کتاب «قوه چهارم» با ارائه یک مدل فرهنگی نوین، انقلابی در رویکرد مقابله با آسیب‌های اجتماعی در سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران عرضه می‌شود.
الهام ستاری نویسنده کتاب «قوه چهارم» در گفتگو با هیچ یک با اشاره به عرضه این کتاب در سی و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، گفت: دنیای امروز شاهد است که آسیب‌های اجتماعی چونان چالش‌های پیچیده و چندبعدی، بر ثبات و سلامت جامعه اثر گذاشته است. «قوه چهارم» با عرضه یک مدل فرهنگی نوین، به بررسی ریشه‌های این آسیب‌ها در بستر جامعه ایران می‌پردازد و راهکارهایی عملی برای کاهش آن‌ها پیشنهاد می‌دهد.
وی ادامه داد: کتاب «قوه چهارم» با ترکیب نظریه‌های جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی، نشان می‌دهد که چگونه فرهنگ می‌تواند همچون قوه چهارم، در کنار نهادهای قانونی، اجرایی و قضائی، نقش محوری در پیشگیری و مهار آسیب‌های اجتماعی ایفا کند. با مطالعه این کتاب، مخاطبان، از پژوهشگران و سیاستگذاران تا فعالان اجتماعی، با ابزارهای فرهنگی مؤثر برای ایجاد تغییرات پایدار آشنا خواهند شد.
این پژوهشگر گفت: «قوه چهارم» با طرح یک انقلاب فرهنگی، راه‌حلی نوین پیش‌رو می‌گذارد که می‌توان به بازسازی حوزه فرهنگ چونان نیرویی محوری برای پیشگیری و کاهش معضلات اجتماعی» اشاره کرد. در این کتاب، با عبور از تحلیل‌های کلیشه‌ای، به یک مدل کاربردی دست‌یافته‌ایم که نشان می‌دهد چگونه می‌توان با ترمیم نهادهای فرهنگی، تقویت سرمایه‌های نمادین و بازتعریف هویت جمعی، جامعه‌ای مقاوم و کم آسیب ساخت. این مدل، حاصل پژوهش‌های میدانی و تلفیق دانش بومی با نظریه‌های پیشرفته علوم اجتماعی است.
وی با طرح این پرسش که چرا «قوه چهارم» را بخوانیم؟، گفت: عرضه اولین مدل جامع بازسازی فرهنگی برای کاهش آسیب‌ها در ایران، نقد سازنده سیاست‌های فرهنگی گذشته و پیشنهاد راهبردهای عملیاتی، بررسی نقش رسانه، آموزش، فرهنگ، هنر و دین در بازآفرینی فضای اجتماعی، مطالعه موردی تجربیات موفق داخلی و بین‌المللی از جمله ویژگی‌های این کتاب به شمار می‌رود.
ستاری گفت: «قوه چهارم» فقط یک تحلیل نظری نیست؛ راهنمایی است برای اقدام تا با تکیه‌بر سرمایه‌های فرهنگی ایران، جامعه‌ای مقاوم و سالم بسازیم. مخاطبان این کتاب برای سیاستگذاران و مدیران فرهنگی که به دنبال الگوهای اجرایی هستند. همچنین پژوهشگران علوم اجتماعی که دغدغه مدل‌سازی بومی دارند. فعالان مدنی و مؤسسات مردمی که به فرهنگ به‌عنوان ابزار تغییر باور دارند و همه کنشگرانی که معتقدند فرهنگ، «قوه چهارم» تحول جامعه است.
وی افزود: کتاب «قوه چهارم» توسط انتشارات رجال در تیراژ ۱۰۰۰ نسخه در ۴۱۷ صفحه با قیمت ۷,۰۰۰,۰۰۰ ریال راهی بازار نشر شد. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نسبت به سایر وزارتخانه‌ها، از تنوع بالای وظایف و فعالیت‌ها برخوردار است. مأموریت‌های این وزارتخانه در چهار حوزه «فرهنگ و هنر»، «فرهنگی و پژوهشی»، «دین و مذهب» و «رسانه» گسترش یافته است. هر یک از این حوزه‌ها به شاخه‌های متنوع و تخصصی تقسیم می‌شود و ظرفیت‌های سخت افزاری و نرم افزاری و مخاطبان و نهادهای مردمی را به خود اختصاص داده اند.
