درحالی که سال‌هاست صنعت‌خودرو ایران زیر سایه سیاست‌های دولت و محدودیت‌های وارداتی دست و پا می‌زند، بازار خودرو به نماد ناکارآمدی سیاست‌گزاری صنعتی در کشور بدل شده است.
از قیمت‌گذاری دستوری و انحصار تولید گرفته تا مشکلات ساختاری در تامین مواداولیه و وابستگی به ارز، همه و همه گره‌هایی را پدید آورده‌اند که حالا دیگر با مسکن‌های موقتی باز نمی‌شوند.
در چنین شرایطی، کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه این مسیر، نه تنها به نفع تولید ملی نیست، بلکه زیان آن مستقیما متوجه مردم، محیط‌زیست، امنیت جاده‌ای و حتی اقتصاد کلان کشور خواهد شد.
|در همین راستا با «محسن بهرامی ارض اقدس»، عضو شورای رقابت و نماینده اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران به گفت‌وگو نشستیم.
ایشان با سابقه عضویت در شورای‌رقابت طی دو دوره بر اساس بند ۵ ماده ۵۳ قانون اجرای سیاست‌های اصل ۴۴ و حکم رئیس‌جمهور، به‌عنوان صاحب‌نظر در عرصه تجارت، سابقه عضویت در شورای‌رقابت را دارد.
همچنین در کارنامه بهرامی ارض اقدس مسئولیت‌هایی چون معاونت وزارت بازرگانی، مشاور وزیر نفت و دبیری ستاد تنظیم بازار کشور به‌چشم می‌خورد.
با توجه به تغییرات اخیر در سیاست‌های واردات خودرو، به‌نظر می‌رسد کشور وارد مسیر جدیدی در صنعت خودروسازی شده است؛ شما به‌عنوان عضو شورای‌رقابت این مهم را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تغییرات اخیر بسیار قابل توجه است؛ واردات خودرو که در سال‌های گذشته به‌شدت محدود شده بود، اکنون آزاد شده است. این اتفاق سبب شده است بازار خودرو رقابتی‌تر شود و برای نخستین‌بار در سال‌های اخیر، خودروسازان داخلی با رقبای خارجی در بازار خودرو کشور روبه‌رو شوند.
این تغییر می‌تواند تاثیرات مثبتی داشته باشد؛ به‌شرطی که دولت دست از دخالت‌های مستقیم خود بردارد و اجازه دهد که رقابت واقعی شکل بگیرد. البته باید بگویم که آزادسازی واردات یک گام بزرگ است؛ اما چالش‌های زیادی در پیش داریم.
شما به رقابتی‌تر شدن بازار اشاره کردید؛ به نظر شما، آیا خودروسازان داخلی آماده رقابت با رقبای خارجی هستند؟
در حال حاضر، خودروسازان داخلی در زمینه کیفیت و نوآوری به‌طور قابل توجهی از رقبای خارجی عقب هستند. اگر به‌کیفیت و تکنولوژی خودروهای داخلی نگاه کنیم، می‌بینیم که در مقایسه با خودرو خارجی، فاصله زیادی وجود دارد. با وجود این، اگر رقابت آزاد و فضای بازتری برای بازار خودرو ایجاد شود، خودروسازان داخلی مجبور به‌سرمایه‌گذاری بیشتر در تحقیق و توسعه خواهند شد. آن‌ها برای رقابت با برندهای خارجی، باید تغییرات بنیادینی در خط‌تولید و مدیریت کیفیت خود ایجاد کنند.
به نظر شما، آزادسازی واردات خودرو تا چه حد می‌تواند به کاهش قیمت‌ها و ارتقای کیفیت خودروها منجر شود؟
در بازارهای رقابتی، اگر رقابت واقعی و بدون دخالت‌های دولتی وجود داشته باشد، قطعا به‌نفع مصرف‌کننده خواهد بود. وقتی خودروسازان داخلی با واردکنندگان و تولیدکنندگان خارجی مواجه می‌شوند، باید کیفیت محصولات خود را بالا ببرند و قیمت‌ها را کاهش دهند تا بتوانند سهم بیشتری از بازار را به‌دست آورند.
