در روزهای اخیر، بازار خودروهای داخلی و مونتاژی ایران با افزایش قابل‌توجه قیمت‌ها مواجه شده است. این روند صعودی که از ابتدای خرداد آغاز شده، در روزهای پایانی هفته شدت بیشتری یافت و بسیاری از خودروها، به‌ویژه مدل‌های مونتاژی، با رشد قیمتی چشمگیری روبه‌رو شده‌اند. نوسانات ناگهانی و شدید، بار دیگر بازار خودرو را در کانون توجه تحلیل‌گران اقتصادی و مصرف‌کنندگان قرار داده است.

در چنین شرایطی، خریداران سردرگم، فروشندگان محتاط و فعالان بازار بلاتکلیف هستند. سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری و آزادسازی محدود، در حالی که به‌صورت همزمان اجرا می‌شوند، تصویر مبهمی از آینده بازار به‌نمایش می‌گذارند. این بلاتکلیفی، نه‌تنها در تصمیم‌گیری برای خرید و فروش اثرگذار است، بلکه پایه‌های اعتماد عمومی به نظام اقتصادی حوزه خودرو را نیز تضعیف می‌کند.

ازاین‌رو، تحلیل دقیق روندهای افزایشی اخیر و بررسی عوامل بنیادی و روانی مؤثر بر آن، برای درک بهتر آنچه در بازار خودرو در حال وقوع است ضروری به‌نظر می‌رسد.

این گزارش تلاش می‌کند تا ضمن ارائه اطلاعات به‌روز از قیمت خودروهای داخلی و مونتاژی، تصویری روشن از دلایل نوسانات، تحلیل اثرگذاری هر عامل و پیش‌بینی مسیر احتمالی بازار در هفته‌ها و ماه‌های آتی ارائه کند.

خودروهای داخلی و مونتاژی امروز هم افزایشی بود

همزمان با خودروهای داخلی شرکت‌های ایران‌خودرو  و سایپا، خودروهای مونتاژی نیز رشد قیمت چشمگیری را تجربه کردند؛

عوامل چهارگانه مؤثر بر نوسانات قیمتی

در تحلیل نوسانات قیمت خودروهای داخلی و مونتاژی، می‌توان چهار عامل کلیدی و اثرگذار را شناسایی کرد که بیشترین سهم را در افزایش یا کاهش قیمت‌ها دارند؛

۱. گسست میان نرخ ارز و قیمت خودرو در حالی که نرخ دلار طی روزهای اخیر به دلیل امیدواری نسبت به نتایج مذاکرات سیاسی در مسیر نزولی قرار گرفته، بازار خودرو برخلاف این روند با افزایش قیمت مواجه شده است. این گسست نشان می‌دهد که انتظارات تورمی و عوامل روانی در بازار خودرو در مقطع فعلی، تأثیرگذارتر از متغیرهای اقتصادی نظیر نرخ ارز هستند. فعالان بازار به‌دلیل بی‌ثباتی تصمیمات سیاست‌گذار، از کاهش نرخ ارز به‌عنوان سیگنال پایداری برداشت نمی‌کنند و همچنان خودرو را ابزاری برای حفظ ارزش دارایی می‌دانند. در نتیجه، تقاضا برای خرید بالا مانده و همین مسئله به رشد قیمت‌ها دامن زده است.

۲. سیاست‌های کنترلی و مقررات دولتی نقش دولت در قیمت‌گذاری خودرو بسیار پررنگ است. اعمال سیاست‌هایی مانند قیمت‌گذاری دستوری، آزادسازی تدریجی قیمت‌ها، محدودیت در واردات خودرو و اجرای طرح‌های فروش فوق‌العاده و قرعه‌کشی -که شانس خریداران واقعی خودرو در آن اندک است- می‌تواند تعادل عرضه و تقاضا را به‌هم بزند. این عدم تعادل اغلب منجر به ایجاد فضای روانی برای افزایش قیمت‌ها در بازار آزاد می‌شود.

۳. انتظارات تورمی و اثرات روانی بازار افزایش قیمت در سایر بازارها نظیر طلا، ارز، مسکن و حتی کالاهای مصرفی، به شکل روانی بر بازار خودرو نیز اثر می‌گذارد. مصرف‌کنندگان در مواجهه با اخبار گرانی و افزایش نرخ تورم، خودرو را به عنوان کالای سرمایه‌ای در نظر می‌گیرند و با هجوم برای خرید، تقاضای هیجانی ایجاد می‌کنند که به رشد قیمت‌ها دامن می‌زند.

۴. کاهش عرضه خودرو و چالش‌های تولید محدودیت‌های تولید ناشی از تحریم‌ها، کمبود مواد اولیه، اختلال در زنجیره تأمین و نبود زیرساخت‌های لازم برای تولید انبوه خودروهای جدید یا به‌روز، باعث کاهش عرضه نسبت به تقاضا شده است. این کاهش عرضه، مخصوصاً در شرایطی که تقاضا در بازار افزایش می‌یابد، یکی از مهم‌ترین عوامل جهش قیمت خودروهاست.

در مجموع، مشاهدات میدانی و بررسی فهرست قیمت‌ها نشان می‌دهد که بلاتکلیفی نرخ ارز، نبود سیاست شفاف در حوزه واردات خودرو و تداوم مشکلات در زنجیره تأمین قطعات، زمینه‌ساز جهش اخیر قیمت‌ها بوده‌اند. در کنار این عوامل، انتظارات تورمی جامعه و رفتارهای هیجانی خریداران نیز به آتش التهاب در بازار دامن زده است. خودرو، که سال‌هاست نه‌فقط یک وسیله نقلیه بلکه کالایی سرمایه‌ای تلقی می‌شود، اکنون بیش از گذشته درگیر بازی نوسانات اقتصادی شده است.

پیش‌بینی روند آتی بازار

با توجه به روند فعلی و عوامل مؤثر بر نوسانات بازار خودرو، می‌توان پیش‌بینی کرد که در کوتاه‌مدت، بازار همچنان با نوسانات افزایشی محدود مواجه باشد. ناپایداری نرخ ارز، نامشخص بودن سیاست‌های واردات خودرو و تداوم مشکلات تولید، اجازه نمی‌دهد قیمت‌ها به ثبات پایدار برسند. در چنین شرایطی، رفتار خریداران نیز متأثر از فضای روانی بازار خواهد بود و تقاضای هیجانی ممکن است حتی بیشتر شود.

در میان‌مدت، اگر دولت موفق شود طرح‌های واردات خودرو را با شفافیت و سرعت بیشتری اجرا کند و عرضه در بازار افزایش یابد، می‌توان انتظار ثبات نسبی یا حتی اصلاح قیمت‌ها را داشت. به‌ویژه در خودروهای مونتاژی و وارداتی که بیشتر تحت تأثیر قیمت جهانی و ارز قرار دارند، ورود برندهای جدید یا آزادسازی واردات می‌تواند اثر تعدیلی بر قیمت‌ها داشته باشد.

در بلندمدت اما روند بازار بستگی مستقیمی به تصمیمات کلان اقتصادی و سیاسی خواهد داشت. اگر زیرساخت‌های تولید تقویت و برنامه‌های توسعه فناوری خودروهای داخلی به‌صورت واقعی پیگیری شوند، بازار می‌تواند از نوسانات شدید فاصله بگیرد. در غیر این صورت، خودرو همچنان کالایی سرمایه‌ای و پرتلاطم باقی خواهد ماند که کوچک‌ترین تغییر در اقتصاد کلان، باعث نوسانات شدید قیمتی در آن می‌شود.