و دانش فنی آمریکا در ساخت جنگنده‌های پیشرفته، بیشتر هواپیماهای جنگی ناتو ساخت ایالات متحده هستند. بر اساس گزارش‌ها، تعداد جنگنده‌های آمریکا ده برابر بیشتر از ترکیه، دومین کشور دارنده جنگنده در ناتو است. برخی مدل‌ها به‌دلیل ویژگی‌های خاص پروازی و توانمندی‌های هوایی، محبوبیت بیشتری دارند. جنگنده‌ها فقط برای پرواز با سرعت بالا در ارتفاعات هزاران پا طراحی نشده‌اند، بلکه توانایی پرواز در ارتفاع کم نیز دارند که برای عملیات‌های رزمی و حملات دقیق بسیار حیاتی است.
این فهرست، سریع‌ترین جنگنده‌های عضو ناتو را بر اساس حداکثر سرعت رتبه‌بندی کرده و تنها هواپیماهایی را در بر می‌گیرد که سابقه فعالیت عملیاتی دارند.
Boeing F-15EX Eagle II (2.5 ماخ)
جنگنده F-15EX Eagle II ساخت بوئینگ، نسخه‌ای بسیار پیشرفته از مدل اصلی F-15 Eagle است که نخستین بار توسط مک‌دانل داگلاس طراحی شده بود. این مدل جدید که در سال 2021 عرضه شد، به‌عنوان جایگزین نسل قبلی در نیروی هوایی ایالات متحده در نظر گرفته شده است. بوئینگ در نظر دارد روند تولید F-15EX Eagle II را شتاب دهد تا ناوگان آمریکا را با جدیدترین فناوری‌ها نوسازی کند.
علاوه بر آمریکا، کشورهایی چون لهستان، ژاپن، قطر و عربستان سعودی نیز سفارش‌هایی برای دریافت این جنگنده ثبت کرده‌اند. این جت می‌تواند با دو موتور General Electric F110-GE-129 به سرعت حداکثری 2.5 ماخ دست یابد. ظرفیت حمل تسلیحات این جنگنده 13000 کیلوگرم و ابعاد آن 19.4 متر طول، 5.6 متر ارتفاع و 13 متر پهناست. سقف پرواز آن به 18000 متر می‌رسد و وزن خالی آن 14000 کیلوگرم بوده و حداکثر وزن برخاست آن 37000 کیلوگرم اعلام شده است. معماری سیستم Open Mission Systems (OMS) به این جنگنده اجازه می‌دهد تا ارتقاء نرم‌افزاری و سخت‌افزاری را به‌سادگی انجام دهد، که آن را به گزینه‌ای آینده‌دار برای ناتو تبدیل می‌کند.
McDonnell Douglas F-15 Eagle (2.5 ماخ)
جنگنده F-15 Eagle که سابقه‌ای بیش از نیم‌قرن دارد، از دهه 1970 در خدمت نیروی هوایی آمریکا قرار دارد. نخستین نسخه‌ها F-15A/B بودند و به‌مرور با مدل‌های پیشرفته‌تر جایگزین شدند. این جنگنده می‌توانست در ارتفاع 3000 متر با سرعت 1.6 ماخ و در ارتفاع 14000 متر با سرعت 2.5 ماخ پرواز کند.
موتورهای پرقدرت Pratt & Whitney F-100 که هر یک 111000 نیوتن نیروی رانش تولید می‌کنند، قدرت حرکتی این هواپیما را تأمین می‌کردند. ابعاد آن شامل طول 17.7 متر، ارتفاع 5.1 متر و عرض بال‌ها 12.8 متر است. این جنگنده تا 6800 کیلوگرم تسلیحات، از جمله توپ 20 میلی‌متری M61A1، موشک‌های AIM-7 و AIM-9 را حمل می‌کرد و شعاع عملیاتی آن به 5500 کیلومتر می‌رسید. نمایشگر سربالا، سیستم راداری داپلر، سامانه‌های ارتباطی، ناوبری و جنگ الکترونیک پیشرفته، F-15 را به یکی از کامل‌ترین جنگنده‌ها تبدیل کرده بودند.