اما نکته‌ای که باید در نظر داشته باشیم این است که در حال حاضر، با وجود آزادسازی واردات، همچنان تعرفه‌های بالا برای واردات خودرو برقرار است. این تعرفه‌ها مانع از این می‌شود که واردات خودرو به‌طور کامل به بازار رقابتی تبدیل و قیمت‌ها واقعی شوند.
در این شرایط، شما چه اقداماتی را ضروری می‌دانید که دولت باید برای تسهیل واردات و کاهش تعرفه‌ها انجام دهد؟
نخستین گام، کاهش تعرفه‌های وارداتی است. اگر تعرفه‌های وارداتی کاهش یابد، واردات خودرو به‌طور طبیعی افزایش خواهد یافت و این رقابت بیشتری در بازار ایجاد می‌کند. همچنین، باید سیاست‌های حمایتی از خودروسازان داخلی به‌صورت تدریجی کاهش یابد. این مساله اجازه می‌دهد که خودروسازان داخلی به‌دنبال ارتقای کیفیت و کاهش هزینه‌ها باشند؛ چراکه دیگر نمی‌توانند به‌حمایت‌های دولتی تکیه کنند. درنهایت خودرو خارجی می‌تواند با قیمت‌های واقعی و منطقی وارد بازار شود که این به‌نفع مصرف‌کنندگان خواهد بود.
پیش‌تر شما به مباحث تسهیل واردات اشاره کردید؛ سیاست‌گزاری وزارت صمت برای ایجاد تعادل میان تولید و واردات باید چگونه باشد تا خودروسازان به‌سمت رقابت سوق پیدا کنند؟
دولت باید به‌سمتی حرکت کند که واردات خودرو تسهیل شود و تعرفه‌ها کاهش یابد. درحال حاضر، تعرفه‌های وارداتی بسیار بالا هستند و این امر سبب شده است قیمت خودروها در بازار ایران همچنان غیرمنطقی و غیررقابتی باشد.
درعین حال، خودروسازان داخلی نیز باید با آزادی و شفافیت بیشتری در زمینه قیمت‌گذاری و تولید عمل کنند. اگر واردات آزاد شود و رقابت واقعی در بازار شکل بگیرد، مصرف‌کنندگان از کاهش قیمت‌ها و بهبود کیفیت بهره‌مند خواهند شد.
یکی از موضوعات پربحث در صنعت‌خودرو کشور، دخالت‌های دولتی از این صنعت است. شما به‌عنوان عضو شورای‌رقابت چقدر این دخالت‌ها را منطقی می‌دانید؟
اعمال نظر دولت در صنایع خودروسازی باید به‌تدریج کاهش یابد. بسیاری از مشکلاتی که در صنعت‌خودرو کشور شاهد آن هستیم، ناشی از همین ورودهای بی‌دلیل است.وقتی دولت به‌طور مستقیم در قیمت‌گذاری و تولید دخالت می‌کند، نه تنها مشکلات ساختاری در صنعت ایجاد می‌شود، بلکه رقابت هم به‌شدت محدود خواهد شد. بسیاری از مشکلات قیمت‌گذاری و کیفیت خودروها در کشور با تغییر این رویه می تواند اصلاح و زمینه‌ساز رشد شود.
اگر دولت از صنعت‌خودرو خارج شود و به‌تبع آن رقابت واقعی شکل بگیرد، خودروسازان مجبور خواهند شد به‌طور مستقل به‌بهبود کیفیت و کاهش هزینه‌های خود بپردازند.