این نویسنده گفت: اگر فعالیت‌ها و برنامه‌های کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی توسط این وزارتخانه، بر اساس نیازسنجی و مخاطب شناسی و متناسب با فرهنگ غنی و ویژگی‌های فرهنگی زبان و آداب و رسوم اقوام این مرز و بوم طراحی و استمرار یابد، به افزایش سرمایه اجتماعی، اعتماد اجتماعی، نشاط و امید اجتماعی، یعنی مفاهیمی که سپهر سلامت اجتماعی یک جامعه را نشانه گرفته، کمک خواهد کرد. ظرفیت‌های ترکیبی فرهنگ، هنر، رسانه و دین می‌تواند تا حدودی آسیب‌های اقشار مختلف جامعه را التیام بخشد و از سوی دیگر در تقویت عوامل گسترش سلامت اجتماعی کمک کند.
وی ادامه داد: از جمله، قالب‌های متنوع در متون مکتوب، حوزه نمایش و سینما، ارتباط گسترده با فضای حقیقی چهره به چهره تا فضای مجازی، قالب گسترده و متکثر از تولیدات فرهنگی، هنری، رسانه‌ای و دینی و ارتباط وسیع با مجموعه‌های تولیدکننده محتوا از طریق مجوز دهی به فعالان فرهنگی، هنری، رسانه‌ای و دینی است.
ستاری گفت: سالانه بیش از یک صد هزار کتاب در کشور منتشر و تعداد زیادی فیلم سینمایی بلند و کوتاه تولید می‌شود، چندین عنوان نمایش با اجراهای بسیاری در طول سال به روی صحنه می‌رود، نمایشگاه‌های هنرهای تجسمی برپا می‌شود، چند صد رسانه مکتوب و خبرگزاری با این وزارت در ارتباط هستند و مجوز می‌گیرند. تمامی این مجموعه، شبکه بزرگ وسیع، متنوع و متکثر تولید محتوا هستند که به طور مستقیم و غیرمستقیم در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت دارند.
وی افزود: نقش نهادهای عمومی و مردمی مرتبط با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از جمله کتابخانه های عمومی سراسر کشور، کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد، مؤسسات چند منظوره و تک منظوره فرهنگی و هنری فعال در تمامی استان‌ها و امامزاده‌ها و بقا متبرکه نیز در تحقق اهداف و برنامه‌های توسعه اجتماعی کشور بسیار مهم است و فرصت مناسبی را پدید می‌آورد تا مردمی کردن مدیریت و کنترل آسیب‌های اجتماعی در سراسر کشور شتاب بیشتری یابد.
این پژوهشگر گفت: ظرفیت‌های بسیار متنوع در تولید و انتشار محتوا در این وزارتخانه، می‌تواند به شکل تخصصی و هنرمندانه به کمک مدیریت آسیب‌های اجتماعی بیاید. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ادارات وابسته به آن در استان‌ها، علاوه بر امر برنامه ریزی، سیاستگذاری، هدایت و نظارت بر فعالیت‌های فرهنگی بخش دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی را عهده دار است.
ستاری گفت: در ماده ۱۵۹ قانون برنامه سوم توسعه به اثربخشی فعالیت‌های فرهنگی، تربیتی موجود و جدید و چگونگی ارتقا بهره وری از منابع موجود، سیاستگذاری ها و برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی تاکید می‌شود. درهمین رابطه می‌توان به کاهش سرمایه اجتماعی به دلیل ناکارآمدی در برخی عرصه‌ها اشاره کرد که این موضوع برای جامعه تبعات جبران‌ناپذیری به دنبال خواهد داشت و ضرورت دارد اقدامات جدی از سوی سیاستگذاران صورت بگیرد تا این مسائل به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش پیدا کند.
این نویسنده گفت: ما باید همواره امیدوار باشیم، امید به اینکه از زاویه مردم و بخش قابل ملاحظه‌ای از مدیران و حاکمان فهمیده شود که مشکلی وجود دارد و خود آگاهی نسبت به این موضوع ایجاد شود که نمی‌توان به شیوه‌ای که تا به امروز مدیریت کرده‌ایم ادامه داد چرا که مسائل و مشکلات ایجاد شده ارتباط مستقیمی با نحوه مدیریت ما دارد که باید در آن اصلاحی ایجاد شود.