Dassault Mirage 2000 (2.2 ماخ)
جنگنده Mirage 2000 ساخت فرانسه، یکی از مدل‌های پیشرفته ساخت شرکت Dassault Aviation به شمار می‌آید. این هواپیمای تک‌موتوره نسل چهارم، در ابتدا برای جایگزینی Mirage III طراحی شد و نخستین پرواز آزمایشی آن در سال 1978 انجام شد. شش سال بعد، در سال 1984، وارد خدمت نیروی هوایی فرانسه شد.
از مجموع 600 فروند تولیدشده، نیمی به کشورهایی مانند هند، قطر، مصر، برزیل، تایوان، امارات و پرو صادر شده‌اند. این جنگنده در نسخه‌های مختلفی چون Mirage 2000B، 2000C، 2000N و 2000D تولید شده است. حداکثر سرعت آن بیش از 2.2 ماخ بوده و توسط موتور SNECMA M53 با رانش حدود 89000 نیوتن تغذیه می‌شود. طول بدنه آن 14 متر و پهنای آن 9 متر است. سقف پرواز آن به 18000 متر می‌رسد و با دو توپ 30 میلی‌متری و توانایی حمل تسلیحات تا 17000 کیلوگرم تجهیز شده است. طراحی بال دلتا، مانورپذیری بالایی به آن داده و از نخستین جنگنده‌های فرانسوی با کنترل پرواز دیجیتال به‌حساب می‌آید. سیستم راداری Thomas-CSF آن را در نبردهای هوایی و زمینی برجسته ساخته است.
Lockheed Martin/General Dynamics F-22 Raptor (2.25 ماخ)
جنگنده F-22 Raptor ساخت لاکهید مارتین، یکی از برترین هواپیماهای رادارگریز دنیاست که برای جایگزینی مدل‌های F-15 و F-16 توسعه یافت. این جنگنده که نخستین بار در 1997 پرواز کرد، به‌دلیل ویژگی‌های منحصر به‌فرد خود، هنوز هم در نیروی هوایی ایالات متحده جایگاه ممتازی دارد. دو موتور Pratt & Whitney F119-PW-100 سرعت آن را به 2.25 ماخ می‌رسانند.
رادارگریزی، سیستم‌های پیشرفته کابین خلبان، سقف پرواز بالا و قدرت مانور عالی، این هواپیما را به گزینه‌ای برتر در مأموریت‌های مشترک ناتو بدل کرده، هرچند تنها در اختیار ارتش آمریکاست. F-22 در فیلم‌های سینمایی متعددی همچون Iron Man 2 و Captain Marvel نیز ظاهر شده است. با وجود توقف تولید در سال 2012، انتظار می‌رود با بسته جدید حسگرها تا دهه 2040 در خدمت باقی بماند.
Eurofighter Typhoon (2.0 ماخ)
جنگنده Eurofighter Typhoon حاصل همکاری مشترک آلمان، اسپانیا، ایتالیا و بریتانیا است و از پیشرفته‌ترین جنگنده‌های چندمنظوره جهان به شمار می‌رود. نخستین پرواز آن در سال 1994 انجام شد و بین سال‌های 2003 تا 2005 وارد ناوگان نظامی کشورهای سازنده شد.
این جنگنده، با سرعت نهایی 2.0 ماخ و سقف پرواز 17000 متر، در مأموریت‌های هوایی و زمینی کارآمد است. موتورهای Euro Jet 200، طراحی آیرودینامیک پیشرفته، پوشش رادارگریز و سیستم‌های سنجش دقیق از جمله ویژگی‌های آن هستند. برد پرواز آن 3800 کیلومتر است که حتی از F-22 نیز بیشتر است. تا کنون 603 فروند از مجموع 680 واحد ساخته‌شده تحویل داده شده‌اند.
Lockheed Martin/General Dynamics F-16 Fighting Falcon (2.0 ماخ)
جنگنده F-16 Fighting Falcon، ابتدا توسط شرکت General Dynamics و سپس توسط لاکهید مارتین تولید شد. از زمان آغاز خدمت در سال 1979، بیش از 3,000 فروند از آن در ناوگان 29 کشور از جمله آمریکا، هلند، دانمارک و نروژ مورد استفاده قرار گرفته و یکی از سریع‌ترین جنگنده‌های ناتو است.