با این اوصاف، به نظر شما چه زمانی باید اعمال نظرهای دولتی از خودروسازی قطع شود؟ آیا صنعت آماده چنین تغییراتی است؟
همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردم این تغییر باید به‌تدریج انجام شود. در حال حاضر، خودروسازان داخلی نیاز به‌زمان دارند تا بتوانند با رقبای خارجی در بازار رقابت کنند. اما به مرور زمان، دولت باید از دخالت‌های بی‌جا دست بردارد و اجازه دهد که بازار به‌صورت طبیعی حرکت کند. از طرفی خودروسازان داخلی باید توانمندی‌های خود را افزایش دهند و به‌سمت استانداردهای جهانی حرکت کنند.
چگونه می‌توان تضمین کرد که آزادسازی واردات و کاهش دخالت دولت به‌نفع مردم تمام می‌شود و بهبود وضعیت اقتصادی را به‌همراه خواهد داشت؟
در ابتدا باید بگویم که این تغییرات در یک فضای رقابتی واقعی می‌تواند به‌نفع مصرف‌کننده تمام شود. همان‌طور که اشاره کردم، واردات خودرو اگر بدون تعرفه‌های سنگین و محدودیت‌های بی‌مورد آزاد شود، کیفیت محصولات داخلی را بهبود می‌بخشد و قیمت‌ها را به‌طور طبیعی کاهش می‌دهد.
همچنین اگر خودروسازان داخلی با رقبای خارجی مواجه شوند، باید نوآوری‌های بیشتری در خطوط تولید خود داشته باشند تا بتوانند با آن‌ها رقابت کنند. درنهایت، این رقابت موجب بهبود کیفیت خودروها و کاهش هزینه‌ها خواهد شد. البته، این مساله به سیاست‌های دولت نیز بستگی دارد. دولت باید از قیمت‌گذاری دستوری خود دست بردارد و فضا را برای رقابت آزاد فراهم کند.
کارشناسان و صنعتگران معتقدند قیمت‌گذاری دستوری که سیاستی اشتباه بوده، موجب عقب‌ماندگی صنعت‌خودرو شده است؛ نظر شما به‌عنوان یکی از اعضای شورای‌رقابت در این مورد چیست؟
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات صنعت‌خودرو کشور، قیمت‌گذاری دستوری است. این قیمت‌گذاری، به جای این‌که به رشد صنعت کمک کند، در عمل موجب رکود و کاهش رقابت شده است.در بسیاری از موارد، دولت به خودروسازان اجازه نمی‌دهد که قیمت محصولات خود را بر اساس هزینه‌های واقعی و کیفیت بازار تعیین کنند. این سیاست سبب شده است خودروسازان داخلی نتوانند بهبودهای لازم را در محصولات خود اعمال کنند و حتی کیفیت برخی خودروها در مقایسه با استانداردهای جهانی به‌شدت پایین باشد.
علاوه‌بر این، حمایت‌های بی‌مورد که در گذشته از برخی تولیدکنندگان داخلی صورت گرفت، سبب شده است این شرکت‌ها نتوانند رقابت واقعی داشته باشند و در نتیجه رشد و پیشرفت صنعت‌خودرو در کشور متوقف شده است.
در صورتی که سیاست‌های صنعتی و اقتصادی در جاده‌مخصوص تغییر کند، می‌توان به توسعه و رشد صنعت‌خودرو کشور امیدوار بود؟
قطعا اگر تغییرات سیاستی و اقتصادی به‌درستی انجام شود، صنعت‌خودرو کشور می‌تواند به‌سمت رشد و پیشرفت حرکت کند. برای این کار، مهم است که دولتمردان از تصمیمات ناپایدار و بی‌پایه اجتناب و فضای بازار را برای رقابت واقعی باز کنند. در این صورت، نه تنها کیفیت خودروها بهبود خواهد یافت، بلکه هزینه‌ها کاهش می‌یابد و به‌نفع مصرف‌کنندگان خواهد بود.
