روز گذشته فیلمی از اعتراض مردم نجیب اسلام آباد غرب درخصوص مسکن‌ملی به “فرزانه صادق” وزیر راه و شهرسازی در فضای مجازی منتشر شد؛ فیلمی که هرچند بلافاصله از سوی رسانه‌های منتقد دولت بازنشر شد، اما مهر تاییدی بر عملکرد وزیری است که وعده‌فروشی نمی‌کند.
به گزارش هیچ یک _ در این فیلم خانمی از فروش طلاهایش برای تامین ۴۰ میلیون تومان ودیعه اولیه دریافت مسکن ملی می‌گوید؛ خانم دیگری از زمین‌های بدون زیرساختی گلایه‌مند است که پاتوق معتادین شده است و ….
در این زمینه نسرین وزیری مشاور وزیر راه و شهرسازی گفت: این‌ها دقیقا همان دلایلی است که وزیر راه و شهرسازی، به استناد آنها سامانه “ثبت نام مسکن نهضت ملی” را بسته است تا وعده فروشی نکند و بدون تامین زمین به مردم قول اعطای زمین و خانه ندهد.
وی افزود: در شرایطی که فقط تقاضای ۴۰۰ هزارنفر از ثبت نام کنندگان واجد شرایط، به وام بانکی وصل شده و تقاضای ۴۰۰ هزار نفر دیگر در انتظار تامین منابع مالی از سوی بانک‌هاست و نزدیک به چهار میلیون نفر هم در انتظار هستند، باز کردن سامانه ثبت نام مسکن، جز مطول کردن صف انتظار و امید واهی به مردم چه فایده‌ای دارد؟ آن هم در شرایطی که وزارتخانه‌های نفت و نیرو توان تامین گاز و آب و برق واحدهای جدید را ندارند و حداقل زیرساخت‌ها فراهم نیست.
برپایه این گزارش، «توقف ساخت مسکن حمایتی در دوره وزارت صادق»، از جمله ادعاهای منتقدان در ماه‌های اخیر بوده است؛ این در حالی است که وزیر راه و شهرسازی در سفرهای استانی مختلف، هم برای ساخت مسکن ملی کلنگ زنی کرد (مثلا در جزیره بوموسی)، هم از روند پیشرفت آن بازدید کرده و بر ضرورت ایجاد امکانات روبنایی در حین ساخت مسکن تاکید کرد (مثلا در سیستان و بلوچستان)، هم واحدهای ساخته شده را افتتاح کرد (مثلا در جنوب تهران) و هم کلید واحدها را به مالکان تحویل داد (مثلا در خراسان شمالی و جنوبی).
در این زمینه مشاور وزیر راه خاطرنشان‌کرد: وقتی عملکرد وزیر نشان داد ساخت مسکنهای حمایتی متوقف نشده است، اعتراض به وی از منظر دیگری مطرح شد؛ این بار به دلیل «بسته بودن سامانه ثبت نام نهضت ملی مسکن».
وزیری یادآور شد: نکته تعجب‌برانگیز ماجرا در این اعتراض، آنجاست که این سامانه از زمان وزیر پیشین و در دولت شهید رئیسی بسته شده است.
وی ادامه‌داد: فرزانه صادق و معاون مسکن او بارها و بارها علت این مساله را در کمیسیون‌های تخصصی، نشست با مجامع نمایندگان استانی، صداوسیما و دیگر رسانه‌های کشور تشریح کردند که «از میان حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزارنفری که در این سامانه برای مسکن ثبت نام کرده‌اند، فقط ۴۰۰ هزار نفر به سیستم تسهیلات بانکی متصل شده‌اند و منابع مالی مکفی برای دیگر متقاضیان تامین نشده است.
وزیری تصریح‌کرد: از این رو ثبت نام مجدد از مردم، فقط صف متقاضیان را بلندتر و حجم مطالبات بی‌پاسخ و نارضایتی عمومی را افزایش می‌دهد»؛ نارضایتی‌ای که متوجه سرمایه اجتماعی کلیت حاکمیت است و دولت سیزدهم و وزیر سابق نیز به همین دلیل این سامانه را بستند.
گذری بر مراحل مختلف ثبت نام عمومی سامانه نهضت ملی مسکن
برپایه این گزارش، «سامانه ثبت نام نهضت ملی مسکن» اخیرا به عنوان یکی از محورهای استیضاح وزیر راه و شهرسازی مطرح شده است؛ سامانهای که استیضاح‌کنندگان میگویند فرزانه صادق آن را بسته است، اما بررسی‌ها حاکیست از زمان “مهرداد بذرپاش” وزیر سابق راه و شهرسازی این سامانه بسته بوده و ربطی به این دولت و وزیر کنونی ندارد.