این جت تک‌موتوره می‌تواند با موتور General Electric F110-GE-129 یا Pratt & Whitney F100-PW-229، به حداکثر سرعت 2.0 ماخ برسد. وزن خالی آن 9,000 کیلوگرم، طول آن 15 متر، عرض بال‌ها 10 متر و ارتفاع آن 5 متر است. سقف پرواز آن 17000 متر و برد پروازی‌اش 2300 کیلومتر است. این جنگنده نخستین هواپیمای جهان بود که از رک تسلیحاتی BRU-57 برای حمل سلاح‌های هدایت‌شونده دقیق استفاده کرد.
Saab JAS 39 Gripen (2.0 ماخ)
جنگنده سوئدی Saab JAS 39 Gripen نیز از جنگنده‌های مطرح ناتو محسوب می‌شود. این جنگنده چندمنظوره، با یک موتور Volvo Aero RM12، به سرعت 2.0 ماخ می‌رسد و قابلیت برخاست و فرود از باندهای برفی یا جاده‌هایی به طول 500 متر را دارد. کشورهای عضو ناتو نظیر سوئد، چک، مجارستان و بریتانیا از کاربران آن هستند. سقف پروازی بیش از 15000 متر و هزینه نگهداری پایین، آن را به گزینه‌ای جذاب تبدیل کرده است.
Boeing F/A-18E/F Super Hornet (1.89 ماخ)
جنگنده F/A-18E/F Super Hornet ساخت بوئینگ، جایگزین مدل F-14 Tomcat شده است. این جنگنده دو موتوره با قابلیت‌های چندمنظوره، توانایی اجرای مأموریت‌های مختلف از جمله نبرد هوایی، حملات دقیق شبانه‌روزی، پشتیبانی هوایی و سوخت‌گیری هوایی را دارد.
موتورهای General Electric F414-GE-400، رانش مجموع 195000 نیوتن تولید می‌کنند و حداکثر سرعت 1.89 ماخ به آن می‌دهند. طول آن حدود 18 متر، پهنای بال 13 متر و ارتفاع آن حدود 5 متر است. همچنین حداکثر وزن برخاست آن 30000 کیلوگرم و سقف پرواز آن 16000 متر است. رادار AN/APG-79 از نوع AESA، آن را قادر به شناسایی و هدف‌گیری دقیق در فواصل طولانی می‌کند.
Dassault Rafale (1.8 ماخ)
جت Dassault Rafale، دومین جنگنده دلتاویینگ شرکت فرانسوی پس از تایفون، توانایی اجرای انواع مأموریت‌ها از جمله نبرد هوایی، شناسایی، حملات دقیق، بازدارندگی هسته‌ای و سوخت‌رسانی هوایی را داراست. این جنگنده، که در سال 2004 وارد ناوگان نیروی دریایی فرانسه شد، دارای دو موتور SNECMA M88 با رانش هرکدام 73000 نیوتن است و به سرعت 1.8 ماخ می‌رسد.
سقف پروازی آن 15000 متر است و با سامانه‌هایی نظیر نقشه‌برداری سه‌بعدی بلادرنگ، نمایشگر روی کلاه، سیستم هدف‌گیری TALIOS و رادار پیشرفته تجهیز شده است. کشورهای عضو ناتو مانند فرانسه، یونان و کرواسی از این جنگنده در نیروی هوایی خود بهره می‌برند.
Lockheed Martin/General Dynamics F-35 Lightning II (1.6 ماخ)
جنگنده F-35 Lightning II ساخت مشترک لاکهید مارتین و جنرال داینامیکس، با بهره‌گیری از موتور فوق‌العاده قدرتمند Pratt & Whitney F135، به سرعت 1.6 ماخ می‌رسد و یکی از سریع‌ترین جنگنده‌های ناتو محسوب می‌شود.
این جنگنده با تسلیحاتی همچون توپ 25 میلی‌متری GAU-22/A، موشک‌های AIM-120 و بمب‌های هدایت‌شونده GBU-31 تجهیز شده است. سامانه‌های پیشرفته‌ای چون رادار AESA، سیستم DAS، هدف‌گیری EOTS و توانایی جنگ الکترونیک از ویژگی‌های بارز آن هستند. بیش از 600 فروند از آن در ناوگان آمریکا فعال است و کشورهای عضو ناتو چون نروژ، بریتانیا، هلند، آلمان، ایتالیا، دانمارک، لهستان و رومانی نیز مدل‌های مختلفی از آن را در اختیار دارند.
