پژوهشگران گروه نانوبیوتکنولوژی دانشگاه تربیت مدرس طی تحقیقی موفق به طراحی و ساخت یک نانوسامانه دارویی هدفمند مبتنی بر نانولوله کربنی تک‌جداره اصلاح‌شده با آپتامر برای تحویل جمسیتابین و کوئرستین به منظور درمان سرطان سینه شدند.
به گزارش هیچ یک از دانشگاه تربیت مدرس، با وجود پیشرفت‌های قابل توجه در حوزه درمان سرطان، داروهای ضد سرطان موجود، به دلیل نداشتن توانایی در تمایز بین سلول‌های سالم و توموری، عوارض جانبی قابل توجهی را به همراه دارند که در برخی موارد می‌تواند روند درمان را با چالش مواجه سازد.
زهرا مقداری کارشناس ارشد نانو بیوتکنولوژی که این پژوهش در قالب پایان‌نامه کارشناسی ارشد وی انجام شده است، گفت: در میان تومورهای بدخیم منشأ گرفته از بافت اپیتلیال، سرطان سینه شایع‌ترین نوع در میان زنان بوده و در ایران به عنوان شایع‌ترین سرطان و پنجمین عامل مرگ و میر در بین زنان ایرانی شناخته شده است. پیشرفت‌های اخیر در حوزه نانو بیوتکنولوژی و بهره‌گیری از خواص منحصر به فرد نانوذرات در انتقال هدفمند عوامل ضد سرطان، این حوزه را به عنوان یک رویکرد نوآورانه در درمان سرطان مطرح کرده است.
وی در خصوص اهداف این طرح پژوهشی اظهار داشت: هدف از این پژوهش، رسانش دو عامل ضد سرطان شامل جمسیتابین و کوئرستین توسط نانولوله‌های کربنی هدفمند شده با آپتامر به سلول‌های سرطانی سینه است. به همین منظور سامانه دارویی مبتنی بر نانولوله کربنی طراحی شده است که هر دو جزء داروها و آپتامر از طریق پیوند π–π به نانو لوله کربنی متصل شده‌اند.
مقداری تشریح کرد: در ابتدا، اتصال موفقیت‌آمیز آپتامر به نانولوله‌های کربنی به عنوان حامل دارو با استفاده از طیف‌سنجی‌های CD، FTIR، UV-Vis و رامان تأیید شد. سپس، بارگذاری داروهای جمسیتابین و کوئرستین بر روی نانولوله‌های کربنی عامل دار شده با آپتامر و نانولوله‌های کربنی بدون آپتامر با استفاده از طیف‌سنجی UV-Vis و FTIR بررسی شد.
وی افزود: نتایج نشان داد که مقدار جمسیتابین و کوئرستین بارگیری‌شده در سامانه هدفمند شده با آپتامر به ترتیب ۱۲ درصد و ۱۳ درصد و در سامانه دارویی هدفمند نشده به ترتیب ۷ درصد و ۶ درصد بوده است. همچنین، رهایش داروها در هر ۲ سامانه به صورت دو مرحله‌ای بوده و پس از یک رهایش اولیه سریع در دو ساعت اول، با سرعت کمتری ادامه یافته است. وجود آپتامر در سامانه، به بارگذاری بیشتر دارو و رهایش آهسته‌تر آن منجر شد و آنالیز عنصری نیز وجود عناصر مربوط به داروها و آپتامر را در نانوسامانه تأیید کرد.
مقداری گفت: در نهایت، مطالعات سلولی بر روی رده سلولی -MCF ،۷ نشان داد که نانوسامانه هدفمند شده در مدت ۴۸ ساعت کارایی بالاتری در از بین بردن سلول‌های سرطانی نسبت به سایر گروه‌ها دارد.
این پژوهش در قالب پایان‌نامه کارشناسی ارشد زهرا مقداری با راهنمایی ابوالفضل میرزاپور و مشاوره بیژن رنجبر در دانشکده علوم زیستی دانشگاه تربیت مدرس انجام شد.