برپایه گزارش‌های این وزارتخانه، ثبت نام متقاضیان مسکن ملی از دی ماه سال ۱۳۹۸ آغاز و در هشت مرحله ثبت نام از متقاضیان انجام شد که مرحله هشتم ثبت نام در تاریخ ۱۵ شهریورماه ۱۴۰۱ و در دوران وزارت مرحوم “رستم قاسمی” بوده و از آن زمان تا کنون به دلیل کمبود زمین آماده‌سازی شده برای ساخت مسکن، ثبت نام عمومی متوقف شده و فقط در برخی شهرهای کوچک ادامه یافته است.
این در حالی است که بیشترین ثبت‌نام مربوط به مرحله ششم و از تاریخ ۱۸ مرداد ۱۴۰۰ و در دوره وزارت مرحوم رستم قاسمی آغاز شد که در این فاز امکان ثبت‌نام در بیش از یک‌هزار شهر فراهم شد.
در آن مقطع با صدور بخشنامه‌ای از سوی وزیر وقت، دو شرط مهم یعنی «داشتن پروانه ساخت» برای زمین‌های واگذاری و «تأهل» برای متقاضیان حذف شد. همین موضوع باعث شد تا استقبال بی‌سابقه‌ای از این مرحله انجام شود و حدود چهار میلیون نفر ثبت‌نام کنند.
با این حال، زمین‌هایی که فاقد پروانه ساخت بودند، بعدها در دریافت تسهیلات بانکی با مشکلات جدی مواجه شدند و برخی از این پروژه‌ها هنوز هم موفق به اخذ وام نشده‌اند.
همچنین، فازهای هفتم و هشتم ثبت‌نام به ترتیب در تاریخ‌های ۱۵ تیر ۱۴۰۱ و ۱۵ شهریور ۱۴۰۱ انجام شد که در کمتر از ۳۰۰ شهر (تقریباً ۲ تا سه شهر کوچک در هر شهرستان) امکان ثبت‌نام فراهم بود که در مجموع، در این دو فاز حدود ۶۵۰ هزار نفر ثبت‌نام کردند.
دلیل اصلی این محدودیت، عدم امکان تامین زمین، چالش‌های تأمین آب، خدمات زیربنایی، آماده‌سازی و همچنین عدم اعطای تسهیلات بانکی عنوان شده است.
از شهریور ۱۴۰۱ به بعد به دلیل کمبود زمین و وجود متقاضیان در صف انتظار، ثبت‌نام سراسری جدیدی انجام نشده است.
بر این اساس، از ابتدای طرح‌های مسکن ملی تاکنون، حدود ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار خانوار متقاضی ثبت‌نام کرده‌اند. اما پس از پالایش، فقط یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر واجد چهار شرط قانونی برای دریافت مسکن شناخته شدند. از میان این افراد نیز، حدود ۸۴۰ هزار متقاضی “موثر” (افرادی که حداقل ۴۰ میلیون تومان آورده اولیه پرداخت کرده‌اند، یا تحت پوشش نهادهایی چون کمیته امداد، بهزیستی و بسیجیان معسر هستند) شناسایی شده‌اند که برای آنها زمین یا پروژه در سامانه TEM تخصیص یافته است.
به‌عبارتی، با گذشت بیش از پنج سال از اجرای طرح اقدام ملی و نهضت ملی مسکن، سیستم بانکی کشور فقط برای حدود ۴۵۴ هزار واحد قرارداد تسهیلاتی منعقد کرده که از این میزان، ۹۱ هزار قرارداد در هشت ماهه ابتدایی دولت چهاردهم نهایی شده است.
در شرایطی که آماده‌سازی زمین مناسب برای ساخت مسکن شامل ایجاد معابر، تأمین زیرساخت‌هایی چون آب، برق، گاز، فضاهای عمومی (مدرسه، مسجد، کلانتری، مرکز بهداشت، فضای سبز و…) می‌شود، هزینه‌ای افزون بر ۶۰۰ میلیون تومان برای هر واحد برآورد شده است. همچنین حدود ۶۵۰ میلیون تومان تسهیلات بانکی نیز برای هر واحد در نظر گرفته شده است.
بنابراین، برای ۸۴۰ هزار واحد تعهد ایجاد شده، در مجموع حدود یک‌هزار همت منابع دولتی مورد نیاز است.
در حال حاضر نیز معاونت‌های مسکن و ساختمان، و شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی با بازنگری در شیوه تأمین اراضی، از همه ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها خواسته‌اند تا زمین‌های آماده‌سازی شده با ظرفیت‌های موردنیاز را شناسایی و معرفی کنند.
